Tomat AndishehTomat AndishehTomat AndishehTomat Andisheh
  • خانه
  • جستارها و یادداشت ها –
    • صفحات پژوهشگران
            • آستانگی
            • آگورا
            • اتوپیا
            • اسلام‌ پژوهی
            • افق مبین
            • بیاض: یادداشت هایی در مردم شناسی شیعه
            • تاریخ اندیشۀ دینی
            • تاریخ‌نگاری
            • تلفیق دانش
            • جستارهای تاریخی
            • حبه‌های نقره فام
            • خوانشها
            • خیلی گذشته، خیلی حالا
            • زبان و ادبیات قرآن
            • شاه شوریده‌سران
            • طاوس
            • سایر نویسندگان
            • فرهنگ روش
            • محمدرضا عشوری مقدم
            • مدهامّتان
            • مطالعات فرهنگ رضوی
            • مهر داد
            • مواسات
            • میراث مکتوب شیعه
            • واژه ها و معناها
            • پیشینه
            • گزارش کتاب تاریخ
    • موضوعات
          • ادب و هنر
          • اقتصاد و مدیریت
          • تاریخ و نسخ خطی
          • زبان‌شناسی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • علوم اجتماعی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلامی
          • مطالعات قرآنی
  • فرصت‌های آکادمیک –
    • کشور –
          • آذربایجان
          • آفریقای جنوبی
          • آلبانی
          • آلمان
          • آمریکا
          • اتریش
          • اردن
          • ارمنستان
          • ازبکستان
          • اسپانیا
          • استرالیا
          • استونی
          • اسکاتلند
          • اسلواکی
          • اسلوونی
          • افغانستان
          • الجزائر
          • امارات متحده عربی
          • اندونزی
          • انگلستان
          • اوکراین
          • اوگاندا
          • ایتالیا
          • ایران
          • ایرلند
          • ایرلند شمالی
          • ایسلند
          • بروئنی
          • بلژیک
          • بلغارستان
          • بنگلادش
          • بوسنی و هرزگوین
          • پاکستان
          • پرتغال
          • تایلند
          • تایوان
          • ترکیه
          • تونس
          • جمهوری آذربایجان
          • جمهوری چک
          • چین
          • دانمارک
          • روسیه
          • رومانی
          • ژاپن
          • سنگاپور
          • سوئد
          • سوئیس
          • سودان
          • عراق
          • عربستان
          • عمان
          • فرانسه
          • فنلاند
          • قبرس
          • قرقیزستان
          • قزاقستان
          • قطر
          • کانادا
          • کره‌جنوبی
          • کرواسی
          • کویت
          • گرجستان
          • لبنان
          • لهستان
          • لوکزامبورگ
          • لیتوانی
          • مالت
          • مالزی
          • مجارستان
          • مراکش
          • مصر
          • مغرب
          • مقدونیه
          • مکزیک
          • نروژ
          • نیوزیلند
          • هلند
          • هند
          • هندوستان
          • هنگ‌کنگ
          • ولز
          • ونزوئلا
          • یونان
    • موضوع –
          • مطالعات قرآنی
          • فقه و حقوق
          • زبان‌شناسی
          • فلسفه و روش شناسی علوم انسانی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • اقتصاد و مدیریت
