Tomat AndishehTomat AndishehTomat AndishehTomat Andisheh
  • خانه –
  • جستارها و یادداشت ها –
    • صفحات پژوهشگران
            • آستانگی
            • آگورا
            • اتوپیا
            • اسلام‌ پژوهی
            • افق مبین
            • بیاض: یادداشت هایی در مردم شناسی شیعه
            • تاریخ اندیشۀ دینی
            • تاریخ‌نگاری
            • تلفیق دانش
            • جستارهای تاریخی
            • حبه‌های نقره فام
            • خوانشها
            • خیلی گذشته، خیلی حالا
            • زبان و ادبیات قرآن
            • شاه شوریده‌سران
            • طاوس
            • سایر نویسندگان
            • فرهنگ روش
            • محمدرضا عشوری مقدم
            • مدهامّتان
            • مطالعات فرهنگ رضوی
            • مهر داد
            • مواسات
            • میراث مکتوب شیعه
            • واژه ها و معناها
            • پیشینه
            • گزارش کتاب تاریخ
    • موضوعات
          • ادب و هنر
          • اقتصاد و مدیریت
          • تاریخ و نسخ خطی
          • زبان‌شناسی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • علوم اجتماعی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلامی
          • مطالعات قرآنی
  • فرصت‌های آکادمیک –
    • کشور –
          • آذربایجان
          • آفریقای جنوبی
          • آلبانی
          • آلمان
          • آمریکا
          • اتریش
          • اردن
          • ارمنستان
          • ازبکستان
          • اسپانیا
          • استرالیا
          • استونی
          • اسکاتلند
          • اسلواکی
          • اسلوونی
          • افغانستان
          • الجزائر
          • امارات متحده عربی
          • اندونزی
          • انگلستان
          • اوکراین
          • ایتالیا
          • ایران
          • ایرلند
          • ایرلند شمالی
          • بروئنی
          • بلژیک
          • بلغارستان
          • بوسنی و هرزگوین
          • پاکستان
          • پرتغال
          • تایلند
          • تایوان
          • ترکیه
          • تونس
          • جمهوری آذربایجان
          • جمهوری چک
          • چین
          • دانمارک
          • روسیه
          • رومانی
          • ژاپن
          • سنگاپور
          • سوئد
          • سوئیس
          • سودان
          • عراق
          • عربستان
          • عمان
          • فرانسه
          • فنلاند
          • قرقیزستان
          • قزاقستان
          • قطر
          • کانادا
          • کره‌جنوبی
          • کرواسی
          • کویت
          • گرجستان
          • لبنان
          • لهستان
          • لوکزامبورگ
          • مالت
          • مالزی
          • مجارستان
          • مراکش
          • مصر
          • مغرب
          • مقدونیه
          • مکزیک
          • نروژ
          • نیوزیلند
          • هلند
          • هند
          • هندوستان
          • هنگ‌کنگ
          • ولز
          • ونزوئلا
          • یونان
    • موضوع –
          • مطالعات قرآنی
          • زبان‌شناسی
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش شناسی علوم انسانی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • اقتصاد و مدیریت
          • ادب و هنر
          • مطالعات منطقه‌ای
          • تاریخ و نسخ خطی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • علوم اجتماعی
          • مطالعات ادیان و اسلام
    • گونه –
          • استاد مدعو استادی موقت در دانشگاه (Non-Tenure Track Professorship/lecturer/instructor)موقعیتی تدریسی در دانشگاه است که بر اساس نیاز دانشگاه به مدرسی در زمینه‌ای خاص، تعریف می‌شود. این موقعیت تدریسی مدت زمان مشخصی دارد و در این مدت، استاد موقت به تدریس در زمینه مورد نظر دانشگاه می‌پردازد و بعد از پایان مدت تحصیل، دانشگاه تعهدی نسبت به وی ندارد. این استاد در زمان تدریس در دانشگاه ماهانه حقوق دریافت می‌کند.
          • اعلام برنامه دکتریبرنامه ای که دانشجو با شرکت در آن موفق به اخذ درجه دکتری (PhD) می‌شود. این برنامه در کشورهای اروپایی و استرالیا دست کم سه‌ سال و غالبا فاقد درس‌های اجباری است. درمواردی که چنین چیزی ـ یعنی درس اجباری برای دوره دکتری ـ وجود دارد ـ مانند برخی برنامه‌های دکتری‌ جدید در آلمان ـ غالبا درس نمره‌ای ندارد و ارائه گواهی گذراندن درس کافی است. در کشورهای آمریکای شمالی برنامه دکتری، دست کم پنج سال به طول می انجامد و شباهت زیادی با دوره‌های دکتری ایران دارد. به این ترتیب دانشجو موظف به گذراندن درس‌هایی با نمره‌های مؤثر، امتحان جامع شفاهی و دفاع از رساله دکتری خود می‌باشد. اخیرا بسیاری از برنامه‌های دکتری در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، خود را به الگوی برنامه‌های آمریکای شمالی نزدیک کرده‌اند و دوره‌های دکتری با درس‌‌های اجباری و مدت زمان نسبتا طولانی‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی برگزار می‌کنند.
