Tomat AndishehTomat AndishehTomat AndishehTomat Andisheh
  • خانه –
  • جستارها و یادداشت ها –
    • صفحات پژوهشگران
            • آستانگی
            • آگورا
            • اتوپیا
            • اسلام‌ پژوهی
            • افق مبین
            • بیاض: یادداشت هایی در مردم شناسی شیعه
            • تاریخ اندیشۀ دینی
            • تاریخ‌نگاری
            • تلفیق دانش
            • جستارهای تاریخی
            • حبه‌های نقره فام
            • خوانشها
            • خیلی گذشته، خیلی حالا
            • زبان و ادبیات قرآن
            • شاه شوریده‌سران
            • طاوس
            • سایر نویسندگان
            • فرهنگ روش
            • محمدرضا عشوری مقدم
            • مدهامّتان
            • مطالعات فرهنگ رضوی
            • مهر داد
            • مواسات
            • میراث مکتوب شیعه
            • واژه ها و معناها
            • پیشینه
            • گزارش کتاب تاریخ
    • موضوعات
          • ادب و هنر
          • اقتصاد و مدیریت
          • تاریخ و نسخ خطی
          • زبان‌شناسی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • علوم اجتماعی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلامی
          • مطالعات قرآنی
  • فرصت‌های آکادمیک –
    • کشور –
          • آذربایجان
          • آفریقای جنوبی
          • آلبانی
          • آلمان
          • آمریکا
          • اتریش
          • اردن
          • ارمنستان
          • ازبکستان
          • اسپانیا
          • استرالیا
          • استونی
          • اسکاتلند
          • اسلواکی
          • اسلوونی
          • افغانستان
          • الجزائر
          • امارات متحده عربی
          • اندونزی
          • انگلستان
          • اوکراین
          • اوگاندا
          • ایتالیا
          • ایران
          • ایرلند
          • ایرلند شمالی
          • بروئنی
          • بلژیک
          • بلغارستان
          • بوسنی و هرزگوین
          • پاکستان
          • پرتغال
          • تایلند
          • تایوان
          • ترکیه
          • تونس
          • جمهوری آذربایجان
          • جمهوری چک
          • چین
          • دانمارک
          • روسیه
          • رومانی
          • ژاپن
          • سنگاپور
          • سوئد
          • سوئیس
          • سودان
          • عراق
          • عربستان
          • عمان
          • فرانسه
          • فنلاند
          • قرقیزستان
          • قزاقستان
          • قطر
          • کانادا
          • کره‌جنوبی
          • کرواسی
          • کویت
          • گرجستان
          • لبنان
          • لهستان
          • لوکزامبورگ
          • مالت
          • مالزی
          • مجارستان
          • مراکش
          • مصر
          • مغرب
          • مقدونیه
          • مکزیک
          • نروژ
          • نیوزیلند
          • هلند
          • هند
          • هندوستان
          • هنگ‌کنگ
          • ولز
          • ونزوئلا
          • یونان
    • موضوع –
          • مطالعات قرآنی
          • زبان‌شناسی
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش شناسی علوم انسانی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • اقتصاد و مدیریت
          • ادب و هنر
          • مطالعات منطقه‌ای
          • تاریخ و نسخ خطی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • علوم اجتماعی
          • مطالعات ادیان و اسلام
    • گونه –
