Tomat AndishehTomat AndishehTomat AndishehTomat Andisheh
  • خانه
  • جستارها و یادداشت ها –
    • صفحات پژوهشگران
            • آستانگی
            • آگورا
            • اتوپیا
            • اسلام‌ پژوهی
            • افق مبین
            • بیاض: یادداشت هایی در مردم شناسی شیعه
            • تاریخ اندیشۀ دینی
            • تاریخ‌نگاری
            • تلفیق دانش
            • جستارهای تاریخی
            • حبه‌های نقره فام
            • خوانشها
            • خیلی گذشته، خیلی حالا
            • زبان و ادبیات قرآن
            • شاه شوریده‌سران
            • طاوس
            • سایر نویسندگان
            • فرهنگ روش
            • محمدرضا عشوری مقدم
            • مدهامّتان
            • مطالعات فرهنگ رضوی
            • مهر داد
            • مواسات
            • میراث مکتوب شیعه
            • واژه ها و معناها
            • پیشینه
            • گزارش کتاب تاریخ
    • موضوعات
          • ادب و هنر
          • اقتصاد و مدیریت
          • تاریخ و نسخ خطی
          • زبان‌شناسی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • علوم اجتماعی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلامی
          • مطالعات قرآنی
  • فرصت‌های آکادمیک –
    • کشور –
          • آذربایجان
          • آفریقای جنوبی
          • آلبانی
          • آلمان
          • آمریکا
          • اتریش
          • اردن
          • ارمنستان
          • ازبکستان
          • اسپانیا
          • استرالیا
          • استونی
          • اسکاتلند
          • اسلواکی
          • اسلوونی
          • افغانستان
          • الجزائر
          • امارات متحده عربی
          • اندونزی
          • انگلستان
          • اوکراین
          • اوگاندا
          • ایتالیا
          • ایران
          • ایرلند
          • ایرلند شمالی
          • ایسلند
          • بروئنی
          • بلژیک
          • بلغارستان
          • بنگلادش
          • بوسنی و هرزگوین
          • پاکستان
          • پرتغال
          • تایلند
          • تایوان
          • ترکیه
          • تونس
          • جمهوری آذربایجان
          • جمهوری چک
          • چین
          • دانمارک
          • روسیه
          • رومانی
          • ژاپن
          • سنگاپور
          • سوئد
          • سوئیس
          • سودان
          • عراق
          • عربستان
          • عمان
          • فرانسه
          • فنلاند
          • قبرس
          • قرقیزستان
          • قزاقستان
          • قطر
          • کانادا
          • کره‌جنوبی
          • کرواسی
          • کویت
          • گرجستان
          • لبنان
          • لهستان
          • لوکزامبورگ
          • لیتوانی
          • مالت
          • مالزی
          • مجارستان
          • مراکش
          • مصر
          • مغرب
          • مقدونیه
          • مکزیک
          • نروژ
          • نیوزیلند
          • هلند
          • هند
          • هندوستان
          • هنگ‌کنگ
          • ولز
          • ونزوئلا
          • یونان
    • موضوع –
          • مطالعات قرآنی
          • فقه و حقوق
          • زبان‌شناسی
          • فلسفه و روش شناسی علوم انسانی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • اقتصاد و مدیریت
