Tomat AndishehTomat AndishehTomat AndishehTomat Andisheh
  • خانه
  • جستارها و یادداشت ها –
    • صفحات پژوهشگران
            • آستانگی
            • آگورا
            • اتوپیا
            • اسلام‌ پژوهی
            • افق مبین
            • بیاض: یادداشت هایی در مردم شناسی شیعه
            • تاریخ اندیشۀ دینی
            • تاریخ‌نگاری
            • تلفیق دانش
            • جستارهای تاریخی
            • حبه‌های نقره فام
            • خوانشها
            • خیلی گذشته، خیلی حالا
            • زبان و ادبیات قرآن
            • شاه شوریده‌سران
            • طاوس
            • سایر نویسندگان
            • فرهنگ روش
            • محمدرضا عشوری مقدم
            • مدهامّتان
            • مطالعات فرهنگ رضوی
            • مهر داد
            • مواسات
            • میراث مکتوب شیعه
            • واژه ها و معناها
            • پیشینه
            • گزارش کتاب تاریخ
    • موضوعات
          • ادب و هنر
          • اقتصاد و مدیریت
          • تاریخ و نسخ خطی
          • زبان‌شناسی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • علوم اجتماعی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلامی
          • مطالعات قرآنی
  • فرصت‌های آکادمیک –
    • کشور –
          • آذربایجان
          • آفریقای جنوبی
          • آلبانی
          • آلمان
          • آمریکا
          • اتریش
          • اردن
          • ارمنستان
          • ازبکستان
          • اسپانیا
          • استرالیا
          • استونی
          • اسکاتلند
          • اسلواکی
          • اسلوونی
          • افغانستان
          • الجزائر
          • امارات متحده عربی
          • اندونزی
          • انگلستان
          • اوکراین
          • اوگاندا
          • ایتالیا
          • ایران
          • ایرلند
          • ایرلند شمالی
          • ایسلند
          • بروئنی
          • بلژیک
          • بلغارستان
          • بنگلادش
          • بوسنی و هرزگوین
          • پاکستان
          • پرتغال
          • تایلند
          • تایوان
          • ترکیه
          • تونس
          • جمهوری آذربایجان
          • جمهوری چک
          • چین
          • دانمارک
          • روسیه
          • رومانی
          • ژاپن
          • سنگاپور
          • سوئد
          • سوئیس
          • سودان
          • عراق
          • عربستان
          • عمان
          • فرانسه
          • فنلاند
          • قبرس
          • قرقیزستان
          • قزاقستان
          • قطر
          • کانادا
          • کره‌جنوبی
          • کرواسی
          • کویت
          • گرجستان
          • لبنان
          • لهستان
          • لوکزامبورگ
          • لیتوانی
          • مالت
          • مالزی
          • مجارستان
          • مراکش
          • مصر
          • مغرب
          • مقدونیه
          • مکزیک
          • نروژ
          • نیوزیلند
          • هلند
          • هند
          • هندوستان
          • هنگ‌کنگ
          • ولز
          • ونزوئلا
          • یونان
    • موضوع –
          • مطالعات قرآنی
          • فقه و حقوق
          • زبان‌شناسی
          • فلسفه و روش شناسی علوم انسانی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • اقتصاد و مدیریت
          • ادب و هنر
          • مطالعات منطقه‌ای
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • تاریخ و نسخ خطی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • علوم اجتماعی
          • مطالعات ادیان و اسلام
    • گونه –
          • استاد مدعو استادی موقت در دانشگاه (Non-Tenure Track Professorship/lecturer/instructor)موقعیتی تدریسی در دانشگاه است که بر اساس نیاز دانشگاه به مدرسی در زمینه‌ای خاص، تعریف می‌شود. این موقعیت تدریسی مدت زمان مشخصی دارد و در این مدت، استاد موقت به تدریس در زمینه مورد نظر دانشگاه می‌پردازد و بعد از پایان مدت تحصیل، دانشگاه تعهدی نسبت به وی ندارد. این استاد در زمان تدریس در دانشگاه ماهانه حقوق دریافت می‌کند.