          • استاد مدعو استادی موقت در دانشگاه (Non-Tenure Track Professorship/lecturer/instructor)موقعیتی تدریسی در دانشگاه است که بر اساس نیاز دانشگاه به مدرسی در زمینه‌ای خاص، تعریف می‌شود. این موقعیت تدریسی مدت زمان مشخصی دارد و در این مدت، استاد موقت به تدریس در زمینه مورد نظر دانشگاه می‌پردازد و بعد از پایان مدت تحصیل، دانشگاه تعهدی نسبت به وی ندارد. این استاد در زمان تدریس در دانشگاه ماهانه حقوق دریافت می‌کند.
          • اعلام برنامه دکتریبرنامه ای که دانشجو با شرکت در آن موفق به اخذ درجه دکتری (PhD) می‌شود. این برنامه در کشورهای اروپایی و استرالیا دست کم سه‌ سال و غالبا فاقد درس‌های اجباری است. درمواردی که چنین چیزی ـ یعنی درس اجباری برای دوره دکتری ـ وجود دارد ـ مانند برخی برنامه‌های دکتری‌ جدید در آلمان ـ غالبا درس نمره‌ای ندارد و ارائه گواهی گذراندن درس کافی است. در کشورهای آمریکای شمالی برنامه دکتری، دست کم پنج سال به طول می انجامد و شباهت زیادی با دوره‌های دکتری ایران دارد. به این ترتیب دانشجو موظف به گذراندن درس‌هایی با نمره‌های مؤثر، امتحان جامع شفاهی و دفاع از رساله دکتری خود می‌باشد. اخیرا بسیاری از برنامه‌های دکتری در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، خود را به الگوی برنامه‌های آمریکای شمالی نزدیک کرده‌اند و دوره‌های دکتری با درس‌‌های اجباری و مدت زمان نسبتا طولانی‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی برگزار می‌کنند.
          • اعلام برنامه کارشناسی ارشدکارشناسی ارشد عموماً به صورت یک‌ساله و یا دوساله ارائه می‌شود. دوره‌های یک‌ساله عموما فاقد پایان‌نامه و دوره‌های دو ساله دارای پایان‌نامه می‌باشد. در برخی کشور‌های تنها با گذراندن دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ارائه پایان‌نامه است که می‌توان دوره دکتری (PhD) را شروع کرد. در بریتانیا دوره‌ کارشناسی ارشد خاصی با عنوان (Mphil) وجود دارد که در صورت طی آن، مدت زمان تحصیل دوره دکترا قدری کاهش می‌یابد.
          • اعلام یا راه اندازی وب سایتوب‌سایت‌های علمی توسط فرد و یا افرادی برای ترویج و پیشبرد زمینه علمی خاصی راه اندازی می‌شوند. وب‌سایت‌ها گاه توسط فرد و افراد و گاه به واسطه تصمیم موسسه‌ای فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
          • بودجه پژوهشیبودجه پژوهشی (Research Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او پژوهش خاص را به سامان برساند. معمولاً بودجه‌های پژوهشی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بودجه سفر علمیبودجه سفر علمی (Travel Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او در نشستی علمی شرکت کند و یا برای مدتی معلوم، به پژوهش در مکانی خاص بپردازد. معمولاً بودجه‌های سفر علمی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بورسیه دکتراکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره دکتری برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است وهمچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. ویژگی اصلی این کمک هزینه این است که تعهّد شغلی برای دریافت کننده ایجاد نمی‌کند و دریافت کننده صرفا دانشجویی است که موظّف است با آن مبلغ تحصیل خود را به سرانجام برساند. در مواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • بورسیه کارشناسی