          • ادب و هنر
          • مطالعات منطقه‌ای
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • تاریخ و نسخ خطی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • علوم اجتماعی
          • مطالعات ادیان و اسلام
    • گونه –
          • استاد مدعو استادی موقت در دانشگاه (Non-Tenure Track Professorship/lecturer/instructor)موقعیتی تدریسی در دانشگاه است که بر اساس نیاز دانشگاه به مدرسی در زمینه‌ای خاص، تعریف می‌شود. این موقعیت تدریسی مدت زمان مشخصی دارد و در این مدت، استاد موقت به تدریس در زمینه مورد نظر دانشگاه می‌پردازد و بعد از پایان مدت تحصیل، دانشگاه تعهدی نسبت به وی ندارد. این استاد در زمان تدریس در دانشگاه ماهانه حقوق دریافت می‌کند.
          • اعلام برنامه دکتریبرنامه ای که دانشجو با شرکت در آن موفق به اخذ درجه دکتری (PhD) می‌شود. این برنامه در کشورهای اروپایی و استرالیا دست کم سه‌ سال و غالبا فاقد درس‌های اجباری است. درمواردی که چنین چیزی ـ یعنی درس اجباری برای دوره دکتری ـ وجود دارد ـ مانند برخی برنامه‌های دکتری‌ جدید در آلمان ـ غالبا درس نمره‌ای ندارد و ارائه گواهی گذراندن درس کافی است. در کشورهای آمریکای شمالی برنامه دکتری، دست کم پنج سال به طول می انجامد و شباهت زیادی با دوره‌های دکتری ایران دارد. به این ترتیب دانشجو موظف به گذراندن درس‌هایی با نمره‌های مؤثر، امتحان جامع شفاهی و دفاع از رساله دکتری خود می‌باشد. اخیرا بسیاری از برنامه‌های دکتری در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، خود را به الگوی برنامه‌های آمریکای شمالی نزدیک کرده‌اند و دوره‌های دکتری با درس‌‌های اجباری و مدت زمان نسبتا طولانی‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی برگزار می‌کنند.
          • اعلام برنامه کارشناسی ارشدکارشناسی ارشد عموماً به صورت یک‌ساله و یا دوساله ارائه می‌شود. دوره‌های یک‌ساله عموما فاقد پایان‌نامه و دوره‌های دو ساله دارای پایان‌نامه می‌باشد. در برخی کشور‌های تنها با گذراندن دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ارائه پایان‌نامه است که می‌توان دوره دکتری (PhD) را شروع کرد. در بریتانیا دوره‌ کارشناسی ارشد خاصی با عنوان (Mphil) وجود دارد که در صورت طی آن، مدت زمان تحصیل دوره دکترا قدری کاهش می‌یابد.
          • اعلام یا راه اندازی وب سایتوب‌سایت‌های علمی توسط فرد و یا افرادی برای ترویج و پیشبرد زمینه علمی خاصی راه اندازی می‌شوند. وب‌سایت‌ها گاه توسط فرد و افراد و گاه به واسطه تصمیم موسسه‌ای فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
          • بودجه پژوهشیبودجه پژوهشی (Research Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او پژوهش خاص را به سامان برساند. معمولاً بودجه‌های پژوهشی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بودجه سفر علمیبودجه سفر علمی (Travel Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او در نشستی علمی شرکت کند و یا برای مدتی معلوم، به پژوهش در مکانی خاص بپردازد. معمولاً بودجه‌های سفر علمی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بورسیه دکتراکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره دکتری برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است وهمچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. ویژگی اصلی این کمک هزینه این است که تعهّد شغلی برای دریافت کننده ایجاد نمی‌کند و دریافت کننده صرفا دانشجویی است که موظّف است با آن مبلغ تحصیل خود را به سرانجام برساند. در مواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • بورسیه کارشناسی