          • اعلام برنامه دکتریبرنامه ای که دانشجو با شرکت در آن موفق به اخذ درجه دکتری (PhD) می‌شود. این برنامه در کشورهای اروپایی و استرالیا دست کم سه‌ سال و غالبا فاقد درس‌های اجباری است. درمواردی که چنین چیزی ـ یعنی درس اجباری برای دوره دکتری ـ وجود دارد ـ مانند برخی برنامه‌های دکتری‌ جدید در آلمان ـ غالبا درس نمره‌ای ندارد و ارائه گواهی گذراندن درس کافی است. در کشورهای آمریکای شمالی برنامه دکتری، دست کم پنج سال به طول می انجامد و شباهت زیادی با دوره‌های دکتری ایران دارد. به این ترتیب دانشجو موظف به گذراندن درس‌هایی با نمره‌های مؤثر، امتحان جامع شفاهی و دفاع از رساله دکتری خود می‌باشد. اخیرا بسیاری از برنامه‌های دکتری در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، خود را به الگوی برنامه‌های آمریکای شمالی نزدیک کرده‌اند و دوره‌های دکتری با درس‌‌های اجباری و مدت زمان نسبتا طولانی‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی برگزار می‌کنند.
          • اعلام برنامه کارشناسی ارشدکارشناسی ارشد عموماً به صورت یک‌ساله و یا دوساله ارائه می‌شود. دوره‌های یک‌ساله عموما فاقد پایان‌نامه و دوره‌های دو ساله دارای پایان‌نامه می‌باشد. در برخی کشور‌های تنها با گذراندن دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ارائه پایان‌نامه است که می‌توان دوره دکتری (PhD) را شروع کرد. در بریتانیا دوره‌ کارشناسی ارشد خاصی با عنوان (Mphil) وجود دارد که در صورت طی آن، مدت زمان تحصیل دوره دکترا قدری کاهش می‌یابد.
          • اعلام یا راه اندازی وب سایتوب‌سایت‌های علمی توسط فرد و یا افرادی برای ترویج و پیشبرد زمینه علمی خاصی راه اندازی می‌شوند. وب‌سایت‌ها گاه توسط فرد و افراد و گاه به واسطه تصمیم موسسه‌ای فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
          • بودجه پژوهشیبودجه پژوهشی (Research Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او پژوهش خاص را به سامان برساند. معمولاً بودجه‌های پژوهشی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بودجه سفر علمیبودجه سفر علمی (Travel Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او در نشستی علمی شرکت کند و یا برای مدتی معلوم، به پژوهش در مکانی خاص بپردازد. معمولاً بودجه‌های سفر علمی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بورسیه دکتراکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره دکتری برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است وهمچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. ویژگی اصلی این کمک هزینه این است که تعهّد شغلی برای دریافت کننده ایجاد نمی‌کند و دریافت کننده صرفا دانشجویی است که موظّف است با آن مبلغ تحصیل خود را به سرانجام برساند. در مواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • بورسیه کارشناسی
          • بورسیه کارشناسی ارشدکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره کارشناسی ارشد برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است و همچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. درمواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • جایزه علمیجایزه‌های علمی، عنوان عامی برای گونه‌های مختلفی از تشویقاتی هستند که ازدانشجویان، اساتید و یا پژوهشگران مستقل، به سبب ارائه برخی آثار علمی، اعم از کتاب، پایان‌نامه و یا مقاله صورت می‌گیرد. جایزه‌های علمی عمدتاً توسط موسسات و بنیادهای علمی ارائه می‌شوند و معمولاً مبلغ مشخصی پول هستند. در بسیاری موارد، ارائه جایزه به صورت رسمی اعلام می‌شود، افراد واجد شرایط برای دریافت آنها اقدام می‌کنند و در نهایت افرادی به عنوان منتخب، برنده این جوایز می شوند.
          • دستیار پژوهشیدستیاری پژوهشی (Research Associate) فرصتی است دانشگاهی که به شماری از دانشجویان مقاطع مختلف و نیز پژوهشگران غیر دانشجو اعطا می‌شود. فرصت دستیاری پژوهشی، توسط گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های مختلف جهان اعلام می‌شود و کسانی که به عنوان دستیار پژوهشی انتخاب شوند، موظف به همکاری با یک استاد دانشگاه در پروژه مخصوصی هستند. به دستیاران پژوهشی از محل بودجه اختصاص یافته برای آن پژوهش، دستمزد پرداخته می شود.
          • دوره های کوتاه مدتدوره‌های غالبا پژوهشی هستند که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یا حتی اساتید این امکان را فراهم می‌کنند که در یک بازه زمانی مشخص در یک مرکز دانشگاهی و یا پژوهشی دیگر به مطالعه و پژوهش بپردازند. در این دوره‌ها غالبا شرکت‌کنندگان نیز موظف هستند که نتایج پژوهش خود را دست کم در قالب یک یا چند سخنرانی ارائه کنند. شماری از این دوره‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌های داوطلب (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند.