          • اعلام برنامه کارشناسی ارشدکارشناسی ارشد عموماً به صورت یک‌ساله و یا دوساله ارائه می‌شود. دوره‌های یک‌ساله عموما فاقد پایان‌نامه و دوره‌های دو ساله دارای پایان‌نامه می‌باشد. در برخی کشور‌های تنها با گذراندن دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ارائه پایان‌نامه است که می‌توان دوره دکتری (PhD) را شروع کرد. در بریتانیا دوره‌ کارشناسی ارشد خاصی با عنوان (Mphil) وجود دارد که در صورت طی آن، مدت زمان تحصیل دوره دکترا قدری کاهش می‌یابد.
          • اعلام یا راه اندازی وب سایتوب‌سایت‌های علمی توسط فرد و یا افرادی برای ترویج و پیشبرد زمینه علمی خاصی راه اندازی می‌شوند. وب‌سایت‌ها گاه توسط فرد و افراد و گاه به واسطه تصمیم موسسه‌ای فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
          • بودجه پژوهشیبودجه پژوهشی (Research Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او پژوهش خاص را به سامان برساند. معمولاً بودجه‌های پژوهشی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بودجه سفر علمیبودجه سفر علمی (Travel Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او در نشستی علمی شرکت کند و یا برای مدتی معلوم، به پژوهش در مکانی خاص بپردازد. معمولاً بودجه‌های سفر علمی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بورسیه دکتراکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره دکتری برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است وهمچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. ویژگی اصلی این کمک هزینه این است که تعهّد شغلی برای دریافت کننده ایجاد نمی‌کند و دریافت کننده صرفا دانشجویی است که موظّف است با آن مبلغ تحصیل خود را به سرانجام برساند. در مواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • بورسیه کارشناسی
          • بورسیه کارشناسی ارشدکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره کارشناسی ارشد برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است و همچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. درمواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • جایزه علمیجایزه‌های علمی، عنوان عامی برای گونه‌های مختلفی از تشویقاتی هستند که ازدانشجویان، اساتید و یا پژوهشگران مستقل، به سبب ارائه برخی آثار علمی، اعم از کتاب، پایان‌نامه و یا مقاله صورت می‌گیرد. جایزه‌های علمی عمدتاً توسط موسسات و بنیادهای علمی ارائه می‌شوند و معمولاً مبلغ مشخصی پول هستند. در بسیاری موارد، ارائه جایزه به صورت رسمی اعلام می‌شود، افراد واجد شرایط برای دریافت آنها اقدام می‌کنند و در نهایت افرادی به عنوان منتخب، برنده این جوایز می شوند.
          • دستیار پژوهشیدستیاری پژوهشی (Research Associate) فرصتی است دانشگاهی که به شماری از دانشجویان مقاطع مختلف و نیز پژوهشگران غیر دانشجو اعطا می‌شود. فرصت دستیاری پژوهشی، توسط گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های مختلف جهان اعلام می‌شود و کسانی که به عنوان دستیار پژوهشی انتخاب شوند، موظف به همکاری با یک استاد دانشگاه در پروژه مخصوصی هستند. به دستیاران پژوهشی از محل بودجه اختصاص یافته برای آن پژوهش، دستمزد پرداخته می شود.
          • دوره های کوتاه مدتدوره‌های غالبا پژوهشی هستند که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یا حتی اساتید این امکان را فراهم می‌کنند که در یک بازه زمانی مشخص در یک مرکز دانشگاهی و یا پژوهشی دیگر به مطالعه و پژوهش بپردازند. در این دوره‌ها غالبا شرکت‌کنندگان نیز موظف هستند که نتایج پژوهش خود را دست کم در قالب یک یا چند سخنرانی ارائه کنند. شماری از این دوره‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌های داوطلب (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند.
          • شغل استادیاستادی دانشگاه (Tenure Track Professorship) به عنوان یک شغل، یکی از مهم ترین گونه‌های فعالیت آکادمیک است. افراد دارای مدرک دکترا و یا فوق دکترا، معمولاً بر اساس فراخوانی عام توسط دانشگاه، برای در اختیار گرفتن یک موقعیت دانشگاهی، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند. همچنین پیشینه تحقیقاتی و علمی ایشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. افراد منتخب ابتدائاً برای یک دوره پنج ساله آزمایشی (Tenure Track) به استخدام دانشگاه در می‌آیند و بعد از پنج سال و بر اساس رای کمیته علمی دانشکده و دانشگاه، از کار برکنار و یا به صورت دائم در دانشگاه مشغول به تحصیل خواهند شد. در حال حاضر در کشور آلمان ورود به کرسی استادی منوط به گذراندن دوره فوق دکتری آلمانی (habilitation) و يا دوره استادیاری آلمانی (juniorprofessorship) است.