          • بورسیه کارشناسی ارشدکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره کارشناسی ارشد برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است و همچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. درمواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • جایزه علمیجایزه‌های علمی، عنوان عامی برای گونه‌های مختلفی از تشویقاتی هستند که ازدانشجویان، اساتید و یا پژوهشگران مستقل، به سبب ارائه برخی آثار علمی، اعم از کتاب، پایان‌نامه و یا مقاله صورت می‌گیرد. جایزه‌های علمی عمدتاً توسط موسسات و بنیادهای علمی ارائه می‌شوند و معمولاً مبلغ مشخصی پول هستند. در بسیاری موارد، ارائه جایزه به صورت رسمی اعلام می‌شود، افراد واجد شرایط برای دریافت آنها اقدام می‌کنند و در نهایت افرادی به عنوان منتخب، برنده این جوایز می شوند.
          • دستیار پژوهشیدستیاری پژوهشی (Research Associate) فرصتی است دانشگاهی که به شماری از دانشجویان مقاطع مختلف و نیز پژوهشگران غیر دانشجو اعطا می‌شود. فرصت دستیاری پژوهشی، توسط گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های مختلف جهان اعلام می‌شود و کسانی که به عنوان دستیار پژوهشی انتخاب شوند، موظف به همکاری با یک استاد دانشگاه در پروژه مخصوصی هستند. به دستیاران پژوهشی از محل بودجه اختصاص یافته برای آن پژوهش، دستمزد پرداخته می شود.
          • دوره های کوتاه مدتدوره‌های غالبا پژوهشی هستند که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یا حتی اساتید این امکان را فراهم می‌کنند که در یک بازه زمانی مشخص در یک مرکز دانشگاهی و یا پژوهشی دیگر به مطالعه و پژوهش بپردازند. در این دوره‌ها غالبا شرکت‌کنندگان نیز موظف هستند که نتایج پژوهش خود را دست کم در قالب یک یا چند سخنرانی ارائه کنند. شماری از این دوره‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌های داوطلب (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند.
          • شغل استادیاستادی دانشگاه (Tenure Track Professorship) به عنوان یک شغل، یکی از مهم ترین گونه‌های فعالیت آکادمیک است. افراد دارای مدرک دکترا و یا فوق دکترا، معمولاً بر اساس فراخوانی عام توسط دانشگاه، برای در اختیار گرفتن یک موقعیت دانشگاهی، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند. همچنین پیشینه تحقیقاتی و علمی ایشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. افراد منتخب ابتدائاً برای یک دوره پنج ساله آزمایشی (Tenure Track) به استخدام دانشگاه در می‌آیند و بعد از پنج سال و بر اساس رای کمیته علمی دانشکده و دانشگاه، از کار برکنار و یا به صورت دائم در دانشگاه مشغول به تحصیل خواهند شد. در حال حاضر در کشور آلمان ورود به کرسی استادی منوط به گذراندن دوره فوق دکتری آلمانی (habilitation) و يا دوره استادیاری آلمانی (juniorprofessorship) است.