          • شغل استادیاستادی دانشگاه (Tenure Track Professorship) به عنوان یک شغل، یکی از مهم ترین گونه‌های فعالیت آکادمیک است. افراد دارای مدرک دکترا و یا فوق دکترا، معمولاً بر اساس فراخوانی عام توسط دانشگاه، برای در اختیار گرفتن یک موقعیت دانشگاهی، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند. همچنین پیشینه تحقیقاتی و علمی ایشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. افراد منتخب ابتدائاً برای یک دوره پنج ساله آزمایشی (Tenure Track) به استخدام دانشگاه در می‌آیند و بعد از پنج سال و بر اساس رای کمیته علمی دانشکده و دانشگاه، از کار برکنار و یا به صورت دائم در دانشگاه مشغول به تحصیل خواهند شد. در حال حاضر در کشور آلمان ورود به کرسی استادی منوط به گذراندن دوره فوق دکتری آلمانی (habilitation) و يا دوره استادیاری آلمانی (juniorprofessorship) است.
          • شغل دکتراشغل پژوهشی ـ آموزشی است که شاغل در صورت اتمام موفقیت‌آمیز دوره شغلی خود، حائز درجه دکتری نیز می‌شود. شغل دکتری دست‌کم شامل نوشتن رساله پژوهشی دکتری می‌شود و علاوه بر آن گاهی وظایف آموزشی و حتی اداری نیز به فرد شاغل محول می‌شود. تفاوت اصلی شغل دکتری با بورسیه دکتری، تعهد شغلی و کاری است که برای دانشجو ایجاد می‌شود و او موظف است در زمان‌های خاصی در جای خاصی حضور داشته باشد. با این حال در کشورهایی که این موقعیت‌ها عرضه می‌شود، نرخ متوسط حقوق دریافتی برای شغل دکتری، از بورسیه دکتری بیشتر است. در حال حاضر شغل دکتری غالباً در کشورهایی مثل آلمان، سوئیس، هلند، اتریش، بلژیک، لوگزامبورگ و کشورهای اسکاندیناوی عرضه می‌شود. دریافت‌کنندگان شغل دکتری، بعد از پایان دوره، برای اخذ اقامت دائم و یا شهروندی آن کشورها، عموماً از موقعیت‌ بهتری برخوردار خواهند بود.
          • فراخوان کتابفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا کتاب خود را ارسال کنند. این فراخوان غالبا توسط ناشران کتاب‌های دانشگاهی برای سری یا موضوع خاصی که به طور سلسله‌وار چاپ می‌کنند، اعلام می‌شود.
          • فراخوان مقالهفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا پژوهش‌ها و مقالات خود را ارسال کنند. این فراخوان می‌تواند برای یک کتاب و یا شماره خاصی از یک مجله باشد.
          • فوق دکترافوق دکترا (Postdoc) دوره‌ای معمولا یک تا سه ساله است که دانشجویان بعد از به پایان بردن دوره دکترا، آن را می‌گذرانند. فرصت‌های فوق دکترا بعد از دریافت مدرک دکترا قابل ورود هستند، اما دانشجویان دکترا حدود شش ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه دکترای خود. برای این فرصت اقدام می‌کنند. دانشجویان مقطع فوق دکترا، در این دوره، می‌باید به پژوهش و یا تدریس بپردازند، اما در کلاسی به عنوان تحصیل، شرکت نمی‌کنند. این دانشجویان همچنین از دانشگاه به صورت ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند؛ چه اینکه فوق دکترا اساساً نوعی شغل است. فرصتهای فوق دکترا، به صورت متناوب توسط دانشگاه‌ها اعلام می‌شود و کمیته‌ای علمی آنها از میان متقاضیان، انتخاب می‌کند. فرصت های فوق دکترا معمولاً بسیار رقابتی است.
          • کارگاهکارگاه‌ها همان دوره‌های کوتاه مدت با هدف آموزشی هستند که به زمان خاصی اختصاص ندارند و در آن یک نوع تعامل جمعی قوی‌تر دوره‌های کوتاه مدت وجود دارد. علی الخصوص نوع ارائه‌هایی که اساتید دارند با ارائه‌های کنفرانس و دوره‌های کوتاه‌مدت متفاوت است؛ چرا که غالباً به شکلی است که به طور عملی شرکت‌کنندگان را درگیر محتوا می‌کند و از آنان خواسته میشود که کارهایی را در طول دوره با مشارکت جمعی تمرین کنند. در کارگاه‌ها غالباً تکیه کمتری بر بُعد تئوری ـ انتزاعی می‌شود و بیشتر یادگیری عملی مهارتها مدنظر است.
          • کنفرانساجتماع شماری از پژوهشگران که در آن پژوهش‌ها ارائه می‌شود. این ارائه می تواند به شکل سخنرانی ـ ارائه شفاهی و یا پوستر ـ باشد. براساس نوع، بزرگی و ماهیت، یک کنفرانس می‌تواند از یک تا چند روز به طول انجامد و در بردارنده یک الی ده‌ها پنل (بخش) باشد. هر یک از پنل‌ها به موضوع خاصی می‌پردازد و توسط دانشمندی متخصص آن موضوع اداره می‌شود.
          • کوچ نشینی
  • فصلنامه آفاق شیعه –
  • خدمات –
  • اخبار –
  • آکادمی طومار –
  • تقویم آکادمیک –
  • تماس با ما و درباره ما –
  • سایر نویسندگان (سایر نویسندگان)
از زبان شناسی شناختی تا زبانشناسی فرهنگی: ترسیم جهان بینی قرآنی با استفاده از استعاره های مفهومی
۱۳۹۵/۰۴/۲۵
کانت و علم نجوم: از دریافت حسی به تجربه – بخش دوم
۱۳۹۵/۰۴/۲۵
در میان سنت و هویت: زیارت اربعین در عراق
  دسته بندی ها: مطالعات ادیان و اسلامی
۱۳۹۵/۰۴/۲۵
نویسنده: پیمان اسحاقی؛ علی طاهر الحمود

