Tomat AndishehTomat AndishehTomat AndishehTomat Andisheh
  • خانه –
  • جستارها و یادداشت ها –
    • صفحات پژوهشگران
            • آستانگی
            • آگورا
            • اتوپیا
            • اسلام‌ پژوهی
            • افق مبین
            • بیاض: یادداشت هایی در مردم شناسی شیعه
            • تاریخ اندیشۀ دینی
            • تاریخ‌نگاری
            • تلفیق دانش
            • جستارهای تاریخی
            • حبه‌های نقره فام
            • خوانشها
            • خیلی گذشته، خیلی حالا
            • زبان و ادبیات قرآن
            • شاه شوریده‌سران
            • طاوس
            • سایر نویسندگان
            • فرهنگ روش
            • محمدرضا عشوری مقدم
            • مدهامّتان
            • مطالعات فرهنگ رضوی
            • مهر داد
            • مواسات
            • میراث مکتوب شیعه
            • واژه ها و معناها
            • پیشینه
            • گزارش کتاب تاریخ
    • موضوعات
          • ادب و هنر
          • اقتصاد و مدیریت
          • تاریخ و نسخ خطی
          • زبان‌شناسی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • علوم اجتماعی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلامی
          • مطالعات قرآنی
  • فرصت‌های آکادمیک –
    • کشور –
          • آذربایجان
          • آفریقای جنوبی
          • آلبانی
          • آلمان
          • آمریکا
          • اتریش
          • اردن
          • ارمنستان
          • ازبکستان
          • اسپانیا
          • استرالیا
          • استونی
          • اسکاتلند
          • اسلواکی
          • اسلوونی
          • افغانستان
          • الجزائر
          • امارات متحده عربی
          • اندونزی
          • انگلستان
          • اوکراین
          • اوگاندا
          • ایتالیا
          • ایران
          • ایرلند
          • ایرلند شمالی
          • بروئنی
          • بلژیک
          • بلغارستان
          • بوسنی و هرزگوین
          • پاکستان
          • پرتغال
          • تایلند
          • تایوان
          • ترکیه
          • تونس
          • جمهوری آذربایجان
          • جمهوری چک
          • چین
          • دانمارک
          • روسیه
          • رومانی
          • ژاپن
          • سنگاپور
          • سوئد
          • سوئیس
          • سودان
          • عراق
          • عربستان
          • عمان
          • فرانسه
          • فنلاند
          • قرقیزستان
          • قزاقستان
          • قطر
          • کانادا
          • کره‌جنوبی
          • کرواسی
          • کویت
          • گرجستان
          • لبنان
          • لهستان
          • لوکزامبورگ
          • مالت
          • مالزی
          • مجارستان
          • مراکش
          • مصر
          • مغرب
          • مقدونیه
          • مکزیک
          • نروژ
          • نیوزیلند
          • هلند
          • هند
          • هندوستان
          • هنگ‌کنگ
          • ولز
          • ونزوئلا
          • یونان
    • موضوع –
          • مطالعات قرآنی
          • زبان‌شناسی
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش شناسی علوم انسانی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • اقتصاد و مدیریت
          • ادب و هنر
          • مطالعات منطقه‌ای
          • تاریخ و نسخ خطی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • علوم اجتماعی
          • مطالعات ادیان و اسلام
    • گونه –
          • استاد مدعو استادی موقت در دانشگاه (Non-Tenure Track Professorship/lecturer/instructor)موقعیتی تدریسی در دانشگاه است که بر اساس نیاز دانشگاه به مدرسی در زمینه‌ای خاص، تعریف می‌شود. این موقعیت تدریسی مدت زمان مشخصی دارد و در این مدت، استاد موقت به تدریس در زمینه مورد نظر دانشگاه می‌پردازد و بعد از پایان مدت تحصیل، دانشگاه تعهدی نسبت به وی ندارد. این استاد در زمان تدریس در دانشگاه ماهانه حقوق دریافت می‌کند.
          • اعلام برنامه دکتریبرنامه ای که دانشجو با شرکت در آن موفق به اخذ درجه دکتری (PhD) می‌شود. این برنامه در کشورهای اروپایی و استرالیا دست کم سه‌ سال و غالبا فاقد درس‌های اجباری است. درمواردی که چنین چیزی ـ یعنی درس اجباری برای دوره دکتری ـ وجود دارد ـ مانند برخی برنامه‌های دکتری‌ جدید در آلمان ـ غالبا درس نمره‌ای ندارد و ارائه گواهی گذراندن درس کافی است. در کشورهای آمریکای شمالی برنامه دکتری، دست کم پنج سال به طول می انجامد و شباهت زیادی با دوره‌های دکتری ایران دارد. به این ترتیب دانشجو موظف به گذراندن درس‌هایی با نمره‌های مؤثر، امتحان جامع شفاهی و دفاع از رساله دکتری خود می‌باشد. اخیرا بسیاری از برنامه‌های دکتری در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، خود را به الگوی برنامه‌های آمریکای شمالی نزدیک کرده‌اند و دوره‌های دکتری با درس‌‌های اجباری و مدت زمان نسبتا طولانی‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی برگزار می‌کنند.