          • شغل دکتراشغل پژوهشی ـ آموزشی است که شاغل در صورت اتمام موفقیت‌آمیز دوره شغلی خود، حائز درجه دکتری نیز می‌شود. شغل دکتری دست‌کم شامل نوشتن رساله پژوهشی دکتری می‌شود و علاوه بر آن گاهی وظایف آموزشی و حتی اداری نیز به فرد شاغل محول می‌شود. تفاوت اصلی شغل دکتری با بورسیه دکتری، تعهد شغلی و کاری است که برای دانشجو ایجاد می‌شود و او موظف است در زمان‌های خاصی در جای خاصی حضور داشته باشد. با این حال در کشورهایی که این موقعیت‌ها عرضه می‌شود، نرخ متوسط حقوق دریافتی برای شغل دکتری، از بورسیه دکتری بیشتر است. در حال حاضر شغل دکتری غالباً در کشورهایی مثل آلمان، سوئیس، هلند، اتریش، بلژیک، لوگزامبورگ و کشورهای اسکاندیناوی عرضه می‌شود. دریافت‌کنندگان شغل دکتری، بعد از پایان دوره، برای اخذ اقامت دائم و یا شهروندی آن کشورها، عموماً از موقعیت‌ بهتری برخوردار خواهند بود.
          • فراخوان کتابفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا کتاب خود را ارسال کنند. این فراخوان غالبا توسط ناشران کتاب‌های دانشگاهی برای سری یا موضوع خاصی که به طور سلسله‌وار چاپ می‌کنند، اعلام می‌شود.
          • فراخوان مقالهفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا پژوهش‌ها و مقالات خود را ارسال کنند. این فراخوان می‌تواند برای یک کتاب و یا شماره خاصی از یک مجله باشد.
          • فوق دکترافوق دکترا (Postdoc) دوره‌ای معمولا یک تا سه ساله است که دانشجویان بعد از به پایان بردن دوره دکترا، آن را می‌گذرانند. فرصت‌های فوق دکترا بعد از دریافت مدرک دکترا قابل ورود هستند، اما دانشجویان دکترا حدود شش ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه دکترای خود. برای این فرصت اقدام می‌کنند. دانشجویان مقطع فوق دکترا، در این دوره، می‌باید به پژوهش و یا تدریس بپردازند، اما در کلاسی به عنوان تحصیل، شرکت نمی‌کنند. این دانشجویان همچنین از دانشگاه به صورت ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند؛ چه اینکه فوق دکترا اساساً نوعی شغل است. فرصتهای فوق دکترا، به صورت متناوب توسط دانشگاه‌ها اعلام می‌شود و کمیته‌ای علمی آنها از میان متقاضیان، انتخاب می‌کند. فرصت های فوق دکترا معمولاً بسیار رقابتی است.
          • کارگاهکارگاه‌ها همان دوره‌های کوتاه مدت با هدف آموزشی هستند که به زمان خاصی اختصاص ندارند و در آن یک نوع تعامل جمعی قوی‌تر دوره‌های کوتاه مدت وجود دارد. علی الخصوص نوع ارائه‌هایی که اساتید دارند با ارائه‌های کنفرانس و دوره‌های کوتاه‌مدت متفاوت است؛ چرا که غالباً به شکلی است که به طور عملی شرکت‌کنندگان را درگیر محتوا می‌کند و از آنان خواسته میشود که کارهایی را در طول دوره با مشارکت جمعی تمرین کنند. در کارگاه‌ها غالباً تکیه کمتری بر بُعد تئوری ـ انتزاعی می‌شود و بیشتر یادگیری عملی مهارتها مدنظر است.
          • کنفرانساجتماع شماری از پژوهشگران که در آن پژوهش‌ها ارائه می‌شود. این ارائه می تواند به شکل سخنرانی ـ ارائه شفاهی و یا پوستر ـ باشد. براساس نوع، بزرگی و ماهیت، یک کنفرانس می‌تواند از یک تا چند روز به طول انجامد و در بردارنده یک الی ده‌ها پنل (بخش) باشد. هر یک از پنل‌ها به موضوع خاصی می‌پردازد و توسط دانشمندی متخصص آن موضوع اداره می‌شود.
          • کوچ نشینی
  • فصلنامه آفاق شیعه –
  • خدمات –
  • اخبار –
  • آکادمی طومار –
  • تقویم آکادمیک –
  • تماس با ما و درباره ما –
  • افق مبین (دکتر احمد پاکتچی)
من و تو در جهانی سیّال- بخش دوم: معضلات پیش روی اسلام در آمریکای شمالی
۱۳۹۵/۱۲/۱۶
بافت‌گرایی جایگزین نص‌گرایی – بخش دوم
۱۳۹۵/۱۲/۱۶
جریان پرهیز از تفسیر و گریز به تدبر(۳): ملاحظات تدبرگرایی در تفسیر قرآن
  دسته بندی ها: مطالعات قرآنی، مطالعات ادیان و اسلامی، ادب و هنر
۱۳۹۵/۱۲/۱۶
نویسنده: افق مبین