          • بورسیه کارشناسی ارشدکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره کارشناسی ارشد برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است و همچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. درمواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • جایزه علمیجایزه‌های علمی، عنوان عامی برای گونه‌های مختلفی از تشویقاتی هستند که ازدانشجویان، اساتید و یا پژوهشگران مستقل، به سبب ارائه برخی آثار علمی، اعم از کتاب، پایان‌نامه و یا مقاله صورت می‌گیرد. جایزه‌های علمی عمدتاً توسط موسسات و بنیادهای علمی ارائه می‌شوند و معمولاً مبلغ مشخصی پول هستند. در بسیاری موارد، ارائه جایزه به صورت رسمی اعلام می‌شود، افراد واجد شرایط برای دریافت آنها اقدام می‌کنند و در نهایت افرادی به عنوان منتخب، برنده این جوایز می شوند.
          • دستیار پژوهشیدستیاری پژوهشی (Research Associate) فرصتی است دانشگاهی که به شماری از دانشجویان مقاطع مختلف و نیز پژوهشگران غیر دانشجو اعطا می‌شود. فرصت دستیاری پژوهشی، توسط گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های مختلف جهان اعلام می‌شود و کسانی که به عنوان دستیار پژوهشی انتخاب شوند، موظف به همکاری با یک استاد دانشگاه در پروژه مخصوصی هستند. به دستیاران پژوهشی از محل بودجه اختصاص یافته برای آن پژوهش، دستمزد پرداخته می شود.
          • دوره های کوتاه مدتدوره‌های غالبا پژوهشی هستند که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یا حتی اساتید این امکان را فراهم می‌کنند که در یک بازه زمانی مشخص در یک مرکز دانشگاهی و یا پژوهشی دیگر به مطالعه و پژوهش بپردازند. در این دوره‌ها غالبا شرکت‌کنندگان نیز موظف هستند که نتایج پژوهش خود را دست کم در قالب یک یا چند سخنرانی ارائه کنند. شماری از این دوره‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌های داوطلب (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند.
          • شغل استادیاستادی دانشگاه (Tenure Track Professorship) به عنوان یک شغل، یکی از مهم ترین گونه‌های فعالیت آکادمیک است. افراد دارای مدرک دکترا و یا فوق دکترا، معمولاً بر اساس فراخوانی عام توسط دانشگاه، برای در اختیار گرفتن یک موقعیت دانشگاهی، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند. همچنین پیشینه تحقیقاتی و علمی ایشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. افراد منتخب ابتدائاً برای یک دوره پنج ساله آزمایشی (Tenure Track) به استخدام دانشگاه در می‌آیند و بعد از پنج سال و بر اساس رای کمیته علمی دانشکده و دانشگاه، از کار برکنار و یا به صورت دائم در دانشگاه مشغول به تحصیل خواهند شد. در حال حاضر در کشور آلمان ورود به کرسی استادی منوط به گذراندن دوره فوق دکتری آلمانی (habilitation) و يا دوره استادیاری آلمانی (juniorprofessorship) است.
          • شغل دکتراشغل پژوهشی ـ آموزشی است که شاغل در صورت اتمام موفقیت‌آمیز دوره شغلی خود، حائز درجه دکتری نیز می‌شود. شغل دکتری دست‌کم شامل نوشتن رساله پژوهشی دکتری می‌شود و علاوه بر آن گاهی وظایف آموزشی و حتی اداری نیز به فرد شاغل محول می‌شود. تفاوت اصلی شغل دکتری با بورسیه دکتری، تعهد شغلی و کاری است که برای دانشجو ایجاد می‌شود و او موظف است در زمان‌های خاصی در جای خاصی حضور داشته باشد. با این حال در کشورهایی که این موقعیت‌ها عرضه می‌شود، نرخ متوسط حقوق دریافتی برای شغل دکتری، از بورسیه دکتری بیشتر است. در حال حاضر شغل دکتری غالباً در کشورهایی مثل آلمان، سوئیس، هلند، اتریش، بلژیک، لوگزامبورگ و کشورهای اسکاندیناوی عرضه می‌شود. دریافت‌کنندگان شغل دکتری، بعد از پایان دوره، برای اخذ اقامت دائم و یا شهروندی آن کشورها، عموماً از موقعیت‌ بهتری برخوردار خواهند بود.
          • فراخوان کتابفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا کتاب خود را ارسال کنند. این فراخوان غالبا توسط ناشران کتاب‌های دانشگاهی برای سری یا موضوع خاصی که به طور سلسله‌وار چاپ می‌کنند، اعلام می‌شود.