          • اعلام برنامه کارشناسی ارشدکارشناسی ارشد عموماً به صورت یک‌ساله و یا دوساله ارائه می‌شود. دوره‌های یک‌ساله عموما فاقد پایان‌نامه و دوره‌های دو ساله دارای پایان‌نامه می‌باشد. در برخی کشور‌های تنها با گذراندن دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ارائه پایان‌نامه است که می‌توان دوره دکتری (PhD) را شروع کرد. در بریتانیا دوره‌ کارشناسی ارشد خاصی با عنوان (Mphil) وجود دارد که در صورت طی آن، مدت زمان تحصیل دوره دکترا قدری کاهش می‌یابد.
          • اعلام یا راه اندازی وب سایتوب‌سایت‌های علمی توسط فرد و یا افرادی برای ترویج و پیشبرد زمینه علمی خاصی راه اندازی می‌شوند. وب‌سایت‌ها گاه توسط فرد و افراد و گاه به واسطه تصمیم موسسه‌ای فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
          • بودجه پژوهشیبودجه پژوهشی (Research Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او پژوهش خاص را به سامان برساند. معمولاً بودجه‌های پژوهشی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بودجه سفر علمیبودجه سفر علمی (Travel Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او در نشستی علمی شرکت کند و یا برای مدتی معلوم، به پژوهش در مکانی خاص بپردازد. معمولاً بودجه‌های سفر علمی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بورسیه دکتراکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره دکتری برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است وهمچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. ویژگی اصلی این کمک هزینه این است که تعهّد شغلی برای دریافت کننده ایجاد نمی‌کند و دریافت کننده صرفا دانشجویی است که موظّف است با آن مبلغ تحصیل خود را به سرانجام برساند. در مواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • بورسیه کارشناسی
          • بورسیه کارشناسی ارشدکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره کارشناسی ارشد برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است و همچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. درمواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • جایزه علمیجایزه‌های علمی، عنوان عامی برای گونه‌های مختلفی از تشویقاتی هستند که ازدانشجویان، اساتید و یا پژوهشگران مستقل، به سبب ارائه برخی آثار علمی، اعم از کتاب، پایان‌نامه و یا مقاله صورت می‌گیرد. جایزه‌های علمی عمدتاً توسط موسسات و بنیادهای علمی ارائه می‌شوند و معمولاً مبلغ مشخصی پول هستند. در بسیاری موارد، ارائه جایزه به صورت رسمی اعلام می‌شود، افراد واجد شرایط برای دریافت آنها اقدام می‌کنند و در نهایت افرادی به عنوان منتخب، برنده این جوایز می شوند.
          • دستیار پژوهشیدستیاری پژوهشی (Research Associate) فرصتی است دانشگاهی که به شماری از دانشجویان مقاطع مختلف و نیز پژوهشگران غیر دانشجو اعطا می‌شود. فرصت دستیاری پژوهشی، توسط گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های مختلف جهان اعلام می‌شود و کسانی که به عنوان دستیار پژوهشی انتخاب شوند، موظف به همکاری با یک استاد دانشگاه در پروژه مخصوصی هستند. به دستیاران پژوهشی از محل بودجه اختصاص یافته برای آن پژوهش، دستمزد پرداخته می شود.
          • دوره های کوتاه مدتدوره‌های غالبا پژوهشی هستند که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یا حتی اساتید این امکان را فراهم می‌کنند که در یک بازه زمانی مشخص در یک مرکز دانشگاهی و یا پژوهشی دیگر به مطالعه و پژوهش بپردازند. در این دوره‌ها غالبا شرکت‌کنندگان نیز موظف هستند که نتایج پژوهش خود را دست کم در قالب یک یا چند سخنرانی ارائه کنند. شماری از این دوره‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌های داوطلب (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند.
          • شغل استادیاستادی دانشگاه (Tenure Track Professorship) به عنوان یک شغل، یکی از مهم ترین گونه‌های فعالیت آکادمیک است. افراد دارای مدرک دکترا و یا فوق دکترا، معمولاً بر اساس فراخوانی عام توسط دانشگاه، برای در اختیار گرفتن یک موقعیت دانشگاهی، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند. همچنین پیشینه تحقیقاتی و علمی ایشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. افراد منتخب ابتدائاً برای یک دوره پنج ساله آزمایشی (Tenure Track) به استخدام دانشگاه در می‌آیند و بعد از پنج سال و بر اساس رای کمیته علمی دانشکده و دانشگاه، از کار برکنار و یا به صورت دائم در دانشگاه مشغول به تحصیل خواهند شد. در حال حاضر در کشور آلمان ورود به کرسی استادی منوط به گذراندن دوره فوق دکتری آلمانی (habilitation) و يا دوره استادیاری آلمانی (juniorprofessorship) است.
