کتابخانة آستان قدس رضوی از کهن­‌ترین و غنی­ترین گنیجینه ­های نُسخ اسلامی است که شکل­گیری ­اش را می‌توان به نخستین سال­های پس از شهادت امام علی بن موسی ­الرضا (ع) نسبت داد.

نخستین معنای لغوی وقف در زبان­های عربی و فارسی، ایستادن، ایستاده ماندن، ایستانیدن، قد برافراشتن، و بازداشتن است (دهخدا، 1377: ذیل واژه، آذرنوش، 1379: ذیل واژه)؛ اما در اصطلاح فقهی به معنی «عقدی است که ثمرۀ آن حبس کردن اصل، و رها کردن منفعت آن است» (محدّث نوری، 1408ق: ج14، ص47)،[1] و در این مفهوم، آن را به «وقف کردن بر مساکین چیزی را به راه خدا»، «آنچه را در تملّک کسی باشد، به راه خدا گذاشتن»، و گاه به معنیِ مطلق «عطا» تعبیر کرده‌اند (دهخدا، 1377: ذیل واژه).

شیعه امامیه در رشته های مختلف دانش اسلامی از جمله در حوزۀ حدیث و روایت دارای تألیفات گرانسنگی است. از مهمترین کتابهای حدیثی امامیه چهار کتاب تألیفی در میانۀ سده های سوم تا پنجم هجری است که از آنها با عباراتی همچون «الکتب الأربعة» (کتابهای چهارگانۀ حدیثی) یا «الأصول الأربعة» یاد می شود.

انگلیس

تنها آپاراتوس حقوقی در انگلستان که با وضعیت حصر قابل قیاس است، قانون نظامی است؛ اما این مفهوم آنچنان مبهم و غبار آلود است که به درستی آن را "نامی نگون بخت نامیده اند که برای توجیه اقداماتی با توسل به نظام رویۀ قضایی به کار می رود.

به کوشش محمدرضا معینی

با توجّه به آنچه گذشت، اینک به بررسی موارد مهمّ‌ اختلاف‌ رأی صدوق و مفید، و نیز نظر و داوری مجلسی در این‌باره، می‌پردازیم:

برگردان اشکان بحرانی؛ دانشگاه وندربیلت، ایالات متحده آمریکا

مشارکت و حضور در رسانه ها و فراورده های فرهنگی

مسلمانان امریکایی پرشتاب ترین گروه در حال رشد شهروندان در ایالات متحده را تشکیل می-دهند. در 1970، فقط 100000 مسلمان در امریکا بودند. تا سال 2006، تخمین های دقیق این شمار را بیش از شش میلیون نفر می داند. این رشد 60 برابری در اندکی بیش از 30 سال، موفقیتی خارق العاده را نشان می دهد.

بازگردان از لیلا چمن خواه

فرانسه

قانون اساسیِ فرانسۀ سال های جنگ جهانی دوم، مادۀ 16 وضعیت استثنایی را، که پیش تر دوگُل پیشنهادش را داده بود، تنظیم و قاعده مند کرد. مادۀ مزبور ناظر بر این بود که رئیس جمهور می تواند در موارد ذیل همۀ اقدامات لازم را انجام دهد.

به کوشش محمدرضا معینی

مجلسی در «بحار الانوار » از مفید، همه جا با تکریم و بزرگداشت، یاد کرده و گذشته از نقل روایاتی که او از امامان در کتب حدیثی خود، مانند «مجالس» آورده، و نقل منقولات تاریخی او در «ارشاد» و «مسارّ الشیعه »، به آراء و بیانات کلامی وی، توجّهی خاصّ دارد و در زمینه های مختلف، آنها را نقل می کند.

بازگردان از لیلا چمن خواه

در بررسی تبار وضعیت استثنایی در سنت های قانونی دولت های غربی، به تمایزی بر می خوریم میان نظام های [قانونی] ای که تفاوت هایشان در اساس روشن، اما در واقعیت مبهم است.

برگردان اشکان بحرانی؛ دانشگاه وندربیلت، ایالات متحده آمریکا

جهان دیگری ممکن است

ما فرزندان خداوند مجبور نیستیم در ترس، فقر، حقارت و خشم زندگی کنیم. راه‌های دیگری ممکن است و باید جست‌وجو شود. آن راه از اینجا با تک‌تک ما آغاز می‌شود. زمان، زمان صلح است، زمانی برای عزت‌نفس و زمانی برای تعیین سرنوشت خود؛ و آن زمان همین اکنون است.

3-ضدِّ عرفان: واکنش به خوانش تجربه گروانه  از معنویت مسیحی

در اواخر سده ی بیستم، دنیس ترنر، الاهیدان کاتولیک و فیلسوف دین برجسته ی بریتانیایی، به خوانش تجربه باورانه از معنویت مسیحی حمله می برد. به باور ترنر نگاه تجربه-باورانه به نوشته های عارفان قرون وسطایی نوعی جعل و تحریف است. وی در کتاب مهم و اثرگذارش، تاریکی خداوند ، که از سال 1995 تا کنون به منبع و مستند گرایش ضدِّ عرفان بدل شده، از اساس مفهوم تجربه ی دینی و مفهوم عرفان (=mysticism) را نشانه می رود.