          • ادب و هنر
          • مطالعات منطقه‌ای
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • تاریخ و نسخ خطی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • علوم اجتماعی
          • مطالعات ادیان و اسلام
    • گونه –
          • استاد مدعو استادی موقت در دانشگاه (Non-Tenure Track Professorship/lecturer/instructor)موقعیتی تدریسی در دانشگاه است که بر اساس نیاز دانشگاه به مدرسی در زمینه‌ای خاص، تعریف می‌شود. این موقعیت تدریسی مدت زمان مشخصی دارد و در این مدت، استاد موقت به تدریس در زمینه مورد نظر دانشگاه می‌پردازد و بعد از پایان مدت تحصیل، دانشگاه تعهدی نسبت به وی ندارد. این استاد در زمان تدریس در دانشگاه ماهانه حقوق دریافت می‌کند.
          • اعلام برنامه دکتریبرنامه ای که دانشجو با شرکت در آن موفق به اخذ درجه دکتری (PhD) می‌شود. این برنامه در کشورهای اروپایی و استرالیا دست کم سه‌ سال و غالبا فاقد درس‌های اجباری است. درمواردی که چنین چیزی ـ یعنی درس اجباری برای دوره دکتری ـ وجود دارد ـ مانند برخی برنامه‌های دکتری‌ جدید در آلمان ـ غالبا درس نمره‌ای ندارد و ارائه گواهی گذراندن درس کافی است. در کشورهای آمریکای شمالی برنامه دکتری، دست کم پنج سال به طول می انجامد و شباهت زیادی با دوره‌های دکتری ایران دارد. به این ترتیب دانشجو موظف به گذراندن درس‌هایی با نمره‌های مؤثر، امتحان جامع شفاهی و دفاع از رساله دکتری خود می‌باشد. اخیرا بسیاری از برنامه‌های دکتری در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، خود را به الگوی برنامه‌های آمریکای شمالی نزدیک کرده‌اند و دوره‌های دکتری با درس‌‌های اجباری و مدت زمان نسبتا طولانی‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی برگزار می‌کنند.
          • اعلام برنامه کارشناسی ارشدکارشناسی ارشد عموماً به صورت یک‌ساله و یا دوساله ارائه می‌شود. دوره‌های یک‌ساله عموما فاقد پایان‌نامه و دوره‌های دو ساله دارای پایان‌نامه می‌باشد. در برخی کشور‌های تنها با گذراندن دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ارائه پایان‌نامه است که می‌توان دوره دکتری (PhD) را شروع کرد. در بریتانیا دوره‌ کارشناسی ارشد خاصی با عنوان (Mphil) وجود دارد که در صورت طی آن، مدت زمان تحصیل دوره دکترا قدری کاهش می‌یابد.
          • اعلام یا راه اندازی وب سایتوب‌سایت‌های علمی توسط فرد و یا افرادی برای ترویج و پیشبرد زمینه علمی خاصی راه اندازی می‌شوند. وب‌سایت‌ها گاه توسط فرد و افراد و گاه به واسطه تصمیم موسسه‌ای فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
          • بودجه پژوهشیبودجه پژوهشی (Research Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او پژوهش خاص را به سامان برساند. معمولاً بودجه‌های پژوهشی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بودجه سفر علمیبودجه سفر علمی (Travel Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او در نشستی علمی شرکت کند و یا برای مدتی معلوم، به پژوهش در مکانی خاص بپردازد. معمولاً بودجه‌های سفر علمی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بورسیه دکتراکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره دکتری برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است وهمچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. ویژگی اصلی این کمک هزینه این است که تعهّد شغلی برای دریافت کننده ایجاد نمی‌کند و دریافت کننده صرفا دانشجویی است که موظّف است با آن مبلغ تحصیل خود را به سرانجام برساند. در مواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • بورسیه کارشناسی