          • فراخوان مقالهفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا پژوهش‌ها و مقالات خود را ارسال کنند. این فراخوان می‌تواند برای یک کتاب و یا شماره خاصی از یک مجله باشد.
          • فوق دکترافوق دکترا (Postdoc) دوره‌ای معمولا یک تا سه ساله است که دانشجویان بعد از به پایان بردن دوره دکترا، آن را می‌گذرانند. فرصت‌های فوق دکترا بعد از دریافت مدرک دکترا قابل ورود هستند، اما دانشجویان دکترا حدود شش ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه دکترای خود. برای این فرصت اقدام می‌کنند. دانشجویان مقطع فوق دکترا، در این دوره، می‌باید به پژوهش و یا تدریس بپردازند، اما در کلاسی به عنوان تحصیل، شرکت نمی‌کنند. این دانشجویان همچنین از دانشگاه به صورت ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند؛ چه اینکه فوق دکترا اساساً نوعی شغل است. فرصتهای فوق دکترا، به صورت متناوب توسط دانشگاه‌ها اعلام می‌شود و کمیته‌ای علمی آنها از میان متقاضیان، انتخاب می‌کند. فرصت های فوق دکترا معمولاً بسیار رقابتی است.
          • کارگاهکارگاه‌ها همان دوره‌های کوتاه مدت با هدف آموزشی هستند که به زمان خاصی اختصاص ندارند و در آن یک نوع تعامل جمعی قوی‌تر دوره‌های کوتاه مدت وجود دارد. علی الخصوص نوع ارائه‌هایی که اساتید دارند با ارائه‌های کنفرانس و دوره‌های کوتاه‌مدت متفاوت است؛ چرا که غالباً به شکلی است که به طور عملی شرکت‌کنندگان را درگیر محتوا می‌کند و از آنان خواسته میشود که کارهایی را در طول دوره با مشارکت جمعی تمرین کنند. در کارگاه‌ها غالباً تکیه کمتری بر بُعد تئوری ـ انتزاعی می‌شود و بیشتر یادگیری عملی مهارتها مدنظر است.
          • کنفرانساجتماع شماری از پژوهشگران که در آن پژوهش‌ها ارائه می‌شود. این ارائه می تواند به شکل سخنرانی ـ ارائه شفاهی و یا پوستر ـ باشد. براساس نوع، بزرگی و ماهیت، یک کنفرانس می‌تواند از یک تا چند روز به طول انجامد و در بردارنده یک الی ده‌ها پنل (بخش) باشد. هر یک از پنل‌ها به موضوع خاصی می‌پردازد و توسط دانشمندی متخصص آن موضوع اداره می‌شود.
          • مدارس فصلیمدارس فصلی دوره‌های کوتاه مدّت آموزشی هستند که در بازه زمانی خاصّی (مدرسه تابستانی، بهاری، پائیزی یا زمستانی) برگزار می‌شوند. موضوعاتی که در این مدارس ارائه می‌شود بسیار متنوع و براساس نیازها، خواسته و سلیقه برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان می‌تواند متفاوت باشد و حتی شامل مدارس تابستانی درخصوص فرهنگ و زبان یک کشور می‌تواند باشد. در مدارس فصلی گاهی شرکت‌کنندگان نیز موظف به ارائه پژوهشی در قالب یک سخنرانی کوتاه هستند و گاهی چنین الزامی وجود ندارد. شماری از مدارس فصلی تمام یا بخشی از هزینه‌های مدرسه (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند. مدارسی که اقدام پوشش هزینه‌ها می‌کنند معمولا از دسته‌ای هستند که انتظار دارند شرکت‌کنندگان، ارائه پژوهش و یا افزوده دیگری برای دوره داشته باشند.
  • فصلنامه آفاق شیعه –
  • خدمات –
  • اخبار –
  • آکادمی طومار –
  • تقویم آکادمیک –
  • تماس با ما و درباره ما –
  • گزارش کتاب تاریخ (کامران محمدحسینی)
به بهانۀ تصحیح چند ارجاعِ به تورات در ترجمۀ کتاب واژه‌های دخیل در قرآن
۱۴۰۰/۰۶/۲۳
ترجمه‌های عبری قرآن به مثابه تفاسیر یهودی ناشناخته: بررسی نسخۀ بازنویسی اوری روبین
۱۴۰۰/۰۶/۲۳
سه پرسش درباره روایت علامات المومن و زیارت اربعین
  دسته بندی ها: شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی، تاریخ و نسخ خطی
۱۴۰۰/۰۶/۲۳
نویسنده: گزارش کتاب تاریخ

