Tomat AndishehTomat AndishehTomat AndishehTomat Andisheh
  • خانه –
  • جستارها و یادداشت ها –
    • صفحات پژوهشگران
            • آستانگی
            • آگورا
            • اتوپیا
            • اسلام‌ پژوهی
            • افق مبین
            • بیاض: یادداشت هایی در مردم شناسی شیعه
            • تاریخ اندیشۀ دینی
            • تاریخ‌نگاری
            • تلفیق دانش
            • جستارهای تاریخی
            • حبه‌های نقره فام
            • خوانشها
            • خیلی گذشته، خیلی حالا
            • زبان و ادبیات قرآن
            • شاه شوریده‌سران
            • طاوس
            • سایر نویسندگان
            • فرهنگ روش
            • محمدرضا عشوری مقدم
            • مدهامّتان
            • مطالعات فرهنگ رضوی
            • مهر داد
            • مواسات
            • میراث مکتوب شیعه
            • واژه ها و معناها
            • پیشینه
            • گزارش کتاب تاریخ
    • موضوعات
          • ادب و هنر
          • اقتصاد و مدیریت
          • تاریخ و نسخ خطی
          • زبان‌شناسی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • علوم اجتماعی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلامی
          • مطالعات قرآنی
  • فرصت‌های آکادمیک –
    • کشور –
          • آذربایجان
          • آفریقای جنوبی
          • آلبانی
          • آلمان
          • آمریکا
          • اتریش
          • اردن
          • ارمنستان
          • ازبکستان
          • اسپانیا
          • استرالیا
          • استونی
          • اسکاتلند
          • اسلواکی
          • اسلوونی
          • افغانستان
          • الجزائر
          • امارات متحده عربی
          • اندونزی
          • انگلستان
          • اوکراین
          • ایتالیا
          • ایران
          • ایرلند
          • ایرلند شمالی
          • بروئنی
          • بلژیک
          • بلغارستان
          • بوسنی و هرزگوین
          • پاکستان
          • پرتغال
          • تایلند
          • تایوان
          • ترکیه
          • تونس
          • جمهوری آذربایجان
          • جمهوری چک
          • چین
          • دانمارک
          • روسیه
          • رومانی
          • ژاپن
          • سنگاپور
          • سوئد
          • سوئیس
          • سودان
          • عراق
          • عربستان
          • عمان
          • فرانسه
          • فنلاند
          • قرقیزستان
          • قزاقستان
          • قطر
          • کانادا
          • کره‌جنوبی
          • کرواسی
          • کویت
          • گرجستان
          • لبنان
          • لهستان
          • لوکزامبورگ
          • مالت
          • مالزی
          • مجارستان
          • مراکش
          • مصر
          • مغرب
          • مقدونیه
          • مکزیک
          • نروژ
          • نیوزیلند
          • هلند
          • هند
          • هندوستان
          • هنگ‌کنگ
          • ولز
          • ونزوئلا
          • یونان
    • موضوع –
          • مطالعات قرآنی
          • زبان‌شناسی
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش شناسی علوم انسانی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • اقتصاد و مدیریت
          • ادب و هنر
          • مطالعات منطقه‌ای
          • تاریخ و نسخ خطی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • علوم اجتماعی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلام
    • گونه –
          • استاد مدعو استادی موقت در دانشگاه (Non-Tenure Track Professorship/lecturer/instructor)موقعیتی تدریسی در دانشگاه است که بر اساس نیاز دانشگاه به مدرسی در زمینه‌ای خاص، تعریف می‌شود. این موقعیت تدریسی مدت زمان مشخصی دارد و در این مدت، استاد موقت به تدریس در زمینه مورد نظر دانشگاه می‌پردازد و بعد از پایان مدت تحصیل، دانشگاه تعهدی نسبت به وی ندارد. این استاد در زمان تدریس در دانشگاه ماهانه حقوق دریافت می‌کند.