          • بورسیه کارشناسی ارشدکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره کارشناسی ارشد برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است و همچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. درمواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • جایزه علمیجایزه‌های علمی، عنوان عامی برای گونه‌های مختلفی از تشویقاتی هستند که ازدانشجویان، اساتید و یا پژوهشگران مستقل، به سبب ارائه برخی آثار علمی، اعم از کتاب، پایان‌نامه و یا مقاله صورت می‌گیرد. جایزه‌های علمی عمدتاً توسط موسسات و بنیادهای علمی ارائه می‌شوند و معمولاً مبلغ مشخصی پول هستند. در بسیاری موارد، ارائه جایزه به صورت رسمی اعلام می‌شود، افراد واجد شرایط برای دریافت آنها اقدام می‌کنند و در نهایت افرادی به عنوان منتخب، برنده این جوایز می شوند.
          • دستیار پژوهشیدستیاری پژوهشی (Research Associate) فرصتی است دانشگاهی که به شماری از دانشجویان مقاطع مختلف و نیز پژوهشگران غیر دانشجو اعطا می‌شود. فرصت دستیاری پژوهشی، توسط گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های مختلف جهان اعلام می‌شود و کسانی که به عنوان دستیار پژوهشی انتخاب شوند، موظف به همکاری با یک استاد دانشگاه در پروژه مخصوصی هستند. به دستیاران پژوهشی از محل بودجه اختصاص یافته برای آن پژوهش، دستمزد پرداخته می شود.
          • دوره های کوتاه مدتدوره‌های غالبا پژوهشی هستند که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یا حتی اساتید این امکان را فراهم می‌کنند که در یک بازه زمانی مشخص در یک مرکز دانشگاهی و یا پژوهشی دیگر به مطالعه و پژوهش بپردازند. در این دوره‌ها غالبا شرکت‌کنندگان نیز موظف هستند که نتایج پژوهش خود را دست کم در قالب یک یا چند سخنرانی ارائه کنند. شماری از این دوره‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌های داوطلب (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند.
          • شغل استادیاستادی دانشگاه (Tenure Track Professorship) به عنوان یک شغل، یکی از مهم ترین گونه‌های فعالیت آکادمیک است. افراد دارای مدرک دکترا و یا فوق دکترا، معمولاً بر اساس فراخوانی عام توسط دانشگاه، برای در اختیار گرفتن یک موقعیت دانشگاهی، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند. همچنین پیشینه تحقیقاتی و علمی ایشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. افراد منتخب ابتدائاً برای یک دوره پنج ساله آزمایشی (Tenure Track) به استخدام دانشگاه در می‌آیند و بعد از پنج سال و بر اساس رای کمیته علمی دانشکده و دانشگاه، از کار برکنار و یا به صورت دائم در دانشگاه مشغول به تحصیل خواهند شد. در حال حاضر در کشور آلمان ورود به کرسی استادی منوط به گذراندن دوره فوق دکتری آلمانی (habilitation) و يا دوره استادیاری آلمانی (juniorprofessorship) است.