          • شغل دکتراشغل پژوهشی ـ آموزشی است که شاغل در صورت اتمام موفقیت‌آمیز دوره شغلی خود، حائز درجه دکتری نیز می‌شود. شغل دکتری دست‌کم شامل نوشتن رساله پژوهشی دکتری می‌شود و علاوه بر آن گاهی وظایف آموزشی و حتی اداری نیز به فرد شاغل محول می‌شود. تفاوت اصلی شغل دکتری با بورسیه دکتری، تعهد شغلی و کاری است که برای دانشجو ایجاد می‌شود و او موظف است در زمان‌های خاصی در جای خاصی حضور داشته باشد. با این حال در کشورهایی که این موقعیت‌ها عرضه می‌شود، نرخ متوسط حقوق دریافتی برای شغل دکتری، از بورسیه دکتری بیشتر است. در حال حاضر شغل دکتری غالباً در کشورهایی مثل آلمان، سوئیس، هلند، اتریش، بلژیک، لوگزامبورگ و کشورهای اسکاندیناوی عرضه می‌شود. دریافت‌کنندگان شغل دکتری، بعد از پایان دوره، برای اخذ اقامت دائم و یا شهروندی آن کشورها، عموماً از موقعیت‌ بهتری برخوردار خواهند بود.
          • فراخوان کتابفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا کتاب خود را ارسال کنند. این فراخوان غالبا توسط ناشران کتاب‌های دانشگاهی برای سری یا موضوع خاصی که به طور سلسله‌وار چاپ می‌کنند، اعلام می‌شود.
          • فراخوان مقالهفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا پژوهش‌ها و مقالات خود را ارسال کنند. این فراخوان می‌تواند برای یک کتاب و یا شماره خاصی از یک مجله باشد.
          • فوق دکترافوق دکترا (Postdoc) دوره‌ای معمولا یک تا سه ساله است که دانشجویان بعد از به پایان بردن دوره دکترا، آن را می‌گذرانند. فرصت‌های فوق دکترا بعد از دریافت مدرک دکترا قابل ورود هستند، اما دانشجویان دکترا حدود شش ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه دکترای خود. برای این فرصت اقدام می‌کنند. دانشجویان مقطع فوق دکترا، در این دوره، می‌باید به پژوهش و یا تدریس بپردازند، اما در کلاسی به عنوان تحصیل، شرکت نمی‌کنند. این دانشجویان همچنین از دانشگاه به صورت ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند؛ چه اینکه فوق دکترا اساساً نوعی شغل است. فرصتهای فوق دکترا، به صورت متناوب توسط دانشگاه‌ها اعلام می‌شود و کمیته‌ای علمی آنها از میان متقاضیان، انتخاب می‌کند. فرصت های فوق دکترا معمولاً بسیار رقابتی است.
          • کارگاهکارگاه‌ها همان دوره‌های کوتاه مدت با هدف آموزشی هستند که به زمان خاصی اختصاص ندارند و در آن یک نوع تعامل جمعی قوی‌تر دوره‌های کوتاه مدت وجود دارد. علی الخصوص نوع ارائه‌هایی که اساتید دارند با ارائه‌های کنفرانس و دوره‌های کوتاه‌مدت متفاوت است؛ چرا که غالباً به شکلی است که به طور عملی شرکت‌کنندگان را درگیر محتوا می‌کند و از آنان خواسته میشود که کارهایی را در طول دوره با مشارکت جمعی تمرین کنند. در کارگاه‌ها غالباً تکیه کمتری بر بُعد تئوری ـ انتزاعی می‌شود و بیشتر یادگیری عملی مهارتها مدنظر است.
          • کنفرانساجتماع شماری از پژوهشگران که در آن پژوهش‌ها ارائه می‌شود. این ارائه می تواند به شکل سخنرانی ـ ارائه شفاهی و یا پوستر ـ باشد. براساس نوع، بزرگی و ماهیت، یک کنفرانس می‌تواند از یک تا چند روز به طول انجامد و در بردارنده یک الی ده‌ها پنل (بخش) باشد. هر یک از پنل‌ها به موضوع خاصی می‌پردازد و توسط دانشمندی متخصص آن موضوع اداره می‌شود.
          • مدارس فصلیمدارس فصلی دوره‌های کوتاه مدّت آموزشی هستند که در بازه زمانی خاصّی (مدرسه تابستانی، بهاری، پائیزی یا زمستانی) برگزار می‌شوند. موضوعاتی که در این مدارس ارائه می‌شود بسیار متنوع و براساس نیازها، خواسته و سلیقه برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان می‌تواند متفاوت باشد و حتی شامل مدارس تابستانی درخصوص فرهنگ و زبان یک کشور می‌تواند باشد. در مدارس فصلی گاهی شرکت‌کنندگان نیز موظف به ارائه پژوهشی در قالب یک سخنرانی کوتاه هستند و گاهی چنین الزامی وجود ندارد. شماری از مدارس فصلی تمام یا بخشی از هزینه‌های مدرسه (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند. مدارسی که اقدام پوشش هزینه‌ها می‌کنند معمولا از دسته‌ای هستند که انتظار دارند شرکت‌کنندگان، ارائه پژوهش و یا افزوده دیگری برای دوره داشته باشند.
  • فصلنامه آفاق شیعه –
  • خدمات –
  • اخبار –
  • آکادمی طومار –
  • تقویم آکادمیک –
  • تماس با ما و درباره ما –
  • سایر نویسندگان (سایر نویسندگان)
مصیبتِ مسلمین: بازخوانی واکنش نیم قرن پیشِ مسلمانانِ پاکستان به تخریب بقیع
۱۳۹۶/۰۲/۰۵
حدیث و نقد تاریخی
۱۳۹۶/۰۲/۰۵
وضعیت استثنایی (۵): بررسی مفهوم “وضعیت استثنایی” در قانون اساسی انگلیس و آمریکا
  دسته بندی ها: علوم سیاسی و ارتباطات، فقه و حقوق
۱۳۹۶/۰۲/۰۵
نویسنده: لیلا چمن خواه