زیارت اربعین نه تنها بر اساس روایات شیعه یکی از علائم مؤمنان به شمار می‌رود‏، بلکه در طول تاریخ اسلام‏، به عنوان یکی از اجزاء هویتی شیعیان تثبیت گردیده است. زیارت اربعین، اولین بار و چهل روز بعد از واقعه دشت کربلا‏، توسط جابر بن­ عبدالله انصاری، صحابی نامدار و دوستدار نام‌آشنای اهل بیت رسالت (ع)‏، آغاز گردید و به تدریج به یکی از عناصر مهم هویت شیعی تبدیل شد.

بنا بر برخی گزارش‌های تاریخی‏، خانواده‌ و همراهان امام حسین (ع) که به صورت اسیر در شام به سر می‌بردند، در این زمان به کربلا بازگشتند و مزار شهدا را زیارت نمودند. امروزه، در ”ایام اربعین“‏، یعنی روزهایی قبل و بعد از چهلمین روز پس از شهادت امام حسین (ع)، گروه‌های فراوانی از شیعیان عراق‏، کشورهای خاورمیانه و نیز فراتر از آن خود را به شهر کربلا می‌رسانند و ساعاتی را در حرم‌های مقدس این شهر به زیارت امام حسین (ع)‌ و یاران شهیدش به زیارت می‌گذرانند و باز می‌گردند.