          • شغل دکتراشغل پژوهشی ـ آموزشی است که شاغل در صورت اتمام موفقیت‌آمیز دوره شغلی خود، حائز درجه دکتری نیز می‌شود. شغل دکتری دست‌کم شامل نوشتن رساله پژوهشی دکتری می‌شود و علاوه بر آن گاهی وظایف آموزشی و حتی اداری نیز به فرد شاغل محول می‌شود. تفاوت اصلی شغل دکتری با بورسیه دکتری، تعهد شغلی و کاری است که برای دانشجو ایجاد می‌شود و او موظف است در زمان‌های خاصی در جای خاصی حضور داشته باشد. با این حال در کشورهایی که این موقعیت‌ها عرضه می‌شود، نرخ متوسط حقوق دریافتی برای شغل دکتری، از بورسیه دکتری بیشتر است. در حال حاضر شغل دکتری غالباً در کشورهایی مثل آلمان، سوئیس، هلند، اتریش، بلژیک، لوگزامبورگ و کشورهای اسکاندیناوی عرضه می‌شود. دریافت‌کنندگان شغل دکتری، بعد از پایان دوره، برای اخذ اقامت دائم و یا شهروندی آن کشورها، عموماً از موقعیت‌ بهتری برخوردار خواهند بود.
          • فراخوان کتابفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا کتاب خود را ارسال کنند. این فراخوان غالبا توسط ناشران کتاب‌های دانشگاهی برای سری یا موضوع خاصی که به طور سلسله‌وار چاپ می‌کنند، اعلام می‌شود.
          • فراخوان مقالهفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا پژوهش‌ها و مقالات خود را ارسال کنند. این فراخوان می‌تواند برای یک کتاب و یا شماره خاصی از یک مجله باشد.
          • فوق دکترافوق دکترا (Postdoc) دوره‌ای معمولا یک تا سه ساله است که دانشجویان بعد از به پایان بردن دوره دکترا، آن را می‌گذرانند. فرصت‌های فوق دکترا بعد از دریافت مدرک دکترا قابل ورود هستند، اما دانشجویان دکترا حدود شش ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه دکترای خود. برای این فرصت اقدام می‌کنند. دانشجویان مقطع فوق دکترا، در این دوره، می‌باید به پژوهش و یا تدریس بپردازند، اما در کلاسی به عنوان تحصیل، شرکت نمی‌کنند. این دانشجویان همچنین از دانشگاه به صورت ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند؛ چه اینکه فوق دکترا اساساً نوعی شغل است. فرصتهای فوق دکترا، به صورت متناوب توسط دانشگاه‌ها اعلام می‌شود و کمیته‌ای علمی آنها از میان متقاضیان، انتخاب می‌کند. فرصت های فوق دکترا معمولاً بسیار رقابتی است.
          • کارگاهکارگاه‌ها همان دوره‌های کوتاه مدت با هدف آموزشی هستند که به زمان خاصی اختصاص ندارند و در آن یک نوع تعامل جمعی قوی‌تر دوره‌های کوتاه مدت وجود دارد. علی الخصوص نوع ارائه‌هایی که اساتید دارند با ارائه‌های کنفرانس و دوره‌های کوتاه‌مدت متفاوت است؛ چرا که غالباً به شکلی است که به طور عملی شرکت‌کنندگان را درگیر محتوا می‌کند و از آنان خواسته میشود که کارهایی را در طول دوره با مشارکت جمعی تمرین کنند. در کارگاه‌ها غالباً تکیه کمتری بر بُعد تئوری ـ انتزاعی می‌شود و بیشتر یادگیری عملی مهارتها مدنظر است.
          • کنفرانساجتماع شماری از پژوهشگران که در آن پژوهش‌ها ارائه می‌شود. این ارائه می تواند به شکل سخنرانی ـ ارائه شفاهی و یا پوستر ـ باشد. براساس نوع، بزرگی و ماهیت، یک کنفرانس می‌تواند از یک تا چند روز به طول انجامد و در بردارنده یک الی ده‌ها پنل (بخش) باشد. هر یک از پنل‌ها به موضوع خاصی می‌پردازد و توسط دانشمندی متخصص آن موضوع اداره می‌شود.
          • مدارس فصلیمدارس فصلی دوره‌های کوتاه مدّت آموزشی هستند که در بازه زمانی خاصّی (مدرسه تابستانی، بهاری، پائیزی یا زمستانی) برگزار می‌شوند. موضوعاتی که در این مدارس ارائه می‌شود بسیار متنوع و براساس نیازها، خواسته و سلیقه برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان می‌تواند متفاوت باشد و حتی شامل مدارس تابستانی درخصوص فرهنگ و زبان یک کشور می‌تواند باشد. در مدارس فصلی گاهی شرکت‌کنندگان نیز موظف به ارائه پژوهشی در قالب یک سخنرانی کوتاه هستند و گاهی چنین الزامی وجود ندارد. شماری از مدارس فصلی تمام یا بخشی از هزینه‌های مدرسه (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند. مدارسی که اقدام پوشش هزینه‌ها می‌کنند معمولا از دسته‌ای هستند که انتظار دارند شرکت‌کنندگان، ارائه پژوهش و یا افزوده دیگری برای دوره داشته باشند.
  • فصلنامه آفاق شیعه –
  • خدمات –
  • اخبار –
  • آکادمی طومار –
  • تقویم آکادمیک –
  • تماس با ما و درباره ما –
  • سایر نویسندگان (سایر نویسندگان)
جستارهایی درباره نقد متن (۲): دو سؤال اساسی در نقد متن
۱۳۹۵/۰۶/۰۹
مروری کوتاه بر اندیشه پورسینا
۱۳۹۵/۰۶/۰۹
مطالعات انتقادی گفتمان و تولید و بازتولید ایدئولوژی ها
  دسته بندی ها: مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی، علوم اجتماعی، علوم سیاسی و ارتباطات
۱۳۹۵/۰۶/۰۹
نویسنده: احسان دهقان

