همه
۱۳۹۹/۰۸/۰۸

بازیافته‌های کتاب المنامات شیرویه دیلمی (درگذشته ۵۰۹ق)

در تاریخ اسلام، از دوره‌ای نسبتاً زودهنگام، حکایت‌های خواب و رؤیای فراوانی به نگاشته‌های تاریخی مسلمانان و به ویژه منابع تراجم‌نگاری راه یافته است. این خواب […]
۱۳۹۹/۰۷/۳۰

متون طبقات صوفیه، از تاریخ‌نگاری تا مناقب‌نگاری

در تمدن اسلامی، میراث گسترده‌ای از متونِ سیره و مناقب و احوال و اقوال صوفیان پدید آمده است که این متون از یک سو کتب طبقات […]
۱۳۹۹/۰۱/۲۹

نکته‌ای درباره پیشینه داستان غزوه بئر ذات‌العَلَم (جنگ امام علی (ع) با جنّیان)

در تاریخ اسلام، از دوره‌ای نسبتاً زود هنگام، روایت‌هایی از جنگ‌ها و حماسه‌های مذهبی با نقش‌آفرینی شخصیت‌های مقدس به ویژه امام علی (ع) و محمد حنفیه […]
۱۳۹۸/۰۵/۲۳

مناسک‌نامه شیعی کهنی در بحار الانوار

علامه مجلسی (ره) در بحار الانوار، متن رساله‌ای در مناسک حج را نقل کرده است که آن را در نسخه‌ای خطی از فقه رضوی یافته و […]
۱۳۹۸/۰۳/۲۷

الروضه الفردوسیه آقشهری، مفصّل‌ترین تک‌نگاری درباره بقیع، و اشاره به زیارت‌نامه‌ای شیعی با رویکرد تقریبی

در میراث مکتوب اسلامی، آثاری چند به تک‌نگاری درباره قبرستان بقیع و مدفونین در آن اختصاص یافته است که از آن جمله می‌توان به کتاب الروضه […]
۱۳۹۸/۰۱/۲۱

در شناخت مؤلف کتاب المستوفی فی النحو

کتاب المستوفی فی النحو اثری است در علم نحو که به تصحیح محمد بدوی المختون، در سال 1407ق / 1987م در قاهره منتشر شده است. با این حال، مصحّح کتاب شناخت دقیقی از مؤلف آن و شخصیت تاریخی وی نداشته است. از این‌رو نویسنده این مقاله تلاش کرده است تا خطاهای مصحّح کتاب و نویسندگان قبلی را در ضبط نام و نسب مؤلف المستوفی فی النحو برطرف سازد و بیشترین آگاهی‌های تاریخی موجود درباره وی و نیز شواهد تشیّعش را از منابع تاریخی گردآوری کند.
۱۳۹۷/۱۲/۰۳

ابن معقل حمصی و تشیّع امامی در حمص در سده‌های میانی

درآمد سرزمین شام در حد فاصل سده‌های چهارم تا ششم هجری، در نتیجه روی کار آمدن دولت‌های شیعه در این سرزمین، شاهد گسترش چشمگیر تشیّع و […]
۱۳۹۷/۱۱/۲۹

رساله‌ها و تألیفات نگاشته شده درباره شهر طائف در میراث اسلامی

چکیده: طائف شهری است در شرق مکه مکرمه در عربستان که در سال هشتم هجری به دست رسول خدا (ص) فتح شد. در طائف مسجد و زیارتگاه عبدالله بن عبّاس، از صحابه برجسته پیامبر، و زیارتگاه‌ها و اماکنی منسوب به آن حضرت وجود داشته که وجود این آثار، باعث شده است که شماری از نویسندگان مسلمان در دوره‌های مختلف، به نگارش رساله‌ها و تألیفاتی درباره طائف و فضایل و اماکن متبرکه آن اقدام کنند. در این مقاله، تلاش شده تا ضمن ارائه کتاب‌شناسی جامعی از آثار تألیف شده درباره این شهر، ویژگی‌های کلی و اهمیت آنها به طور اجمالی بیان گردد. واژگان کلیدی: طائف، کتاب‌شناسی، تاریخ‌های محلی، حجاز، عربستان سعودی، ابن عبّاس
۱۳۹۷/۱۱/۲۰