عنصر اساسی مراسم روز اربعین در ایران، سوگواری‌ به مناسبت شهادت نواده­ی پیامبر(ص)‌ و امام سوم شیعیان حضرت امام حسین (ع) و در عراق پیاده‌روی از راه‌های دور و نزدیک و زیارت مرقد این امام در شهر کربلا است. مراسم روز اربعین، بنا به فرهنگ‌های محلی جماعت‌های شیعی خاورمیانه و جنوب آسیا صورت‌های متنوع و متمایزی می‌یابد. به عنوان نمونه، شیعیان جنوب آسیا (هند و پاکستان) در روز اربعین که نزد آنها ”چهلم“ نامیده می‌شود، با تجمع در ”امام‌بار‌ه‌ها“ و ”عاشورخانه‌ها“‏، آیین‌های این روز را به انجام می‌رسانند. به یادآوردن مصایب وارده بر امام حسین(ع)‌ و همراهان ایشان در نبرد کربلا، درون‌مایه­ی‌ اصلی این مراسم است.

واقعه­ی عاشورا مهم­ترین فراز تاریخ است که شیعیان عراق از آن، به صورت اجتماعی، الهام می‌گیرند؛ الهام ایثار‏، فداکاری و رویارویی با ظلم و ستم مستبدان. هویت شیعی در عراق با هویت عتبات مقدسه و تربت کربلا و جلوه­های متعدد ایثار و جانفشانی و اندوه عجین شده است.  شیعیان عراق  در طول تاریخ، عمدتاً در شرایط دشواری زیسته‌اند و از مشکلات بسیاری رنج برده‌اند. تا این که در سال ۲۰۰۳ میلای شاهد حکومت آخرین حکومت سخت‌گیر بر شیعیان بوده‌ایم. از آن زمان تاکنون ده‌ها سؤال هویتی در میان شیعیان شیعیان عراق مطرح بوده‌ است. شیعیان عراق در دهه گذشته به شدت در پی فهم وجوه تمایز و تشابه خود با شیعیان خاورمیانه بوده‌اند. حتی رسیدن شیعیان به قدرت سیاسی بعد از سقوط حزب بعث، نتوانست آنها را از این انسداد تاریخی رها کند. زیارت پیاده­ی میلیونی شیعیان عراق را می‌باید در چهارچوب چنین انسداد تاریخی و نگرانی‌های متعدد تحلیل کرد؛ نگرانی‌هایی که در ذهن شیعیان عراق، ممکن است هر لحظه شرایط را به روزهای سخت شیعه در این کشور در زمان‌های دور و نزدیک برگرداند. از سوی دیگر از سال ۲۰۰۳ تاکنون شاهد نوعی حضور پرشور و بی‌سابقه در مراسم اربعین حسینی هستیم. مراسم اربعین سال به سال پرشکوه‌تر و پرجمعیت‌تر از سال قبل و با مشارکت بیش از ده میلیون عراقی برگزار می‌شود. البته راهپیمایی میلیونی شیعیان مختص اربعین نیست؛ بلکه در مراسم عاشورا، شهادت امام کاظم (ع)‌ و عید مبعث نیز تکرار می‌شود.

در دهه‌های اخیر‏، حزب بعث عراق (۱۹۶۸-۲۰۰۳) به شدت به مخالفت با مراسم اربعین برخاست. در این سال‌ها قدرت سیاسی حاکم، تمام تلاش خود را به کار می­گرفت تا از حرکت گروه‌های جمعیتی شیعه از بخش‌های مختلف این کشور به کربلا جلوگیری نماید. از سوی دیگر شیعیان به انجام این زیارت اصرار می‌ورزیدند و چنان که قابل تصور است‏،‌ شماری از زائران در جریان این درگیری‌ها به شهادت می­رسیدند. فشارهای هیئت‌ حاکمه­ی غیر منتخب عراقی در دهه‌های گذشته‏، مراسم اربعین را بیش از پیش به عرصه­ی تجسم خواست‌های شیعیان در سطوح هویتی و سیاسی تبدیل کرد و در سال‌هایی عملاً آن را به عرصه­ی معارضه­ی سیاسی شیعیان با حزب بعث تبدیل کرد.