تاریخچۀ مفهوم وضعیت حصر، اعم از سیاسی (یا ساختگی)، آموزنده است. تبار آن به آموزۀ فرانسوی بر می گردد – با امعان نظر به حکم ناپلئونی 24 دسامبر 1811 – که برای امکان پذیری وضعیت حصر به وجود آمد که طبق آن این مسأله مطرح شده بود که آیا امپراتور می تواند یا نمی تواند تحت حمله بودن یک شهر یا تهدید مستقیم آن از سوی نیروهای دشمن را اعلان کند، بر می گردد

تجربه گرایی در سده ی نوزدهم و با طرح تعبیر تجربه ی دینی در نوشته های فریدریش شلایرماخر به صورت جدی، وارد گفتمان-های دین شناختی و عرفان پژوهی شد اما در نوشته های ویلیامز جیمز بود که در فهم دین و عرفان تحولی ژرف تر ایجاد کرد.

ترجمه لیلا چمن خواه

کارل اشمیت در اولین جلد کتاب الاهیات سیاسی (1922) پیوندی بنیادین میان وضعیت استثنایی و حاکمیت[1] برقرار کرد. اگرچه تعریف معروف او از حاکم به مثابه "کسی که دربارۀ وضعیت استثنایی تصمیم می گیرد"، وسیعاً مورد تفسیر و بررسی قرار گرفته است، اما هنوز هیچ نظریه ای دربارۀ وضعیت استثنایی در حقوق عمومی وجود ندارد و چنین به نظر می رسد که حقوق دانان و نظریه پردازان حقوق عمومی مشکل را  بیشتر پرسش از واقعیت  می دانند تا یک مشکل حقوقی اصیل.

در یادداشت های پیشین به برخی از مسایل مربوط به تحلیل گفتمان در فضای شبکه های اجتماعی پرداختیم. در این یادداشت و یادداشت های پیروی آن، به مسایل عملی تر تحلیل گفتمان در شبکه های اجتماعی به خصوص فیس بوک خواهیم پرداخت. بحث را با لیستی خلاصه از چالش های تحقیقاتی تحلیل گفتمان (انتقادی) در فضای مجازی شروع می کنم.

عین- جهان اجتماعي از طريق اراده و آگاهی افراد به وجود مي‌آيد و هيچ يك از انسانها به تنهايي جهان پيرامون خود را سامان نمي‌دهد. نظام‌هاي معاني از مشاركت افراد در هدف ها، آرمانها، ارزش‌ها، كنش‌ها و معاني پيوسته با يكديگر به وجود مي‌آيد. هر يك از ما همواره در جهاني ديده مي‌گشايد كه پيش از او توسط گذشتگان پديد آمده است.

هر چند نظریۀ "وضعیت استثنایی" متعلق به کارل اشمیت الاهیدان سیاسی آلمانی است که در جلد اول کتاب الاهیات سیاسی (منتشر شده در سال 1922) به آن پرداخته و به طور مفصل ارتباط میان حاکمیت و وضعیت استثنایی را مورد بررسی قرار داده است، با این وجود این نظریه مورد استقبال متفکران بعد از او قرار گرفته و کوشیده اند با استفاده از آن وضعیت های حقوقی "استثنایی" را توضیح دهند.

مقدمه

در سده های نوزدهم و بیستم میلادی و به نحو مشخص، در سنت معنویت مسیحی، به دنبال تلاش های فریدریش شلایرماخر، مفهوم تجربه ی دینی نقش مهم و بنیادینی در الاهیات مسیحی ایفا کرده و هنوز نقش خود را در آثار فیلسوفان دینی نظیر جان هیک، ویلیام آلستون و آلوین پلانتینگا حفظ کرده است. 

به اهتمام محمدرضا معینی

د) آثار مبتنی بر آثار پیشین

مؤلفانی را میشناسیم که هم راوی آثار پیشترند و هم خود کتاب نوشته اند، حتی گاهی نام کتابهای ایشان با نام کتابهای پیشین؛ که خود راوی آن بوده اند، یکی است. بگونه ای که در سلسله اسنادی برخی از احادیث این مشکل پیش میآید که حدیث از کتاب کدامیک از این دو نفر گرفته شده است.

از نخستین سالهای سده چهاردهم تا میانه سده شانزدهم میلادی آثار پورسینا یکی از مهمترین مراجع علم پزشکی در دانشگاههای اروپا به شمار رفته و در برخی موارد نظریات وی تا سده هیجدهم همچنان مورد استناد اساتید قرار می گرفت. جایگاه این دانشمند ایرانی در حوزه طب به گونه ای بود که برخلاف مسلمانان که بر قامت وی قبای شیخ الرئیسی همه علوم را دوختند، در غرب به وی لقب Princeps medicorum (شاهزاده پزشکان) داده شد، به این معنا که وی بیشتر و پیشتر از هر چیز به واسطه خدماتش در علم پزشکی شهرت یافته بود.