۱. توجه به مبانی اولیه فهم قرآن

نکته‌ مهمی که در رابطه با تفسیر تدبری و گسست گرایی قابل ملاحظه است اینکه این مفسرین ابتدا باید چند مسئله کلیدی و اساسی را برای خودشان حل کنند مانند: خودبسندگی قرآن در فهم، نظریه محکم و متشابه در قرآن و عرفی بودن زبان قرآن؛ چون مبنای سنت تفسیری این است که زبان قرآن خالص است و بر مبنای «إِنَّمَا یَعْرِفُ الْقُرْآنَ مَنْ خُوطِبَ بِه‏»[۱] تنها برای مخاطب خاص می باشد و لذا فهم قرآن برای عامه مردم امکان پذیر نیست در حالی که وقتی می‌گوییم زبان قرآن عرفی است، یعنی عموم مردم به شرط دانستن زبان عربی می توانند قرآن را بفهمند.

متأسفانه تاکنون در رابطه با مبانی تفسیر تدبری مطلب قابل توجهی منتشر نشده و تنها افرادی مثل علامه طباطبایی که علاقه مند تفسیر سنتی و پیوست گرا بوده‌ است، مباحثی را بیان کرده اند و این نگران کننده است و تاریخ نشان می دهد که بهای سنگینی همچون کشته شدن امیرالمومنین(ع) برای آن پرداخته ایم.

۲. توجه به روش

مسئله دیگری که در رابطه با تفاسیر تدبری مهم است، روش‌ آنها می باشد چرا که وقتی مفسری به تدبر در قرآن می پردازد از روش واحد و خاصی پیروی می کند، اما اگر بخواهیم عامه مردم را درگیر تدبر در قرآن کنیم در آن صورت با مشکل مواجه می شویم.

می توان گفت همه‌ مفسرین روش داشته اند هرچند بیان نکرده باشند، چون به صورت طبیعی تحصیلات و شخصیت فرد و نوع مواجهه او با موضوعات قرآنی روشی را به وجود می‌آورد، هرچند فرد نسبت به آن آگاهی نداشته باشد.

اصلی ترین کاری که یک مفسر تدبرگرا باید انجام دهد، آموزش روش-های فهم و تدبر در قرآن است همانند داستان ماهی دادن و یا آموزش ماهی‌گیری. مفسران سنتی در طول تاریخ کار اول را انجام داده‌اند و مردم را تغذیه کرده اند ولیکن اگر قرار است عامه مردم نیز وارد مقوله تفسیر و تدبر قرآن شوند لازم است روش هایی به آنان آموزش داده شود درحالی که متأسفانه در این زمینه نیز شاهد هستیم که هیچ گونه روشی از طرف متدبرین در قرآن مطرح نشده است. البته ممکن است بتوان در یک پایان نامه تحصیلات تکمیلی به روش آنها دست یافت ولیکن اگر مخاطبان مردم هستند، مطلبی برای آنان بیان نشده است.

این ضعف در رابطه با مسئله تفسیر قرآن به قرآن نیز وجود دارد و علی رغم پایان نامه ها و مقالات متعددی که در این زمینه نوشته شده باز هم روش و الگویی برای آن تبیین نشده است و تنها به صورت موضوعی مثال هایی را بیان کرده اند. به طور کل روش هایی که برای تدبر در قرآن می تواند مورد استفاده قرار بگیرد چنین است:

۲-۱. روش علمی

برای تدبر می توان از ابزارها و اندیشه های‌ علمی به معنای عام آن همچون لغت، صرف و نحو، انواع علوم ریاضی و منطق استفاده جست.

مهندس عبدالعلی بازرگان کتابی با عنوان «متدولوژی تدبر در قرآن کریم» ارائه کرده که در واقع روش‌هایی است که توسط پدرش مهندس مهدی بازرگان مورد استفاده‌ قرار گرفته است. البته این کتاب یک ابتکار تازه نیست بلکه ادامه‌ روندی است که در گذشته نیز از طرف افراد مختلفی که در علوم غیر دینی تخصص داشته اند مانند دکتر حبیب الله پیمان، شاهد بودیم.

۲-۲. روش اشراقی

نوع دیگری از تدبر، تدبر مبتنی بر معنویت و سیر و سلوک است و تهذیب نفس و دست‌یابی به درجات معنویت را مایه‌ فهم قرآن می‌داند.

مبنای قرآنی این روش آیاتی همچون «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقانا»[۲] و «وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا»[۳] می باشد و می گوید: حاصل تقوی، تشخیص حق و باطل است و هر نوع تهذیب نفسی، جهاد اکبر و هدایت یافتن به راه خداست.

از جمله شخصیت های شاخص در این زمینه «علی صفایی حائری» معروف به «عین صاد» می باشد که در  کتاب‌ «تطهیر با جاری قرآن» بیان می کند که چگونه کلید فهم قرآن، تطهیر با آب جاری است هرچند که بی توجه به ابزارهای علمی هم نیست و آشنایی با علومی همچون لغت را نفی نمی کند اما عمده‌ترین چیزی که به عنوان ابزار فهم قرآن تأکید می‌کند، سیر و سلوک معنوی است.