روایت معروف به علامات المومن نقل شده از امام حسن عسکری(ع)،‌ روایتی است که برای استحباب زیارت اربعین (به طور خاص) مورد استناد قرار گرفته است. این استناد نخستین بار در کتاب المزار شیخ مفید (م.۴۱۳ق) (صفحه ۵۳) آمده و دیگر بار در دو کتاب شیخ طوسی یکی تهذیب الاحکام (ج۶، ص ۵۳) و دیگری مصباح المتهجد (ج۲، ص ۷۸۸). طبیعی است که فهم این دو عالم برجسته از سوی دیگر علمای شیعه پذیرفته شده است و از آنجا که حدیث در مسایل فقهی نیست، باب تحقیق بیشتر درباره این روایت به طور جدی و انتقادی باز نشده است.

در این یادداشت فقط سه پرسش درباره این روایت را مطرح می‌کنم. پرسش‌هایی که در منظر یک پژوهشنده‌ی غیر متخصص در علم حدیث پیدا شده است و به نظر می‌رسد دستمایه پژهش‌هایی می‌تواند باشد که تاکنون صورت نگرفته یا من از آن بی اطلاعم.

♦ یک.

روایت علامات مومن در کتاب شیخ مفید به صورت مرسل نقل شده و از نظر حدیثی چنان که در روش مرسوم سنجش سند رایج است، ضعیف است. البته تلاش شده ضعف آن را با برخی قواعد اصولی (از جمله تسامح در ادله سنن) جبران کنند. (نک:‌ مقاله زیارت اربعین از دیدگاه فقه، رضا عندلیبی)

متن حدیث چنین است
روی عن ابی محمد الحسن بن علی العسکری علیهما السلام انه قال: علامات المومن خمس: صلاه الاحدی و الخمسین، و زیاره الاربعین، و التختم بالیمن، و تعفیر الجبین و الجهر ببسم الله الرحمن الرحیم (المزار ص ۵۳)

در این حدیث پنج علامت مومن نقل شده است که از این پنج علامت، سه علامت اختصاص به آداب نماز دارد.
دقت در متن روایت آشکار می‌سازد که امام در مقام برشمردن توصیه اخلاقی یا دستورالعملی برای تقویت ایمان قلبی نیست، بلکه در صدد بیان تفاوت‌های نمادین و ظاهری است که بین شیعه و مخالفان شیعه وجود دارد. علامت‌هایی که شیعیان را از جامعه اهل سنت متمایز می‌کند. مقایسه روایت با روایت مشابهی که در هدایه الکبری آمده و در ادامه از آن سخن می گوییم، موید همین برداشت است. به سخن دیگر، مومن در اینجا به معنای شیعه امامی است و نه چنان که در یکی از معانی رایج، به معنای فردی که اعتقاد قلبی به چیزی دارد.

این نکته، گویا در تحلیل و استناد به این رویات از نظر‌ها دور مانده است، مثلا برخی از تحلیل کنندگان با استناد به این حدیث چنین استدلال کرده‌اند که از نظر امام حسن عسکری(ع) زیارت اربعین، هم ارزش با نماز‌های ۵۱ گانه است چون در کنار آن جزو علامات مومن دانسته شده است. (کوثر اربعین، عبدالله جوادی آملی، ص۱۱۵-۱۱۶) در حالی که اگر برداشت ذکر شده درست باشد، ‌در کنار هم قرار گرفتن علامت‌های مومن (شیعه) لزوما به معنای ارزش یا اهمیت یکسان آن‌ها نیست.