یکی از اصطلاحاتی که در مطالعات  (انتقادی) گفتمان به کرات به گوش می رسد، اصطلاح تولید و بازتولید(production and reproduction) است. به طور کلی، پیش فرضی که بسیاری از نظریه پردازان گفتمان قبول دارند این است که رابطه ای دوسویه (دیالکتیک) میان گفتمان ها و جوامع وجود دارد. به بیان دیگر، این پیش فرض بیان می کند که جامعه شکل دهنده ی گفتمان است، و گفتمان نیز شکل دهنده ی جامعه. بنابراین، «متن» همواره به عنوان ردپایی از عقاید، ایده ها، و به اصطلاح معروف تر، ایدیولوژی (های) یک جامعه می باشد.

اصطلاحات تولید و بازتولید را در این بستر می توان به صورت زیر بیان کرد: ایدیولوژی ها در متن جوامع تولید می گردند، و سپس متن ها آنها را بازتولید می کنند. بنابراین، آثار یک ایدیولوژی نژادپرستانه را می توان در متن های تولید شده توسط اعضای یک جامعه نیز دید: به عنوان مثال، نحوه ی اشاره به اعضای یک نژاد یا کشور دیگر یکی از نمودهای بسیار واضح بازتولید ایدیولوژی نژادپرستانه در یک گفتمان است (مثلا اصطلاح کاکاسیاه برای اشاره به افراد آفریقایی-تبار، یا اصطلاح افغانی برای اشاره به شهروندان کشور افغانستان). هرچند، در بحث مطالعات گفتمان، محققین عمدتا از این نمودهای واضح فراتر رفته، و متون را عمیق تر بررسی می کنند. در بسیاری موارد، این نمودهای بازتولید ایدیولوژی را تنها با مطالعه ی عمیق تر حجم بالایی از متون می توان یافت.