در سال‌های بعد از سقوط حزب بعث (از سال ۲۰۰۳ تاکنون) تغییرات چندی در این مراسم به وقوع پیوست که هر یک دارای دلالت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی متعددی است. مراسم اربعین در سال‌های بعد از ۲۰۰۳ با رشد قابل ملاحظه‌ای مواجه شد. این رشد نه فقط به دلیل آزادی‌های سیاسی برای برگزای این مراسم، بلکه به سبب افزایش توان رسانه‌ای در جهت انعکاس ”فرهنگ زیارت اربعین“، تسهیلات نوین‌ فن‌آورانه معطوف به دسترسی آسان‌تر شیعیان نقاط مختلف خاورمیانه و جهان به شهرهای عراق و نیز نوعی خودآگاهی مذهبی در جهت تکریم آیین‌های شیعی، فراتر از ابعاد سیاسی و تبعی آن بود. ‌هم‌زمان با این رشد و خودآگاهی آیینی، این نیروهای تروریستی منطقه‌ای بودند که تمام تلاش خود را برای ناامن کردن فضای عمومی برای انجام این زیارت جمعی متمرکز کردند و با انجام عملیات انتحاری متعدد در مسیرهای منتهی به شهر کربلا، تاکنون صدها تن از زائران بی‌دفاع را به شهادت رسانده­اند.

پیاده‌روی اربعین، اما برای ایرانیان و شیعیان غیر عرب‏، معنایی کاملاً متفاوت از شیعیان عراقی دارد. برای ایشان زیارت اربعین‏، تبلور شوق و آرزوی دیرین آنها برای زیارت عتبات عالیات عراق و حضور در جمعیت میلیونی شیعیان غیر هم‌زبان اما هم‌دل است. امکان حضور در این پیاده‌روی برای ایرانیان و شیعیان غیر عرب، فرصتی است برای بازسازی هویت و معنویت شیعی در چهارچوبی عراقی؛ امکانی است برای لذت بردن از سنت‌هایی مقدس و متنوع که با فرهنگ عربی عراق عجین شده و درون ساختاری مذهبی و الهیاتی تعریف گردیده است.

”فرهنگ اربعین“، به عنوان صورت‌های مادی و نیز بروزات متنوع زیارت‌طلبانه­ی شیعی، همواره دلالت‌هایی مرتبط با هویت جمعی شیعیان نیز داشته است. شیعیان در مراسم اربعین، کمیت و تنوعات خود را به نمایش می‌گذارند و نشان می‌دهند که چگونه این مراسم می‌تواند ابعاد مختلف زندگی جامعه­ی عراق را تحت تأثیر قرار دهد. از هفته‌ها قبل از اربعین تا روزهایی بعد از آن، جابجایی عظیمی در جمعیت عراق به وقوع می‌پیوندد و بخش‌ زیادی از شیعیان این کشور، روزهای چندی را در بخش‌های مختلف این کشور می‌گذرانند.

زیارت اربعین در خلال قرن‌ها‏، با شماری آداب و رسوم همراه گشته‎؛ چنان که می‌توان از آن به ”فرهنگ اربعین“ تعبیر کرد. ”فرهنگ اربعین“ دارای اجزای مادی و غیر مادی بسیاری است که جلوه‌هایی برجسته از آن را می‌توان در مسیرهای مواصلاتی زائران پیاده در شهرهای عراق دید. در مسیرهای منتهی به شهر کربلا، گروه‌های مردمی فراوان، دسته‌های خدمت‌رسان متعددی را سامان داده‌اند که هر یک ”موکب“ نامیده می‌شود. ”موکب‌ها“ وظائف متعددی دارند:‌ برخی وعده‌های غذایی را در میان زائران توزیع می‌کنند؛ دسته‌ای میان‌وعده‌هایی را در اختیار زائران می‌گذارند؛ شماری با نوشیدنی‌ از زائران پذیرایی می‌کنند و دسته‌ای با ماساژ دادن زائرانی که روزهای زیادی را پیاده در راه بوده‌اند، خستگی را از تن زائران به‌ در می‌کنند. دیگران محل خواب و استراحت زائران را فراهم می‌کنند و شماری دیگر به تعمیر کفش و کوله زائران می‌پردازند، دسته‌ای نیز وسائل درمانی زائران را فراهم می‌آورند. ‌این اجزای ”فرهنگ اربعین“ در جهت تسهیل رسیدن زائران به شهر کربلا و بازگشت از آن شکل گرفته‌اند؛ فرهنگی که گونه‌های بی‌شماری از سنت‌های فرهنگی خصوصاً آداب متنوع پذیرایی و اطعام را فراهم آورده است.