انگلیس

تنها آپاراتوس حقوقی در انگلستان که با وضعیت حصر قابل قیاس است، قانون نظامی است؛ اما این مفهوم آنچنان مبهم و غبار آلود است که به درستی آن را “نامی نگون بخت نامیده اند که برای توجیه اقداماتی با توسل به نظام رویۀ قضایی به کار می رود. اقداماتی که از سر ضرورت و برای دفاع از نظام رویۀ قضایی وقتی که آتش جنگ در کشور شعله ور شود، انجام می گیرد”[۱]. اما این بدان معنا نیست که چیزی شبیه وضعیت استثنایی نمی تواند وجود داشته باشد. در لوایح موتینی[۲] قدرت نهاد سلطنت برای اعلان قانون نظامی، به طور کلی محدود و مقید به زمان های جنگ بود؛ با این وجود به اضطرار برخی مواقع پیامدهایی جدی برای شهروندان داشت که خود را در حقیقت ابژۀ سرکوب مسلحانه می دیدند. از این رو اشمیت کوشید تا قانون نظامی را از دادگاه های نظامی و رویه های دادرسی کوتاهی که از اول برای سربازان به کار می رفتند، جدا کند، به این منظور که آن را یک رویۀ واقعاً حقیقی ببیند و به وضعیت استثنایی نزدیکترش کند: “قانون نظامی بر خلاف اسمش نه حق و نه قانون محسوب می شود، بلکه بیشتر رویه ای است که اساساً قدرت محرکۀ آن الزام برای دست یابی به یک هدف مشخص است” [۳]