          • شغل دکتراشغل پژوهشی ـ آموزشی است که شاغل در صورت اتمام موفقیت‌آمیز دوره شغلی خود، حائز درجه دکتری نیز می‌شود. شغل دکتری دست‌کم شامل نوشتن رساله پژوهشی دکتری می‌شود و علاوه بر آن گاهی وظایف آموزشی و حتی اداری نیز به فرد شاغل محول می‌شود. تفاوت اصلی شغل دکتری با بورسیه دکتری، تعهد شغلی و کاری است که برای دانشجو ایجاد می‌شود و او موظف است در زمان‌های خاصی در جای خاصی حضور داشته باشد. با این حال در کشورهایی که این موقعیت‌ها عرضه می‌شود، نرخ متوسط حقوق دریافتی برای شغل دکتری، از بورسیه دکتری بیشتر است. در حال حاضر شغل دکتری غالباً در کشورهایی مثل آلمان، سوئیس، هلند، اتریش، بلژیک، لوگزامبورگ و کشورهای اسکاندیناوی عرضه می‌شود. دریافت‌کنندگان شغل دکتری، بعد از پایان دوره، برای اخذ اقامت دائم و یا شهروندی آن کشورها، عموماً از موقعیت‌ بهتری برخوردار خواهند بود.
          • فراخوان کتابفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا کتاب خود را ارسال کنند. این فراخوان غالبا توسط ناشران کتاب‌های دانشگاهی برای سری یا موضوع خاصی که به طور سلسله‌وار چاپ می‌کنند، اعلام می‌شود.
          • فراخوان مقالهفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا پژوهش‌ها و مقالات خود را ارسال کنند. این فراخوان می‌تواند برای یک کتاب و یا شماره خاصی از یک مجله باشد.
          • فوق دکترافوق دکترا (Postdoc) دوره‌ای معمولا یک تا سه ساله است که دانشجویان بعد از به پایان بردن دوره دکترا، آن را می‌گذرانند. فرصت‌های فوق دکترا بعد از دریافت مدرک دکترا قابل ورود هستند، اما دانشجویان دکترا حدود شش ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه دکترای خود. برای این فرصت اقدام می‌کنند. دانشجویان مقطع فوق دکترا، در این دوره، می‌باید به پژوهش و یا تدریس بپردازند، اما در کلاسی به عنوان تحصیل، شرکت نمی‌کنند. این دانشجویان همچنین از دانشگاه به صورت ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند؛ چه اینکه فوق دکترا اساساً نوعی شغل است. فرصتهای فوق دکترا، به صورت متناوب توسط دانشگاه‌ها اعلام می‌شود و کمیته‌ای علمی آنها از میان متقاضیان، انتخاب می‌کند. فرصت های فوق دکترا معمولاً بسیار رقابتی است.
          • کارگاهکارگاه‌ها همان دوره‌های کوتاه مدت با هدف آموزشی هستند که به زمان خاصی اختصاص ندارند و در آن یک نوع تعامل جمعی قوی‌تر دوره‌های کوتاه مدت وجود دارد. علی الخصوص نوع ارائه‌هایی که اساتید دارند با ارائه‌های کنفرانس و دوره‌های کوتاه‌مدت متفاوت است؛ چرا که غالباً به شکلی است که به طور عملی شرکت‌کنندگان را درگیر محتوا می‌کند و از آنان خواسته میشود که کارهایی را در طول دوره با مشارکت جمعی تمرین کنند. در کارگاه‌ها غالباً تکیه کمتری بر بُعد تئوری ـ انتزاعی می‌شود و بیشتر یادگیری عملی مهارتها مدنظر است.
          • کنفرانساجتماع شماری از پژوهشگران که در آن پژوهش‌ها ارائه می‌شود. این ارائه می تواند به شکل سخنرانی ـ ارائه شفاهی و یا پوستر ـ باشد. براساس نوع، بزرگی و ماهیت، یک کنفرانس می‌تواند از یک تا چند روز به طول انجامد و در بردارنده یک الی ده‌ها پنل (بخش) باشد. هر یک از پنل‌ها به موضوع خاصی می‌پردازد و توسط دانشمندی متخصص آن موضوع اداره می‌شود.
          • کوچ نشینی
  • فصلنامه آفاق شیعه –
  • خدمات –
  • اخبار –
  • آکادمی طومار –
  • تقویم آکادمیک –
  • تماس با ما و درباره ما –
  • افق مبین (دکتر احمد پاکتچی)
لایه های معناشناختیِ متن – بخش اول: کارکردِ روی آوردهای اساسیِ معناشناسی در فهم متن
۱۳۹۵/۱۰/۲۵
صدوق و مفید در «بحار الانوار» مجلسی – بخش اول
۱۳۹۵/۱۰/۲۵
جریان پرهیز از تفسیر و گریز به تدبر(۲): مبانی جریان تدبرگرایی در تفسیر
  دسته بندی ها: مطالعات قرآنی، مطالعات ادیان و اسلامی، ادب و هنر
۱۳۹۵/۱۰/۲۵
نویسنده: افق مبین