با این توضیح می‌توان پرسید چرا زیارت اربعین باید جزو علامت‌های متمایز کننده شیعه جای بگیرد و نه برای مثال مطلق زیارت امام حسین یا زیارت امامان دیگر؟ شاید در هنگام صدور حدیث، زیارت اربعین به طور خاص – و نه مطلق زیارت امامان – مورد اختلاف و نزاع درون گروهی شیعه و یا شیعه با سنی بوده است. این موضوعی است که به تحقیقی جدی احتیاج دارد.

♦ دو.حدیث علامات مومن در هدایه الکبری

حدیث مشابهی در کتاب هدایه الکبری وجود دارد که در آن امام حسن عسکری(ع) ۱۰ خصلت شیعه را بر می شمرد. در این حدیث زمینه گفتار به طور کامل نقل شده است. امام در دیدار با تعدادی از شیعیان از ده اختلاف شیعیان با مخالفانشان سخن می‌گویند:

«اختلاف بینک و بین اعداء الله و اعدائنا من اهل القبله و الاسلام».

در این روایت هر یک از این علامت های ده گانه در برابر یکی از عقاید یا اعمال اهل سنت (یا به طور کلی مخالفان) قرار گرفته است.
این خصلت‌ها چنین است:
• صلاه احدی و خمسین
• تختم بالیمین
• تعفیر الجبین
• الاذان و الاقامه مثنی مثنی
• حی علی الخیر العمل
• الجهر فی بسم الله الرحمن الرحیم فی السورتین
• القنوت فی ثانی کل رکعتین
• صلاه العصر و الشمس بیضاء نقیه
• صلاه الفجر مغلسه
• خضاب الراس و اللحیه بالوسمه
(الهدایه الکبری، تحقیق شوقی امین الحداد، ص۵۹۶)

شایان توجه است که در این حدیث نیز هشت علامت اختصاص به نماز و آداب آن دارد و مهم‌تر اینکه زیاره الاربعین بین این ویژگی‌ها نیست.
پرسش دوم این است که آیا می‌توان اصل آنچه در کتاب المزار شیخ مفید آمده همین روایت کتاب هدایه الکبری دانست؟ اگر پاسخ مثبت باشد باید به این پرسش پاسخ داد که در این صورت وارد شدن کلمه زیاره الاربعین نتیجه چه فرایندی بوده است؟ طبیعتا برای پاسخ به این پرسش باید درباره منشاء این روایت و منابع و صورت‌های احتمالی آن تحقیق مفصلی صورت پذیرد.

♦ سه.«زیاره الاربعین» به چه معنا است؟

یک پرسش دیگر باقی مانده است: آیا ممکن است عبارت زیاره‌ الاربعین معنایی غیر از آنچه شیخ مفید و شیخ طوسی از آن دریافته اند و رایج بین شیعیان است (یعنی زیارت امام حسین در روز بیستم صفر) داشته باشد؟
این پرسش پیشتر هم طرح شده است، اما نمی‌دانم آیا تحقیقی درباره آن صورت گرفته یا نه. آیت الله قاضی طباطبایی به این نظر که معنای زیارت اربعین زیارت چهل مومن باشد، اشاره کرده و آن را رد کرده است. (تحقیق در اول اربعین سیدالشهداء، ص ۲۱۳) آیت الله جوادی آملی، نیز همین نظر را دارد. (کوثر اربعین ص ۱۱۵) در مقابل ویدئویی در اینترنت وجود دارد که نشان می‌دهد آیت الله محمدحسین فضل الله زیارت اربعین را در این حدیث به معنای زیارت چهل مومن می‌داند.