۲-۳. روش ترکیبی

روش دیگری که از گذشته برای تدبر مطرح بوده ، استفاده از ابزارهای علمی و معنوی در کنار هم و ترکیب آنها با یکدیگر است. این نظریه در سنت تفسیری نیز همیشه مورد توجه بوده و در قرن حاضر نیز افرادی همچون «کیوان قزوینی» و «میرزا ابوالحسن شعرانی» بر آن تأکید کرده اند.

نکته‌ای که لازم است بر این توضیحات اضافه شود اینکه، این جمع و ترکیب میان ابزارها احتیاج به مبنا دارد و نمی توان بدون داشتن چهارچوبی خاص از هر دو ابزار استفاده کرد. مثلاً برای جنگیدن هم ابزار لازم است و هم انگیزه لکن از هر کدام در شرایط خاصی باید بهره برد و به محض اینکه بحث جمع مطرح می‌شود، این سؤال نیز به دنبال می آید که چگونه باید این جمع صورت بگیرد؟

اینکه در سماور، آتش و آب با هم جمع شده است به این دلیل می باشد که یک مکانیزم و چهارچوب خاصی دارد، درحالی که به صورت عادی و در طبیعت نمی توان آب و آتش را با هم جمع کرد. جمع میان روش‌های علمی و دریافت های حاصل از سیر و سلوک نیاز به مکانیزم خاصی دارد تا بدانیم در چه شرایطی باید از ابزارهای علمی استفاده کنیم و در چه شرایطی از یافته های معنوی و اگر در تعارض با هم قرار گرفتند، کدام اولویت دارد.

کسانی که مدعی روش جمع میان علم و معنویت هستند ولیکن برای آن قواعد مشخصی تبیین نکرده اند در حقیقت هیچ روشی ندارند چرا که دو عنصر ناهمگون و بعضاً متضاد را جمع کرده اند.

امروزه در سطح کشور ایران هزاران هزار مجلس تدبر در قرآن برگزار می شود و موجب خوشحالی است که مردم به تدبر در قرآن علاقه‌مند شده اند اما در این جلسات از چه روش‌هایی برای تدبر استفاده می‌شود؟ چه نتایجی از این جلسات حاصل می شود؟ علت نگرانی ما شواهد تاریخی است که برخورد بدون مبنا، سلیقه‌ای، شخصی و خود بسنده با قرآن، نتایج وخیمی به بار آورده و ممکن است به تعداد زیادی دین شخصی تبدیل شود که فرد برای خودش شخصاً تعریفی از دین دارد.

یکی از اصلی‌ترین دغدغه ها، بحث ساماندهی تدبر در قرآن و بیان روش های آن است. این حرف به معنای تعطیل کردن جلسات تدبر در قرآن نیست اما باید برای نقد آنها ابزاری داشته باشیم و توجه به خروجی این جلسات بسیار مهم است.

گروهی در هندوستان وجود دارند به نام «القرآنیون» که تنها سه مرتبه در طول روز نماز می‌خوانند و به حجاب نیز پایبند نیستند و بسیاری افکار التقاطی دیگر، درحالی که مبنایشان قرآن است و این مطالب را از قرآن برداشت کرده‌اند. شبیه این گروه‌ها در ایران و کشورهای اسلامی نیز وجود دارد.

در هر کدام از روش ها نیز گروه های مختلفی می توانند فعالیت کنند لذا شناسایی و طبقه بندی آنها نیز لازم است. به عنوان مثال اگر از روش های علمی استفاده می کنند باید مشخص شود که از کدام علوم و بر اساس چه طبقه بندی استفاده می کنند. در رابطه با روش های سیر و سلوکی نیز باید مشخص شود که سلوکشان عرفانی است یا سلوک جدید، چرا که هر کدام نتایج خاصی را به دنبال دارند.