۱. پیوست گرایی

مبانی تدبر در قرآن ارتباط مستقیمی با بحث پیوست گرایی دارد، یعنی اگر نوع نگاه ما به فهم قرآن یک نگاه پیوست گرا باشد و بخواهیم از سنت تفسیری تبعیت کنیم و تأملات جدیدمان در امتداد تأملات تفسیری گذشته باشد، در آن صورت دیگر راهی برای عامه‌ مردم وجود ندارد که با قرآن مواجه شوند و تدبر کنند، چرا که عامه مردم با سنت تفسیری گذشته آشنایی نداشته و از همه مباحث مطرح شده توسط آنان آگاهی ندارند.

لذا کسی که مبنایش در برخورد با فهم قرآن، پیوست گرایی است عملاً با تعمیم فهم قرآن مخالف است چون امکان آن فراهم نمی‌باشد. البته برخی سعی کرده‌اند راه حلی برای این مسئله ارائه کنند که در عین حال که سنت تفسیری را به رسمیت می‌شناسیم، بتوانیم راه تدبر برای عامه مردم را نیز مسدود نکنیم.

از جمله پیشنهاد هایی که مطرح کرده اند اینکه؛ سنت تفسیری را در دسترس عامه‌ مردم قرار دهیم، لذا شاهد نوشته شدن کتاب‌هایی با عنوان «تفسیر آسان»[۱] در طول نیم قرن اخیر هستیم که هدفشان بیان چکیده‌ای از سنت تفسیری گذشته است. «تفسیر نمونه»[۲] و «الکاشف»[۳] نمونه هایی هستند که بخش عمده‌ آنها چکیده‌ مطالب تفاسیر پیشین است.

تصحیح و انتشار تفسیر «کشف الاسرار»[۴] و «روض الجنان»[۵] توسط وزارت فرهنگ و معارف از دیگر اقداماتی است که در این زمینه و با هدف آشنا سازی عامه‌ مردم با سنت تفسیری گذشته مانند صوفیه و امامیه به زبان فارسی است.

اقدام دیگری که در این زمینه صورت گرفت، انتشار کتب‌ متعددی در حوزه‌ فهم مفردات قرآن به زبان فارسی و ساده برای عامه‌ مردم می باشد، چون همیشه این تصور وجود داشت که بخش عمده‌ای از تفسیر سنتی ناظر به فهم مفردات است و در حوزه‌ فهم قرآن مشکل عمده، فهم مفردات است. از جمله کتب منتشره در این زمینه می توان به کتابهای ذیل اشاره کرد: «دائره الفرائد در فرهنگ قرآن کریم» از دکتر «محمد باقر محقق»، «اعلام قرآن» از دکتر «خزائلی» و «نثر طوبی» تألیف «میرزا ابو الحسن شعرانى‏» که به عنوان جلد پانزدهم تفسیر ابوالفتوح رازی منتشر شده است.

تألیف کتاب‌هایی که در حوزه‌ای خاص از علوم قرآنی و تفسیر سعی کرده‌اند سنت تفسیری متقدم را با زبان ساده‌ای به عامه‌ مردم ارائه بدهند نیز از دیگر اقدماتی می باشد که در همین راستا انجام شده است، مانند کتاب «نمونه بینات در شأن نزول آیات‏»[۶] که شأن نزول آیات را به زبانی ساده بر اساس همان چیزی که در متون کهن وجود داشته، برای مردم توضیح داده است.

کتاب«احکام القرآن» از دکتر «محمد خزائلی» که به دنبال آشناسازی عامه‌ مردم با مباحث احکامی قرآن کریم است نیز در همین گروه فعالیت ها قرار دارد و این موارد نشان می دهد موج عظیمی برای انتقال سنت های تفسیری گذشته به نسل حاضر در حال انجام است.

البته در اینکه این کوشش ها چه قدر مفید و مثمر ثمر بوده باید با دیده تأمل نگریست چرا که با یک نگاه ساده متوجه می شوید این اقدامات همچون اختلاط دو عنصر ناهمگون و غیر قطبی در همدیگر می باشد مانند اختلاط آب و روغن.

اگر قرار باشد سنت تفسیری را به گونه ای ساده سازی و بیان کنیم که برای عامه‌ مردم قابل فهم باشد، در آن صورت باید بسیاری از جنبه‌های سنت تفسیری را نادیده بگیریم. به عنوان مثال در تفاسیر گذشته از جمله مباحثی که همیشه مورد توجه بوده، دقت‌های نحوی می باشد که نمی توان همه این مطالب را به عامه‌ مردم انتقال داد که در آیه «ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ کُلِّ شیعَهٍ أَیُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمنِ عِتِیًّا»[۷] کلمه «ایُّ» معرب است یا مبنی و یا در آیه «إِنْ کُلُّ نَفْسٍ لَمَّا عَلَیْها حافِظٌ»[۸] اگر «ان» را شرطیه یا نافیه بگیریم در آن صورت معنای آیه چه خواهد بود.