به طور سنتی، این متون عمدتا از سخنرانی های سیاستمداران، رسانه های جمعی مثل تلویزیون،‌ رادیو، و روزنامه های استخراج می شدند. بنابراین، عموما متونی مورد توجه تحلیل گران گفتمان بودند که توسط طبقه ی بالادست، یا طبقات قدرتمند جوامع تولید می شدند. اما با پیشرفت نرخ نفوذ اینترنت در جوامع، و به دنبال آنچه که عموما به نام «وب ۲.۰»  (Web 2.0)شناخته می شود، در حال حاضر هر کاربر قادر به تولید محتوا در فضای رسانه ای اینترنت می باشد. این مساله به نوبه ی خود باعث به وجود آمدن حجم بسیار زیادی از متون شده است که دیگر به طور سنتی توسط «قدرتمندان» تولید نشده اند، بلکه شهروندان عادی، یا طبقه ی متوسط یک جامعه تولید کننده ی این متون است (در حال حاضر، طبقه ی فرودست یا به اصطلاح سنتی خود، پرولتاریا، کماکان نقش پررنگی در تولید محتوا ایفا نمی کند. ر.ک یادداشت قبلی در همین سایت).

تولید محتوا توسط قشر متوسط، دو مساله ی جذاب و پرسش-آور برای تحلیل گران گفتمان دارد: از یک سو، مساله ی مناسبات قدرت در جوامع، و تولید و بازتولید گفتمان ها و ایدیولوژی ها در فضای مجازی است. سوال اصلی در این زمینه را می توان به این شکل مطرح کرد: آیا شبکه های اجتماعی به قشر متوسط قدرت بیشتری برای بیان عقاید و ایدیولوژی های خود داده است، یا اینکه گفتمان ها در شبکه های اجتماعی صرفا بازتولید گفتمان های غالب در جوامع (گفتمان های بورژوا/گفتمان های طبقه ی قدرتمند)هستند؟