جنگ جهانی اول نقش مهمی در عمومیت دادنِ آپاراتوس های استثنایی قوۀ اجرایی در انگلستان ایفا کرد. در حقیقت، بلافاصله بعد از اعلان جنگ، حکومت از پارلمان درخواست کرد تا یک سری اقدامات اضطراری را که توسط وزرای مربوطه آماده شده بودند، تأیید کند. این اقدامات تقریباً سرِ تیر و بی هیچ بحثی تصویب شدند. مهم ترین این لوایح، لایحۀ دفاع از قلمرو مورخ ۴ آگوست سال ۱۹۱۴ معروف به دورا[۴] بود که نه فقط به حکومت اختیارات کاملاً وسیعی برای سامان بخشیدن به اقتصاد زمان جنگ می داد، بلکه محدودیت های جدی ای علیه حقوق بنیادین شهروندان ایجاد می کرد (مشخصاً باید از قدرت قضاییِ دادگاه نظامی بر شهروندان نام ببریم). فعالیت پارلمان [در انگلستان نیز] مانند فرانسه، در تمامی سال های جنگ در محاقی کامل فرو رفت، و همان طور که با تصویب لایحۀ قدرت های اضطراری نشان داده شد (در ۲۹ اکتبر ۱۹۲۰ و در زمانۀ اعتصابات و تنش های اجتماعی)، از اضطرار زمان جنگ هم فراتر رفت. در حقیقت، مادۀ یکم لایحه چنین می گوید:

اگر هر زمان برای اعلیحضرت ثابت شود که چنین اقدامی انجام گرفته، یا مملکت توسط شخصی یا مجموعه ای از اشخاص این چنینی در معرض تهدید فوری قرار دارد، یا خطری گسترده از طریق دخالتِ [دشمن] در عرضه و توزیع غذا، آب، سوخت یا برق، یا اخلال در نظم حمل و نقل، با هدف محروم کردن کل جامعه، یا بخش اساسی و مهمی از آن از نیازمندی های زندگی در کمین است، اعلیحضرت می تواند با اعلانِ “وضعیت اضطراری”، چنین وضعیتی را ایجاد کند.

مادۀ دوم قانونِ مزبور به اعلیحضرت قدرت می داد تا دست به صدور قوانین بزند و به قوۀ مجریه “اختیارات و وظایف لازم برای حفظ صلح” اعطا می کرد. همچنین، برای متهمان دادگاه های ویژه ای پیشنهاد کرده بود.[۵] هر چند مجازات های تحمیل شده توسط این دادگاه ها نباید بیش از سه ماه تحمل زندان می بود (با، یا بدون اعمال شاقّه)، [با این وجود]، اصل وضعیت استثنایی جا پای خود را در قانون انگلیس محکم کرده بود.

آمریکا

جایگاه منطقی و عملی نظریۀ وضعیت استثنایی در قانون اساسی آمریکا دیالکتیکی است میان قدرت ها و اختیارات رئیس جمهور از یک سو و قدرت ها و اختیارات پارلمان از سوی دیگر. این دیالکتیک یا به طور تاریخی و به مثابه منازعه ای بر سر اقتدار عالی در یک وضعیت اضطراری شکل گرفته (نمونۀ جنگ داخلی در این کشور)، و یا به اصطلاح اشمیت شکل نزاع بر سر تصمیم حاکم را دارد (و این قطعاً در کشوری که مهد دمکراسی است مهم است).

مبنایِ متنی[۶] منازعه، اول از همه در مادۀ یکم قانون اساسی قرار دارد که مقرر می دارد “امتیاز حکم قرار احضار زندانی[۷] نباید معلق شود، مگر زمانی که شورش یا تهاجم به امنیت عمومی مستلزم چنین کاری باشد”، اما این نکته را معلوم نمی کند که کدام نیرویِ صاحب اقتداری صلاحیت دارد در مورد تعلیق تصمیم بگیرد (با اینکه دیدگاه حاکم و بستر پیام به تنهایی ما را وا می دارد تا فرض کنیم که این شرط به سمت کنگره و نه رئیس جمهور جهت گیری شده است). دومین موضوع مناقشه به رابطۀ میان بخش دیگر مادۀ یکم (که اعلان می دارد کنگره تنها نیروی اعلان کننده جنگ است و صلاحیت این را دارد تا ارتش و نیروی دریایی برپا کند و آن را مورد حمایت قرار دهد) و مادۀ دوم مربوط می شود که می گوید “رئیس جمهور باید فرماندۀ کل قوای ارتش و نیروی دریایی ایالات متحده باشد”.