بخش دیگری که در تفاسیر گذشته وجود دارد، مباحث مربوط به معانی و بیان، اخبار و روایات تفسیری، قصص، پند و اندرز و موعظه‌ می باشد که بیان آنها در حوصله مردم نیست و لذا در تفاسیر عصر حاضر حذف شده است و به جای آن مباحث جدیدی همچون اومانیسم، آزادی، جمع بین دین و علم، جمع بین سنت و مدرنیته و مسائلی از این دست به نام مسائل روز و تدبر در قرآن یافت می شود.

به این ترتیب خیلی باید مراقب این مسئله باشیم که به عنوان خلاصه کردن سنت تفسیری، چه چیزی در اختیار مردم قرار می دهیم و این مطالب چه ارتباطی با فهم دقیق قرآن دارد. متأسفانه من نسبت به جواب این سؤال بدبین هستم و فکر نمی‌کنم راه حلی که برای آشنایی مردم با سنت تفسیری انتخاب شده، راه حل درستی باشد. آیا اصلاً سنت تفسیری‌، سنتی است که برای آشنا شدن مردم با آن شکل گرفته و آیا اصلاً در سنت تفسیری چنین قابلیتی وجود دارد که عامه‌ مردم بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند یا نه؟

اکثر مفسرین گذشته معتقد بودند که تفسیر کار هر کسی نیست و کسی که می‌خواهد با تفسیر قرآن آشنا شود باید مقدمات خاصی را طی کرده باشد.

علت بدبینی و مخالفت من با این گونه فعالیت ها این است که نباید در مسائل معرفتی با حالت کج‌دار و مریض پیش برویم و بگوییم حال که امکان آشنایی عامه مردم با سنت تفسیری به طور کامل وجود ندارد حداقل با چکیده ای از آن آشنا شوند چرا که عواقب این کار بسیار خطرناک است و همچون نحوه‌ استفاده از دارو می باشد که اگر به طور کامل مصرف نشود موجب باقی ماندن میکروب در بدن می شود و در مقابل، بدن مقاوم شده و تا آخر عمر همچنان بیمار بمانیم.

در امور معرفتی اگر فردی چیزی را اصلاً نداند، ضرر نمی‌کند چون می‌گوید: نمی‌دانم و به کسی که می‌داند مراجعه می‌کند، اما اگر نصفه و ناقص بداند موجب توهم برای وی شده و ممکن است درگیر تفسیر به رأی بشود همانند، گروه فرقان که به علت تفسیر به رأی از قرآن، استاد مطهری را به شهادت رساندند.

۲. گسست گرایی

گسست‌گرایان معتقدند سنت تفسیری همانند زنجیر سنگینی است که بر پای مفسر سنگینی می‌کند و لذا باید آن را باز کرد و مستقیماً به سراغ قرآن برویم. مبنای این حرف گسست گرایان این است که قرآن در فهم خود بسنده است و به واسطه انس با قرآن می‌توان به فهم آن رسید.

یکی از گرفتاری‌هایی که در صدر اسلام بین خوارج و عامه‌ مسلمین وجود داشت این بود که خوارج معتقد به خود بسندگی قرآن بودند و می گفتند برای فهمیدن قرآن به چیزی غیر از قرآن نیاز نداریم و در کلام امام علی (ع) نیز هست که فرمودند: «لَا تُخَاصِمْهُمْ بِالْقُرْآنِ فَإِنَّ الْقُرْآنَ حَمَّالٌ ذُو وُجُوهٍ تَقُولُ وَ یَقُولُونَ وَ لَکِنْ خَاصِمْهُمْ بِالسُّنَّهِ فَإِنَّهُمْ لَنْ یَجِدُوا عَنْهَا مَحِیصا‏».[۹]

استدلال خوارج این بود که می‌گفتند: «وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْکافِرُون‏»، «وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُون‏» و «وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُون‏»[۱۰] و بر این اساس فاسق را ‌کافر می دانستند و حکم به قتل امیرالمومنین(ع) می دادند و شاید بتوان گفت نوعی تفسیر قرآن به قرآن کرده اند.