          • اعلام برنامه دکتریبرنامه ای که دانشجو با شرکت در آن موفق به اخذ درجه دکتری (PhD) می‌شود. این برنامه در کشورهای اروپایی و استرالیا دست کم سه‌ سال و غالبا فاقد درس‌های اجباری است. درمواردی که چنین چیزی ـ یعنی درس اجباری برای دوره دکتری ـ وجود دارد ـ مانند برخی برنامه‌های دکتری‌ جدید در آلمان ـ غالبا درس نمره‌ای ندارد و ارائه گواهی گذراندن درس کافی است. در کشورهای آمریکای شمالی برنامه دکتری، دست کم پنج سال به طول می انجامد و شباهت زیادی با دوره‌های دکتری ایران دارد. به این ترتیب دانشجو موظف به گذراندن درس‌هایی با نمره‌های مؤثر، امتحان جامع شفاهی و دفاع از رساله دکتری خود می‌باشد. اخیرا بسیاری از برنامه‌های دکتری در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، خود را به الگوی برنامه‌های آمریکای شمالی نزدیک کرده‌اند و دوره‌های دکتری با درس‌‌های اجباری و مدت زمان نسبتا طولانی‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی برگزار می‌کنند.
          • اعلام برنامه کارشناسی ارشدکارشناسی ارشد عموماً به صورت یک‌ساله و یا دوساله ارائه می‌شود. دوره‌های یک‌ساله عموما فاقد پایان‌نامه و دوره‌های دو ساله دارای پایان‌نامه می‌باشد. در برخی کشور‌های تنها با گذراندن دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ارائه پایان‌نامه است که می‌توان دوره دکتری (PhD) را شروع کرد. در بریتانیا دوره‌ کارشناسی ارشد خاصی با عنوان (Mphil) وجود دارد که در صورت طی آن، مدت زمان تحصیل دوره دکترا قدری کاهش می‌یابد.
          • اعلام یا راه اندازی وب سایتوب‌سایت‌های علمی توسط فرد و یا افرادی برای ترویج و پیشبرد زمینه علمی خاصی راه اندازی می‌شوند. وب‌سایت‌ها گاه توسط فرد و افراد و گاه به واسطه تصمیم موسسه‌ای فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
          • بودجه پژوهشیبودجه پژوهشی (Research Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او پژوهش خاص را به سامان برساند. معمولاً بودجه‌های پژوهشی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بودجه سفر علمیبودجه سفر علمی (Travel Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او در نشستی علمی شرکت کند و یا برای مدتی معلوم، به پژوهش در مکانی خاص بپردازد. معمولاً بودجه‌های سفر علمی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بورسیه دکتراکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره دکتری برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است وهمچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. ویژگی اصلی این کمک هزینه این است که تعهّد شغلی برای دریافت کننده ایجاد نمی‌کند و دریافت کننده صرفا دانشجویی است که موظّف است با آن مبلغ تحصیل خود را به سرانجام برساند. در مواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • بورسیه کارشناسی
          • بورسیه کارشناسی ارشدکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره کارشناسی ارشد برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است و همچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. درمواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • جایزه علمیجایزه‌های علمی، عنوان عامی برای گونه‌های مختلفی از تشویقاتی هستند که ازدانشجویان، اساتید و یا پژوهشگران مستقل، به سبب ارائه برخی آثار علمی، اعم از کتاب، پایان‌نامه و یا مقاله صورت می‌گیرد. جایزه‌های علمی عمدتاً توسط موسسات و بنیادهای علمی ارائه می‌شوند و معمولاً مبلغ مشخصی پول هستند. در بسیاری موارد، ارائه جایزه به صورت رسمی اعلام می‌شود، افراد واجد شرایط برای دریافت آنها اقدام می‌کنند و در نهایت افرادی به عنوان منتخب، برنده این جوایز می شوند.
          • دستیار پژوهشیدستیاری پژوهشی (Research Associate) فرصتی است دانشگاهی که به شماری از دانشجویان مقاطع مختلف و نیز پژوهشگران غیر دانشجو اعطا می‌شود. فرصت دستیاری پژوهشی، توسط گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های مختلف جهان اعلام می‌شود و کسانی که به عنوان دستیار پژوهشی انتخاب شوند، موظف به همکاری با یک استاد دانشگاه در پروژه مخصوصی هستند. به دستیاران پژوهشی از محل بودجه اختصاص یافته برای آن پژوهش، دستمزد پرداخته می شود.