یکی از اصطلاحاتی که در مطالعات  (انتقادی) گفتمان به کرات به گوش می رسد، اصطلاح تولید و بازتولید(production and reproduction) است. به طور کلی، پیش فرضی که بسیاری از نظریه پردازان گفتمان قبول دارند این است که رابطه ای دوسویه (دیالکتیک) میان گفتمان ها و جوامع وجود دارد.

به اهتمام محمدرضا معینی

الف) کتابت حدیث در حضور ائمه

موارد فزون از شماری وجود دارد که راوی نقل می کند از امام سؤالی کرده و امام به او گفته اند بنویس و سپس مطلب را املا کرده اند. این موارد را محققان در پژوهشهای خود یاد کرده اند.

در زندگی امروزی، عبارات شبکه های اجتماعی و رسانه های اجتماعی نقشی بسیار پررنگ دارند. اگرچه بسیاری از ما این دو عبارت را به جای هم استفاده می کنیم، تفاوت هایی بین این دو وجود دارند.

مراسم محرم در دوره صفویه (حکمرانی 1501-1722م.) با وقایع سیاسی و همگانی مهمی تطور پیدا کرد. با اینکه این مراسم از سال 963م. و در دوره حکم‌رانی عزالدین بویه (934-1055م.) پادشاه آل‌بویه در ایران انجام می‌گرفت، اما با به قدرت رسیدن شاه اسماعیل صفوی (حکمرانی1501-1524م.) در سال 1501م.، و اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمی این امپراطوری تازه‌ تأسیس، مراسم محرم شاهد عمومیت یافتن بیشتر در شهرهای اصفهان، تبریز و شیراز بود.

ترجمه اشکان بحرانی، دانشگاه وندربیلت، ایالات متحده آمریکا

اغراق نیست اگر بگوییم که یازده سپتامبر یکی از عظیم ترین معضلات پیش روی جایگاه مسلمانان در آمریکا از زمان تجارت برده ـ از آن سوی اقیانوس اطلس ـ تاکنون بوده  است. دستورعمل هایی که به نوزده تروریست داده شده بود آکنده از قرآن بود، از جمله اینکه کدام آیه های قرآنی و ادعیه در هر مرحله از فرایند حمله باید قرائت شود.

به اهتمام محمدرضا معینی

درباره انتساب جوامع معروف حدیثی به مؤلفان آنها اتفاق نظر هست. تدوین چهار جامع حدیثی مهم و نیز تألیف محاسن از ابوجعفر احمد بن محمّد بن خالد برقی، از نیمه دوم قرن سوم تا نیمه اول قرن پنجم صورت گرفت و انتساب نسخه های موجود به مؤلفان آنها نزد صاحبنظران فی الجمله مسلم است، هر چند بسیاری از این نسخه ها به زمانی دورتر از عصر مؤلف تعلق دارند.

زیارت اربعین نه تنها بر اساس روایات شیعه یکی از علائم مؤمنان به شمار می‌رود‏، بلکه در طول تاریخ اسلام‏، به عنوان یکی از اجزاء هویتی شیعیان تثبیت گردیده است. زیارت اربعین، اولین بار و چهل روز بعد از واقعه دشت کربلا‏، توسط جابر بن­ عبدالله انصاری، صحابی نامدار و دوستدار نام‌آشنای اهل بیت رسالت (ع)‏، آغاز گردید و به تدریج به یکی از عناصر مهم هویت شیعی تبدیل شد.

مطالعات شیعی یا شیعه‌شناسی یا به عبارت دیگر Shiite studies، بـه عـنـوان نـوعـی از مـطـالـعـات آكادمیك رشته‌ای دانشگاهی است كـه محل تولد آن كشورهای غربی اســـت و آن هــم در فـضـــاهــای دانـشگـاهـی غـرب نـه فضـاهـای عـمـومـی یـا تـبلـیـغی، تبشیری و انـتـشاراتی. در دانشگاه‌های غرب (اعم از اروپا، آمریكا و كانادا) ذیل دانـشـكـده‌هـای شـرق‌شـنـاسی یا اسـلام‌شـنــاسـی، خـاورمـیـانـه یـا مطالعات عربی آفریقایی و مواردی مـثـل اینهـا، بـه شیعـه‌شنـاسـی و اسلام‌شناسی می‌پردازند.

دکتر بابک رحیمی، استادیار مطالعات ایرانی و اسلامی در دانشگاه کالیفرنیا واقع در سن‌دیگو، و مدیر مرکز مطالعات جهان سوم این دانشگاه است. این یادداشت کوتاه پیشتر در نشریه بهاریه منتشره از سوی موسسه میراث اسلامی، به انتشار رسیده بود.

ترجمه اشکان بحرانی، دانشگاه وندربیلت، ایالات متحده آمریکا

این جستار ترجمه ای است از یک مقاله در کتاب:

A Nation of Religions: The Politics of Pluralism in Multi-religious America, edited by Stephen Prothero, 2006, The University of North Carolina Press, pp. 43- 59.