نسخه کهن شماره ۵۷۵۱ در کتابخانه آستان قدس، از اخبار المدینه ابن زباله و منازل مکه ابن کوفی، تا کتاب المناسکِ حربی و کتاب الطریق قاضی وکیع

در کتابخانه آستان قدس رضوی، نسخه خطی کهنی به شماره ۵۷۵۱ نگهداری می‌شود که به علت افتادگی آغاز نسخه، عنوان کتاب و نام مؤلف آن را […]
۱۳۹۷/۱۰/۲۴

ملا عبدالله شوشتری و کتابت دو مجموعه رجالی در جبل عامل

عبدالله بن حسین تستری معروف به ملا عبدالله شوشتری (درگذشته ۱۰۲۱ق)، از علمای برجسته دوره صفوی و معاصر شاه عباس کبیر (حکومت: ۹۹۶-۱۰۳۸ق) است که مدرسه […]
۱۳۹۷/۱۰/۰۲

نسخ خطی و اسلام شناسی دیجیتال در نیوزیلند/Islamic Manuscripts and Digital Islamic Studies in New Zealand

یکی از جذاب ترین تجربه های کاری من زمانی بود که در دانشگاه اتاگو، کشور نیوزیلند (زلاند نو)، مشغول تدریس دروس مختلف همچون تاریخ اسلام، شریعت، […]
۱۳۹۶/۰۷/۲۰

جایگاه آستان قدس رضوی در گردآوری و حفاظت از مصحف ­های نفیس

کتابخانة آستان قدس رضوی از کهن­‌ترین و غنی­ترین گنیجینه ­های نُسخ اسلامی است که شکل­گیری ­اش را می‌توان به نخستین سال­های پس از شهادت امام علی بن موسی ­الرضا (ع) نسبت داد.

۱۳۹۶/۰۶/۰۹

کاتب نسخۀ رجال کشی کیست؟

کهن ترین نسخۀ «رجال کشی» متعلق به قرن ششم هجری قمری است که کتابخانۀ آیت الله مرعشی از آن نگهداری می شود. این نسخه پیش از این در کتابخانۀ شخصی مرحوم حاج شيخ حسن مصطفوی صاحب انتشارات مكتبۀ بوذرجمهري در تهران بوده (الثقات العيون 310). وی نیز در تحقیق رجال کشی از این نسخه بهره برده است.

۱۳۹۶/۰۵/۰۸

پیشینۀ وقف کتاب در سنت اسلامی

نخستین معنای لغوی وقف در زبان­های عربی و فارسی، ایستادن، ایستاده ماندن، ایستانیدن، قد برافراشتن، و بازداشتن است (دهخدا، 1377: ذیل واژه، آذرنوش، 1379: ذیل واژه)؛ اما در اصطلاح فقهی به معنی «عقدی است که ثمرۀ آن حبس کردن اصل، و رها کردن منفعت آن است» (محدّث نوری، 1408ق: ج14، ص47)،[1] و در این مفهوم، آن را به «وقف کردن بر مساکین چیزی را به راه خدا»، «آنچه را در تملّک کسی باشد، به راه خدا گذاشتن»، و گاه به معنیِ مطلق «عطا» تعبیر کرده‌اند (دهخدا، 1377: ذیل واژه).

۱۳۹۶/۰۲/۲۵

نسخه ای بسیار کهن از امالی شیخ صدوق

کثرت استنساخ نسخه های کتاب های شیعی در دورۀ صفویه و حمایت های بسیار زیاد سلاطین صفوی جهت ترویج آثار شیعی برای تقویت پایه های حکومت شیعی، و از طرف دیگر غنیمت شماردن این فضا و بهره برداری خوب از آن توسط دانشمندان شیعه، سبب شد تا هزاران هزار نسخه از این دوره به ما به میراث برسد.