جنگ داخلی آمریکا (۱۸۶۵-۱۸۶۱) هر دوی این مشکلات را به نقطۀ تعیین کننده ای رساند. آبراهام لینکلن در اقدامی مخالف با مادۀ یکم قانون اساسی، در تاریخ ۱۵ آوریل ۱۸۶۱ حکمی صادر کرد که طی آن بایستی ارتشی متشکل از هفتاد و پنج هزار سرباز تشکیل می شد. متعاقب آن کنگره در چهارم ژوئیه جلسۀ ویژه ای تشکیل داد. ظرف ده هفته، از ۱۵ آوریل تا ۴ ژوئیه، لینکلن در حقیقت در ردای دیکتاتور مطلقه ظاهر شد (به همین دلیل است که اشمیت در صفحۀ ۱۳۶ کتابش با عنوان “دیکتاتوری” (۱۹۲۱) به این مورد به عنوان حد اعلای دیکتاتوری کمیساریایی اشاره می کند). در ۲۷ آوریل همان سال، لینکن، با تصمیمی که به لحاظ فنی حتی اهمیت بیشتری هم داشت، به رئیس ستاد مشترک ارتش اجازه داد تا در صورت لزوم حکم احضار به دادگاه را برای واحدهای ارتش، در فاصلۀ واشنگتن و فیلادلفیا که محل ناآرامی و درگیری بودند، به حالت تعلیق در آورد. افزون بر این، استقلال رئیس جمهور برای تصمیم گیری در خصوص اقدامات خارق العاده، حتی بعد از تشکیل جلسۀ کنگره نیز ادامه یافت. بنابراین، در ۱۴ فوریۀ ۱۸۶۲ لینکن ادارۀ پستِ ایالات متحده را مشمول سانسور قرار داد و حکم به دستگیری و بازداشت افرادِ مشکوک به خیانت علیه مملکت در زندان های نظامی داد).

در سخنرانی اش در کنگره که بالاخره در ۴ ژوئیه تشکیل جلسه داده بود، رئیس جمهور بی پرده اقداماتش به عنوانِ صاحب قدرت برتر برای نقض قانون اساسی در وضعیت الزام را توجیه کرد. او اعلام کرد “در شرایطِ اقبال و اضطرار عمومی” و با اطمینان از این که اقداماتِ پیشنهادی اش قطعاً مورد موافقت کنگره قرار می گیرند، سیاست هایی اتخاذ کرده که “به طور مستقیم یا غیر مستقیم وجهۀ قانونی دارند”. این اقدامات بر این باور استوار بوده اند که در صورت در خطر بودن موجودیت ملت و نظم قانونی، قانون اساسی نیز می تواند نقض شود. روسیته چنین می پرسد که آیا همۀ قوانین به جز یکی، بدون این که اجرا شوند روی کاغذ می مانند و حکومت از هم می پاشد از ترس این که مبادا آن یک قانون باقی مانده نیز مورد نقض قرار بگیرد؟[۸]

واضح است که در شرایط جنگی، نزاع میان رئیس جمهور و کنگره نزاعی اساساً روی کاغذ است. واقعیت این است که اگر چه کنگره کاملاً آگاه بود که از اختیارات قانونی تخطی شده، با این وجود نتوانست کاری انجام دهد جز این که اقدامات رئیس جمهور را [این بار هم] مثل ۶ آگوست ۱۸۶۱ تأیید کند. رئیس جمهور که با این تأیید کنگره قدرت تازه ای یافته بود، در تاریخ ۲۲ سپتامبر ۱۸۶۲ و بر اساس اختیارات خودش به تنهایی به عنوان رئیس دولت، فرمان آزادی سیاه پوستان را صادر، و دو روز بعد اعلام کرد وضعیت استثنایی در سرتاسر ایالات متحده به اجرا در می آید، تصمیمی که دستگیری و محاکمۀ نظامی “همۀ شورشیان و یاغیان، دستیاران و آمران به شورش، و هر کسی که مانع نام نویسی اختیاری برای سربازی می شد و یا در مقابل عضویت در ارتش مقاومت می کرد، یا متهم به خیانت به مملکت بود، و بر ضد قوانین ایالات متحده، به شورشیان کمک می رساند” را در دادگاه های نظامی مجاز می شمرد. تا اینجا، رئیس جمهور ایالات متحده صاحب حق حاکمیت در یک وضعیت استثنایی بود.