          • دوره های کوتاه مدتدوره‌های غالبا پژوهشی هستند که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یا حتی اساتید این امکان را فراهم می‌کنند که در یک بازه زمانی مشخص در یک مرکز دانشگاهی و یا پژوهشی دیگر به مطالعه و پژوهش بپردازند. در این دوره‌ها غالبا شرکت‌کنندگان نیز موظف هستند که نتایج پژوهش خود را دست کم در قالب یک یا چند سخنرانی ارائه کنند. شماری از این دوره‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌های داوطلب (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند.
          • شغل استادیاستادی دانشگاه (Tenure Track Professorship) به عنوان یک شغل، یکی از مهم ترین گونه‌های فعالیت آکادمیک است. افراد دارای مدرک دکترا و یا فوق دکترا، معمولاً بر اساس فراخوانی عام توسط دانشگاه، برای در اختیار گرفتن یک موقعیت دانشگاهی، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند. همچنین پیشینه تحقیقاتی و علمی ایشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. افراد منتخب ابتدائاً برای یک دوره پنج ساله آزمایشی (Tenure Track) به استخدام دانشگاه در می‌آیند و بعد از پنج سال و بر اساس رای کمیته علمی دانشکده و دانشگاه، از کار برکنار و یا به صورت دائم در دانشگاه مشغول به تحصیل خواهند شد. در حال حاضر در کشور آلمان ورود به کرسی استادی منوط به گذراندن دوره فوق دکتری آلمانی (habilitation) و يا دوره استادیاری آلمانی (juniorprofessorship) است.
          • شغل دکتراشغل پژوهشی ـ آموزشی است که شاغل در صورت اتمام موفقیت‌آمیز دوره شغلی خود، حائز درجه دکتری نیز می‌شود. شغل دکتری دست‌کم شامل نوشتن رساله پژوهشی دکتری می‌شود و علاوه بر آن گاهی وظایف آموزشی و حتی اداری نیز به فرد شاغل محول می‌شود. تفاوت اصلی شغل دکتری با بورسیه دکتری، تعهد شغلی و کاری است که برای دانشجو ایجاد می‌شود و او موظف است در زمان‌های خاصی در جای خاصی حضور داشته باشد. با این حال در کشورهایی که این موقعیت‌ها عرضه می‌شود، نرخ متوسط حقوق دریافتی برای شغل دکتری، از بورسیه دکتری بیشتر است. در حال حاضر شغل دکتری غالباً در کشورهایی مثل آلمان، سوئیس، هلند، اتریش، بلژیک، لوگزامبورگ و کشورهای اسکاندیناوی عرضه می‌شود. دریافت‌کنندگان شغل دکتری، بعد از پایان دوره، برای اخذ اقامت دائم و یا شهروندی آن کشورها، عموماً از موقعیت‌ بهتری برخوردار خواهند بود.
          • فراخوان کتابفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا کتاب خود را ارسال کنند. این فراخوان غالبا توسط ناشران کتاب‌های دانشگاهی برای سری یا موضوع خاصی که به طور سلسله‌وار چاپ می‌کنند، اعلام می‌شود.
          • فراخوان مقالهفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا پژوهش‌ها و مقالات خود را ارسال کنند. این فراخوان می‌تواند برای یک کتاب و یا شماره خاصی از یک مجله باشد.
          • فوق دکترافوق دکترا (Postdoc) دوره‌ای معمولا یک تا سه ساله است که دانشجویان بعد از به پایان بردن دوره دکترا، آن را می‌گذرانند. فرصت‌های فوق دکترا بعد از دریافت مدرک دکترا قابل ورود هستند، اما دانشجویان دکترا حدود شش ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه دکترای خود. برای این فرصت اقدام می‌کنند. دانشجویان مقطع فوق دکترا، در این دوره، می‌باید به پژوهش و یا تدریس بپردازند، اما در کلاسی به عنوان تحصیل، شرکت نمی‌کنند. این دانشجویان همچنین از دانشگاه به صورت ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند؛ چه اینکه فوق دکترا اساساً نوعی شغل است. فرصتهای فوق دکترا، به صورت متناوب توسط دانشگاه‌ها اعلام می‌شود و کمیته‌ای علمی آنها از میان متقاضیان، انتخاب می‌کند. فرصت های فوق دکترا معمولاً بسیار رقابتی است.