بنابراین در تاریخ نیز کسانی بوده‌اند که در مسیر خود بسندگی قرآن و تفسیر قرآن به قرآن حرکت کرده‌اند و به نتایج عجیب و غریبی دست پیدا کرده‌اند لذا با یک موضوع حساس سر و کار داریم و نمی توان به  سادگی از کنار آن رد شد.

برای اینکه متوجه اهمیت موضوع شوید فرض کنید سر شما صدمه دیده و دچار ضربه مغزی شده اید که در آن صورت دیگر تعلل نکرده و به دکتر عمومی مراجعه نمی کنید بلکه به سراغ متخصص مغز و اعصاب می-روید و همچون یک بیماری ساده با آن برخورد نمی کنید. وقتی در قسمت حساس بدن مشکلی به وجود می آید رفتارمان نسبت به آن تفاوت می کند لذا نسبت به مسئله تفسیر قرآن نیز که از جمله مسائل مهم و مبنایی در تشکیل عقاید و تفکرات مسلمانان است نیز باید دقت عمل خاصی داشته باشیم.

همیشه در طول تاریخ افرادی بوده اند که به واسطه فهم نادرست از قرآن گمراه شده اند؛ خوارج، گروه فرقان، پیامبران دروغین و کسانی که ادعای مهدویت می کنند مانند «محمد بن طومرت»[۱۱] که در مغرب و موریتانی حدود ۳۰ هزار نفر را کشته، از جمله این افراد هستند.

بنابراین اگر بنا را بر گسست‌گرایی بگذاریم و سنت تفسیری را نادیده بگیریم، در آن صورت امکان تعمیم فهم قرآن به وجود می آید چرا که بسیاری از محدودیت‌ها را برداشته ایم و دیگر افراد نیازی نمی بینند که در چهارچوب و قاعده خاصی حرکت کنند.


[۱]. تفسیر آسان‏؛ محمد جواد نجفى خمینى، ق۱۴هـ

[۲]. تفسیر نمونه‏؛ ناصر مکارم شیرازى، ق۱۵هـ

[۳]. تفسیر الکاشف؛ محمد جواد مغنیه، ق۱۴هـ

[۴]. کشف الأسرار و عده الأبرار؛ ابوالفضل رشیدالدین میبدى، ق۶هـ

[۵]. روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن‏؛ حسین بن على ابوالفتوح رازى، ق۶هـ ‏

[۶]. نمونه بینات در شأن نزول آیات؛ محمد باقر محقق، ق۱۵هـ

[۷]. سوره مریم، آیه ۶۹

[۸]. سوره طارق، آیه ۴

[۹]. نهج البلاغه، ص ۴۰۱

[۱۰]. سوره مائده، آیه ۴۴-۴۷

[۱۱]. (قرن ۷)، برای کسب اطلاعات بیشتر ر.ک. به دایره المعارف بزرگ اسلامی

  برچسب ها: تدبر، تفسیر، مطالعات قرآنی، قرآن، جریان های اسلامی
٨٨٥ بازدید

مطالب مرتبط

۱۴۰۲/۰۳/۲۱

کارگاه آموزشی و مهارتی نگارش علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۱۱/۲۹

کارگاه آشنایی و اقدام برای دوره‌های پسادکتری در دانشگاه‌های جهان (با تاکید بر دوره‌های پسادکتری در کشور آلمان) همراه با پرسش و پاسخ


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۱۱/۱۶

کارگاه زبان‌های مدرن و باستانی در دین‌شناسی


بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس با ما

 

 

از مسیر ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:

رایانامه : toumareandisheh@gmail.com

|می‌خواهم از طومار اندیشه حمایت کنم|

جهت اطلاع از بروزرسانی های سایت ایمیل خود را ثبت نمایید.

تمامی حقوق برای طومار اندیشه محفوظ است.