دلیل دیگر جذابیت شبکه های اجتماعی برای تحلیل گران گفتمان، دسترسی آسان به حجم بالای متون تولید شده توسط مردم عادی است. دسترسی به چنین متونی با روش های سنتی تحلیل گفتمان، نیازمند زمان و منابع بالا برای انجام مصاحبه، پرسشنامه، و از این قبیل داشت. اما هم اکنون، با چندین کلیک و صرف چند ساعت زمان، می توان به حجم بسیار بالایی از متون دست یافت. این دسترسی، فضای مطالعاتی بسیار مناسبی را در اختیار محققین گفتمان قرار داده است. هرچند، بایستی بار دیگر یادآور شد که متون تولید شده در فضای مجازی، الزاما نماینده ی تعمیم پذیر و قابل اعتمادی از متون و گفتمان های یک جامعه نمی باشند. همان گونه که پیشتر اشاره شد، اعضا و کاربران شبکه های اجتماعی را عمدتا قشر جوان، متوسط، و تحصیل کرده تشکیل می دهند. به علاوه، ویژگی های شبکه های مجازی اجتماعی، می توانند باعث بروز رفتارهای «ناواقعی» باشند. به عنوان مثال، امکان انتخاب یک پروفایل دروغین، می تواند به کاربر اجازه ی «قلدری مجازی» (cyber-bullying) دهد، و دقیقا به دلیل همین ویژگی، احتمال بروز چنین رفتارهایی در فضای مجازی بیشتر خواهد بود. چنین متونی را نمی توان نمود واقعی گفتمان های غالب در جامعه دانست. با وجود تمامی این مسایل، متون تولیدی در فضای مجازی کماکان ارزش تحقیقی بسیار بالایی برای مطالعات گفتمان دارند.

در دهه ی اخیر، مطالعات گوناگونی برای یافتن پاسخ به سوال اول انجام شده اند: این که آیا می توان شبکه های اجتماعی مجازی را بستر و ابزاری مناسب برای رشد دموکراسی، بیان ازادانه ی عقاید، و شکل دهی به یک «فضای عمومی» (public sphere)  هابرماسی دانست یا خیر. در الگوی هابرماس، فضای عمومی، فضایی است که شهروندان در آن آزادانه به بیان عقاید خود می پردازند، تا جایی که عقیده ی عمومی در مورد موضوعی خاص شکل می گیرد، و سیاست های جامعه متناسب با آن عقیده ی عمومی تعیین می گردند. تا پیش از ظهور شبکه های اجتماعی مجازی، رسانه های جمعی به عنوان ابزاری بسیار قدرتمند در دست طبقه ی بورژوا محسوب می شدند. ابزاری که با استفاده از آن، قدرتمندان می توانستند عقاید عمومی را به سمت عقاید خود متمایل کنند، و ایدیولوژی های خود را به شکلی غیر مستقیم به طبقات دیگر جامعه تحمیل کنند. اما در فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی مجازی، شهروندان کنونی قدرت بیشتری برای بیان عقاید خود دارند. این دسترسی بیشتر، باعث ایجاد نظریات گوناگونی در مورد فضای عمومی به طور کلی، و امکان وجود فضای عمومی در جامعه ی مجازی به طور خاص شده است.

برخی از اندیشمندان، تمرکز خود را بیشتر بر روی حوزه های اجتماعی منعطف کرده اند. به نظر این دسته، آنچه که تا پیش از این با نام کلی «فضای عمومی» شناخته می شد، اکنون باید به شکل حوزه های گوناگون خود شناخته شود. بنابراین، این گروه از نظریه پردازان از اصطلاحاتی مانند «فضای عمومی سیاسی»، «فضای عمومی فرهنگی»، و از این قبیل نام می برند.