نکته دیگری که درباره این پرسش سوم باید در نظر داشت و شاید خود پرسشی مستقل به حساب آید وجه تسمیه روز و زیارت اربعین به این نام است. فهم رایج شیعه از این واژه همان است که مجلسی به نقل از کفعمی آورده است:‌ این زیارت را به این دلیل زیارت اربعین گفته اند که زمانش بیستم صفر است و این روز چهلمین روز از قتل حسین است. (بحارالانوار، ج۹۸، ص ۳۳۴-۳۳۵)
عبارت «زیاره الاربعین» در متون قدیم دیگری هم آمده است. اما معنای آن تا حدودی از آنچه ما امروزه از این واژه می‌فهمیم تفاوت دارد. خوانش این متون خود باب تازه‌ای برای تحقیق درباره این موضوع باز می‌کند:
قدیم‌ترین متنی که از بزرگداشت روز بیستم صفر توسط شیعیان خبر داده و از قضا عبارت «زیاره الاربعین» هم در آن آمده است، آثار الباقیه ابوریحان بیرونی (م.۴۳۰) است. گزارش او در این کتاب، ضمن اینکه نشان دهنده قدمت بزرگداشت بیستم صفر از سوی شیعیان است، ابهاماتی درباره معنای زیاره الاربعین پدید می‌آورد.
ابوریحان درباره بیستم صفر می‌نویسد:‌

و فیه زیاره الاربعین، ‌و هم حُرُمه بعد انصرافهم من الشام. (تصحیح اذکایی ص ۴۲۲)

گویا این عبارت به این معنا است که در این روز زیارت چهل کس اتفاق افتاد، و آنان خاندان (حسین بن علی(ع)) بودند که از شام بازمی‌گشتند. (نک: ترجمه داناسرشت)

در این عبارت زیاره الاربعین به معنای زیارت روز چهلم وفات حسین بن علی نیست، بلکه زیارت چهل تن از قبر او است. بر این اساس زیاره الاربعین به این دلیل به این نام نامیده شده است که چهل تن از خاندان امام در این روز قبر وی را زیارت کرده اند. این برداشت با برداشت رایج از واژه اربعین که دال بر چهلمین روز بعد از شهادت امام است تفاوت دارد اما به همان آیینی اشاره می‌کند که شیخ مفید و شیخ طوسی از آن سخن گفته اند.
در آخر اینکه گزارش غریب گردیزی (قرن پنجم) که به نظر می‌رسد در اصل از آثار الباقیه یا متنی مشترک برگرفته باشد، داستانی به کلی متفاوت از «زیارت اربعین» به دست داده است:
اندرین روز (که احتمالا بیستم صفر است) زیارت چهل تن بوده است. که اندر اسلام چهل ابرار شدند اندرین روز به یک جای گرد آمدند و به یکدیگر زیارت کردند. (زین الاخبار، ص ۴۵۴) البته او نامی از زیاره الاربعین نیاورده اما این مطلب را در موضعی یاد کرده که مربوط به آیینهای ماه صفر است.

  برچسب ها: امامیه، تشیع، شیخ مفید، حدیث، زیارت
٢٤٥ بازدید

مطالب مرتبط

۱۴۰۱/۰۴/۱۱

کارگاه تدوین (سطح مقدماتی تا متوسط): تدوین تلویزیونی


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۴/۰۵

خدمات کاربردی آکادمی طومار اندیشه در راستای حضور بهتر و بیشتر دانش‌پژوهان ایرانی جهت عرضه آثار پژوهشی در آکادمیای بین الملل


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۴/۰۱

کارگاه آموزشی و مهارتی نگارش علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی (پایان نامه، مقاله، طرح پژوهشی، پروژه و …)


بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس با ما

 

 

از مسیر ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:

رایانامه : [email protected]

|می‌خواهم از طومار اندیشه حمایت کنم|

عضویت در خبرنامه

جهت اطلاع از بروزرسانی های سایت ایمیل خود را ثبت نمایید.

تماس با ما







[recaptcha]
تمامی حقوق برای طومار اندیشه محفوظ است.