رواج تدبر گسست گرا در میان عامه مردم نمی تواند راه حل فهم قرآن باشد و مضراتی که به دنبال دارد به مراتب خطرناکتر است چون موجب رواج دین فردی می شود. کارکردهای دین فردی بیشتر روانشناختی است و تنش‌های خود انسان را بر طرف می‌کند، یعنی کمک می‌کند که فرد به مشکلات خود غلبه کرده و زندگی‌اش معنا‌دار شود ولیکن دین جمعی کارکردش چیز دیگری است و در واقع همین مسائل را برای جامعه تأمین می‌کند و یکی از ابزارهای برقراری ارتباط و کنترل جامعه است.

تدبر گسست گرا با این شکل لجام گسیخته‌ای که امروزه در جامعه مطرح ‌شده نتیجه‌ای جز انهدام دین جمعی ندارد و عامل تفرقه و تجزیه است یعنی اصلی‌ترین کارکرد دین که میثاق اجتماعی و عامل تجمع و وحدت است را از بین برده ایم.

فراموش نکنیم که دین اسلام و به خصوص مذهب تشیع بارها در طول تاریخ باعث یکپارچگی و وحدت اجتماعی و ملی ملت ایران شده و این چیزی نیست که بخواهیم به سادگی از دست بدهیم و اگر چنین چیزی از دست برود خصوصاً برای یک ملت شرقی مثل ایران که با بحران ملیّت مواجه است، اثرات مخربی خواهد داشت.

ملیّت در کشور ما اصول تعریف شده‌ای ندارد و لذا در کشورهایی که بحران ملیّت دارند، میثاق‌های دینی می‌توانند نقش مفید و بسیار مهمی ایفا کنند بنابراین باید خیلی مراقب بود که کوچکترین خللی در دین جمعی صورت نگیرد.

متأسفانه امروزه در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که دو نوع دین داری در آن مشاهده می شود؛ عده ای از مذهبیون که خیلی با سیاست و دولت کار ندارند و در خانواده‌ای متدین و سنتی می باشند و در نقطه‌ مقابل افرادی که در ارتباط مستقیم با جریان‌های سیاسی کشور بوده و به صورت سیاسی دین دار هستند. بنابراین باید مراقب بود در عین حال که دین کارکردهای اجتماعی و سیاسی پیدا می کند، مؤلفه‌های مشترکش را از دست ندهد.

در عصری حاضر به دلیل وجود اینترنت و انواع وسائل ارتباط جمعی و انفجار اطلاعات، تدبرهای فردی در بسیاری مواقع در سطح فردی خودشان باقی نمی‌مانند و به شدت جمعی می‌شوند و اگر تدبر قرار است جمعی و فراگیر بشود لازم است از یک کانال رسمی همچون سنت عبور کند و مورد تأیید سنت باشد، البته نه به این معنا که همان حرف ها تکرار شود و می توان مدل و سبک آنها را تغییر داده و متناسب با مقتضیات روز از آنها استفاده کرد.


[۱]. اصول کافی، ج۸، ص۳۱۲

[۲]. سوره انفال، آیه ۲۹

[۳]. سوره عنکبوت، آیه ۶۹

  برچسب ها: تدبر، تفسیر، مطالعات قرآنی، قرآن، جریان های اسلامی
٩٤٦ بازدید

مطالب مرتبط

۱۴۰۲/۰۳/۲۱

کارگاه آموزشی و مهارتی نگارش علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۱۱/۲۹

کارگاه آشنایی و اقدام برای دوره‌های پسادکتری در دانشگاه‌های جهان (با تاکید بر دوره‌های پسادکتری در کشور آلمان) همراه با پرسش و پاسخ


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۱۱/۱۶

کارگاه زبان‌های مدرن و باستانی در دین‌شناسی


بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس با ما

 

 

از مسیر ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:

رایانامه : toumareandisheh@gmail.com

|می‌خواهم از طومار اندیشه حمایت کنم|

جهت اطلاع از بروزرسانی های سایت ایمیل خود را ثبت نمایید.

تمامی حقوق برای طومار اندیشه محفوظ است.