گروهی دیگر، آرای خود را عمدتا منعطف بر «رسانه» ی مورد استفاده توسط عموم کرده اند. به عنوان مثال، فضای عمومی مجازی به دسته بندی هایی مانند «فضای عمومی وبلاگ ها» (Blogosphere) ، «فضای عمومی فیس بوکی»، یا «فضای عمومی توییتری» (Twittersphere)  تقسیم شده است.

هرچند، چنین تقسیم بندی هایی نتوانسته اند به شکلی موثر فضای عمومی مجازی را تبیین کنند. مطالعات و مشاهدات تجربی نشان می دهند که مرزهای مشخصی بین این فضاهای عمومی وجود ندارد. به عنوان مثال، نمی توان کسی را یافت که تنها و تنها علاقه مند به فضای عمومی سیاسی باشد، اما در مباحث مربوط به فضای عمومی اقتصادی یا فرهنگی شرکت نکند. همچنین، نمی توان کسی را یافت که تنها و تنها در یکی از شبکه های مجازی فعالیت کند، بدون آنکه از اطلاعات موجود در فضاهای مجازی دیگر استفاده کند (مثلا به اشتراک گذاری لینک خبرها از سایت های مختلف).

برای پاسخ به اشکال وارده، برخی دیگر از اندیشمندان فضای عمومی مجازی را به زیر-فضاهای خردتر تقسیم بندی کرده اند. از نظر این دسته، هر عضو شبکه های اجتماعی، مالک یک «فضای عمومی شخصی» (private sphere)  است، که آن را با دوستان (friends)  یا دنبال-کنندگان (followers)  خود به اشتراک می گذارد. این دوستان، به نوبه ی خود علاقه مند به موضوعاتی مشترک می باشند. فضای عمومی تشکیل شده در مورد این موضوعات مشترک را می توان با نام «فضای عمومی موضوعی»  (issue publics)شناخت. به عنوان مثال، جمعی از دوستان فیس بوکی را در نظر بگیرید که به یک باره در مورد یک موضوع مربوط به محیط زیست شروع به بحث و گفتگو می کنند. این جمع موقتی را می توان به عنوان یک خرده-فضای عمومی  (public sphericule)در نظر گرفت. اگر این چنین بحث هایی از نظر زمانی پایدارتر باشند، و چندین هفته، ماه، یا سال به طول انجامند، خود منجر به ایجاد یک خرده-فضای عمومی می گردند. مجموعه ی این خرده-فضاهای عمومی، تشکیل دهنده ی چیزی خواهد بود که در منظر هابرماس، با نام فضای عمومی شناخته می شود.

در یادداشت بعدی، تلاش بر این خواهد بود تا این دسته بندی نظری را با مثال هایی از مطالعات تجربی توضیح دهم، و به برخی مسایل پیش روی محققین مطالعات گفتمان در فضاهای مجازی بپردازم.

  برچسب ها: قدرت، بازتولید، شبکه های اجتماعی، شبکه ها، جامعه شناسی، گفتمان
٥٠٥ بازدید

مطالب مرتبط

۱۴۰۱/۰۴/۱۱

کارگاه تدوین (سطح مقدماتی تا متوسط): تدوین تلویزیونی


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۴/۰۵

خدمات کاربردی آکادمی طومار اندیشه در راستای حضور بهتر و بیشتر دانش‌پژوهان ایرانی جهت عرضه آثار پژوهشی در آکادمیای بین الملل


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۴/۰۱

کارگاه آموزشی و مهارتی نگارش علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی (پایان نامه، مقاله، طرح پژوهشی، پروژه و …)


بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس با ما

 

 

از مسیر ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:

رایانامه : [email protected]

|می‌خواهم از طومار اندیشه حمایت کنم|

عضویت در خبرنامه

جهت اطلاع از بروزرسانی های سایت ایمیل خود را ثبت نمایید.

تماس با ما







[recaptcha]
تمامی حقوق برای طومار اندیشه محفوظ است.