در عراق، مردان و زنان، کودکان و سالخوردگان و فقرا و صاحبان مکنت در این زیارت شرکت می‌کنند و گاه حدود هزار کیلومتر برای زیارت امام حسین (ع)‌ در ایام اربعین پیاده‌روی می‌کنند. پیاده‌روی اربعین، گاه به صورت انفرادی و گاه در قالب گروه‌های انسانی انجام می‌شود. زائران پیاده‏، در مواردی بسیار، پرچم‌ها و شمائلی با درون‌مایه‌های تصویری و نوشتاری در دست می‌گیرند که تماماً به شهادت امام حسین (ع) و ماجراهای نبرد کربلا اشاره دارد. همچنین شماری دیگر از عزاداران، خدماتی فرهنگی مانند به راه اندازی کاروان‌های نمادین اسرای کربلا و نشان دادن بازگشت آنها از شام به کربلا را به دیگر عزاداران ارائه می‌دهند. 

با وجود دلالت‌های فرهنگی و اجتماعی بسیار، ادبیات علمی در علوم انسانی درباره­ی این زیارت جمعی بسیار محدود و مختصر است. تاکنون آثار معدودی با رویکرد دانشگاهی درباره­ی این مراسم پدید آمده و ابعاد بسیاری از این مراسم، پژوهش­ناشده باقی‌مانده است. پژوهش‌های بیشتر در این زمینه قطعاً چشم‌انداز جدیدی برای شناخت جامعه­ی شیعی عراقی در دهه‌های اخیر را به دست می‌دهد و می‌تواند به‌ خوبی به عنوان نمونه‌ای آگاهی­بخش از پویایی‌های جامعه­ی شیعی عراق در نظر گرفته شود.

این یادداشت به عنوان مقدمه‌ای بر کتاب عکسهای اربعین، که از سوی موسسه فرهنگ و هنر شیعه، به انتشار خواهد رسید، نگاشته شده است.[۱]


[۱] . پیمان اسحاقی نگارنده این یادداشت مردم‌شناس و متخصص مناسک آیینی شیعه است. از آثار وی می‌توان به ویرایش کتاب زیارت اسلامی در جهان مدرن (به همراه دکتر بابک رحیمی‏ استاد دانشگاه کالیفرنیا در سن‌دیگوی آمریکا) اشاره کرد که توسط انتشارات دانشگاه کارولینای شمالی / امریکا به زبان انگلیسی منتشر خواهد شد. علی طاهر الحمود نیز دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی در دانشگاه بغداد عراق است. آخرین کتاب وی به نام عراق:‌ از ضربه هویتی تا بیداری هویت‌ها به زبان عربی در بغداد منتشر شده است.

  برچسب ها: شیعه، عراق، اربعین، هویت، زیارت
٩٠٣ بازدید

مطالب مرتبط

۱۴۰۲/۰۷/۲۹

کارگاه الهیات سیاسی و اهمیت آن برای مطالعات اسلامی و ایرانی


بیشتر بخوانید
۱۴۰۲/۰۳/۲۱

کارگاه آموزشی و مهارتی نگارش علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۱۱/۲۹

کارگاه آشنایی و اقدام برای دوره‌های پسادکتری در دانشگاه‌های جهان (با تاکید بر دوره‌های پسادکتری در کشور آلمان) همراه با پرسش و پاسخ


بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس با ما

 

 

از مسیر ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:

رایانامه : toumareandisheh@gmail.com

|می‌خواهم از طومار اندیشه حمایت کنم|

جهت اطلاع از بروزرسانی های سایت ایمیل خود را ثبت نمایید.

تمامی حقوق برای طومار اندیشه محفوظ است.