به گفتۀ تاریخ دانان آمریکایی، در طول جنگ جهانی اول، رئیس جمهور وودرو ویلسون برای خودش اختیارات وسیع تری نسبت به آبراهام لینکلن قائل بود. اما لازم است این نکته را روشن کنیم که او برعکس لینکلن و به جای نادیده گرفتن کنگره، ترجیح می داد تا در صورت نیاز برای داشتن اختیارات اضافی، هر بار از کنگره بخواهد که آن را در اختیارش بگذارد. از این لحاظ، این شیوۀ حکومتداری نزدیک تر به مدل اروپایی است؛ اعم از مدلی که در همان سال ها در اروپا رایج بود یا آن چه که امروزه حاکم است که به عوض اعلام وضعیت استثنایی، از تصویب قوانین استثنایی استقبال می کند. در هر حال، در فاصلۀ سال های ۱۹۱۷ تا ۱۹۱۸ کنگره یک سری لوایح را از تصویب گذراند (از قانون جاسوسیِ ژوئن ۱۹۱۷ گرفته تا لایحۀ اُورمنِ ماه مِی ۱۹۱۸)[۹] که به رئیس جمهور کنترل کامل بر ادارۀ کشور اعطا می کرد و نه فقط از فعالیت های غیروفادارانه به مملکت ممانعت به عمل می آورد (مثل همکاری با دشمن و انتشار گزارش های غلط)، بلکه حتی “بیان، نوشتن، انتشار، و چاپ هر گونه ادبیاتی که حاکی از خیانت، بی حرمتی، ناسزاگویی، یا توهین به حکومتِ ایالات متحده باشد” را جرم محسوب می نمود.

به دلیل این که قدرت حاکم رئیس جمهور اساساً بر اضطرار بنا شده و با وضعیت جنگی پیوند خورده است، در طی قرن بیستم، و هر زمان چنین تشخیص داده شد که تصمیمات حیاتی باید تحمیل شوند، استعارۀ جنگ به بخش جدایی ناپذیر واژگان سیاسی سیستم ریاستی تبدیل شد. بنابراین در سال ۱۹۳۳، فرانکلین دلانور روزولت توانست با استفاده از اختیارات خارق العاده و از طریق جا زدن اقداماتش به چیزی شبیه اقدامات فرماندۀ کل قوا، با رکود بزرگ دست و پنجه نرم کند:

من بدون معطلی، رهبری ارتش عظیمِ ملت آمریکا را متقبل می شوم که متعهد است مشکلات پیش رو را با حملۀ نظامی از میان بردارد…. من آماده ام تحت عنوان وظیفۀ قانونی ام اقداماتی را توصیه کنم که یک ملت مصیبت کشیده در بحبوحۀ یک دنیای مصیبت زده به آن نیاز دارد. اما در صورتی که کنگره از انجام اقدامات لازم ناتوان و وضعیت اضطراری ملی نیز همچنان بحرانی باشد، از هیچ اقدامی که بخواهد با من مقابله کند، طفره نخواهم رفت. از کنگره خواهم خواست تا برای روبرو شدن با بحران، تنها ابزار باقی مانده را در اختیارم بگذارد – [یعنی همان] قدرت اجرایی وسیع برای اعلان جنگ علیه اضطرار، به بزرگی قدرتی که در صورت حملۀ یک دشمن خارجی در اختیارم گذاشته می شد[۱۰].

نباید فراموش کنیم که از چشم انداز قانون اساسی، نیو دیل[۱۱] از طریق اعطای قدرت نامحدود به رئیس جمهور (و از مجرای یک سلسله گریزگاه هایی که در لایحۀ بهبود ملیِ مورخ ۱۶ ژوئن ۱۹۳۳ در نظر گرفته شده بود)، برای قاعده مند کردن و کنترلِ همۀ ابعاد زندگی اقتصادی کشور، انجام گرفت – واقعیتی که در هماهنگی کامل با شباهت های موجود میان وضعیت های اضطراری نظامی و اقتصادی است که مشخصۀ سیاست قرن بیستم اند.

با آغاز جنگ جهانی دوم دامنۀ این اختیارات در تاریخ ۸ سپتامبر ۱۹۳۹ و با اعلان وضعیت اضطراری ملی “محدود” افزایش یافت؛ اختیاراتی که در ۲۷ ماه می ۱۹۴۱ به نامحدود تبدیل شدند. در ۷ سپتامبر ۱۹۴۲، رئیس جمهور در عین درخواست از کنگره برای لغو قانون مربوط به امور اقتصادی، ادعای خود برای داشتن اختیارات حاکم در زمان وضعیت اضطراری را تکرار کرد: “در صورتی که کنگره از هر گونه اقدامی، و به ویژه اقدام مناسب، عاجز باشد، من مسوولیت را بر عهده می گیرم و دست به عمل می زنم. … ملت آمریکا می تواند مطمئن باشد که من در استفاده از قدرتی که به من داده شده تا شکست دشمنانمان را در هر جای این دنیا – که امنیتمان در گرو چنین شکستی است – رقم بزنم، تعلل نمی کنم”[۱۲]. دیدنی ترین مورد نقض حقوق مدنی (و به دلیلِ محرکۀ صرفاً نژادی آن جدی تر از بقیه)، در ۱۹ فوریۀ ۱۹۴۲ اتفاق افتاد، هفتاد هزار شهروند آمریکایی ژاپنی تبار که در ساحل غربی آمریکا ساکن بودند، به همراه چهل هزار شهروند ژاپنی که تابعیت آمریکا را نداشتند اما در آنجا زندگی و کار می کردند، دستگیر شدند.

ادعای جورج بوش مبنی بر این که او “فرماندۀ کل قوا” است، بایستی در بستر تحولات بعد از یازده سپتامبر ۲۰۰۱ و تلاش او برای کسب قدرت حاکم در یک وضعیت اضطراری فهمیده شود. اگر، همان طور که مشاهده کردیم، این عنوان متضمن اشارۀ مستقیم به وضعیت استثنایی باشد، آن گاه بوش سعی داشت شرایطی را ایجاد کند که در آن اضطرار به قاعده تبدیل شود و تمایز بین صلح و جنگ (و بین جنگ خارجی و منازعۀ مدنی) غیر ممکن گردد.

 


[۱] – Rossiter, 1948, 142.

[۲] – Mutiny Acts.

لوایح موتینی به مجموعه لوایح دویست ساله ای گفته می شود که در پارلمان انگلستان، پارلمان بریتانیای کبیر، و پارلمان پادشاهی متحده به تصویب رسیدند تا به اوضاع ارتش انگلستان و بعداً ارتش بریتانیا سر و سامان دهند.  

[۳] – Schmitt, 1921, 172.

[۴] – DORA: the Defense of the Realm Act of August.

[۵] – Courts of summary jurisdictions.

این اصطلاح در فارسی معادلی ندارد و فقط در سیستم قضایی انگلیس به چشم می خورد و برای پرونده هایی به کار برده می شود که ادلّۀ اثبات دعوی نیاز نداشته باشند، از جمله پرونده های مربوط به اتفاقی که در خود دادگاه اتفاق افتاده باشد (مثلا اهانت به دادگاه، و…).

[۶] – Textual basis.

[۷] – The Privilege of the Writ of Habeas Corpus.

[۸] – Rossiter, 1948, p. 229.

[۹] – The Overman Act of May 1918.

لایحۀ اُوِرمن که در بحبوحۀ جنگ جهانی اول از کنگرۀ آمریکا گذشت و به رئیس جمهور وودرو ویلسون (متوفی به سال ۱۹۲۱) اختیارات لازم برای هماهنگ کردن دستگاه های حکومتی با شرایط و الزامات جنگی را داد.

[۱۰] – Roosevelt, 1938, pp. 14-15.

[۱۱] – The New Deal.

[۱۲] – Rossiter, 1948, pp. 268-269.

  برچسب ها: قانون اساسی، حقوق بشر، انگلیس، علوم سیاسی، حقوق، آمریکا
٥٤٤ بازدید

مطالب مرتبط

۱۴۰۱/۰۴/۱۱

کارگاه تدوین (سطح مقدماتی تا متوسط): تدوین تلویزیونی


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۴/۰۵

خدمات کاربردی آکادمی طومار اندیشه در راستای حضور بهتر و بیشتر دانش‌پژوهان ایرانی جهت عرضه آثار پژوهشی در آکادمیای بین الملل


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۴/۰۱

کارگاه آموزشی و مهارتی نگارش علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی (پایان نامه، مقاله، طرح پژوهشی، پروژه و …)


بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس با ما

 

 

از مسیر ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:

رایانامه : [email protected]

|می‌خواهم از طومار اندیشه حمایت کنم|

عضویت در خبرنامه

جهت اطلاع از بروزرسانی های سایت ایمیل خود را ثبت نمایید.

تماس با ما







[recaptcha]
تمامی حقوق برای طومار اندیشه محفوظ است.