          • کارگاهکارگاه‌ها همان دوره‌های کوتاه مدت با هدف آموزشی هستند که به زمان خاصی اختصاص ندارند و در آن یک نوع تعامل جمعی قوی‌تر دوره‌های کوتاه مدت وجود دارد. علی الخصوص نوع ارائه‌هایی که اساتید دارند با ارائه‌های کنفرانس و دوره‌های کوتاه‌مدت متفاوت است؛ چرا که غالباً به شکلی است که به طور عملی شرکت‌کنندگان را درگیر محتوا می‌کند و از آنان خواسته میشود که کارهایی را در طول دوره با مشارکت جمعی تمرین کنند. در کارگاه‌ها غالباً تکیه کمتری بر بُعد تئوری ـ انتزاعی می‌شود و بیشتر یادگیری عملی مهارتها مدنظر است.
          • کنفرانساجتماع شماری از پژوهشگران که در آن پژوهش‌ها ارائه می‌شود. این ارائه می تواند به شکل سخنرانی ـ ارائه شفاهی و یا پوستر ـ باشد. براساس نوع، بزرگی و ماهیت، یک کنفرانس می‌تواند از یک تا چند روز به طول انجامد و در بردارنده یک الی ده‌ها پنل (بخش) باشد. هر یک از پنل‌ها به موضوع خاصی می‌پردازد و توسط دانشمندی متخصص آن موضوع اداره می‌شود.
          • مدارس فصلیمدارس فصلی دوره‌های کوتاه مدّت آموزشی هستند که در بازه زمانی خاصّی (مدرسه تابستانی، بهاری، پائیزی یا زمستانی) برگزار می‌شوند. موضوعاتی که در این مدارس ارائه می‌شود بسیار متنوع و براساس نیازها، خواسته و سلیقه برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان می‌تواند متفاوت باشد و حتی شامل مدارس تابستانی درخصوص فرهنگ و زبان یک کشور می‌تواند باشد. در مدارس فصلی گاهی شرکت‌کنندگان نیز موظف به ارائه پژوهشی در قالب یک سخنرانی کوتاه هستند و گاهی چنین الزامی وجود ندارد. شماری از مدارس فصلی تمام یا بخشی از هزینه‌های مدرسه (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند. مدارسی که اقدام پوشش هزینه‌ها می‌کنند معمولا از دسته‌ای هستند که انتظار دارند شرکت‌کنندگان، ارائه پژوهش و یا افزوده دیگری برای دوره داشته باشند.
  • فصلنامه آفاق شیعه –
  • خدمات –
    • کارگاه‌های مهارت افزایی
    • مشاوره
      • چاپ مقاله در ژورنال‌های بین‌المللی
      • اقدام برای پذیرش در دانشگاه‌های بین‌المللی
      • شرکت در کنفرانس‌های و دوره‌های بین‌المللی
      • اخذ ویزا و سایر امور اداری مرتبط
    • ترجمه آثار علمی
    • ویرایش آثار علمی به زبان فارسی
    • ویرایش متون انگلیسی توسط ویراستاران بومی(Native)
  • اخبار –
  • آکادمی طومار –
  • تقویم آکادمیک –
  • تماس با ما و درباره ما –
  • تلفیق دانش (قاسم درزی)
کانت و علم نجوم: ابهام زدایی از چند مفهوم – بخش سوم
۱۳۹۵/۰۷/۱۷
تحلیل گفتمان شبکه های اجتماعی (۲):  چالش های پژوهش
۱۳۹۵/۰۷/۱۷
تامُّلی روش شناختی در منازعات پیرامون تحریف قرآن-بخش دوم
  دسته بندی ها: مطالعات قرآنی
۱۳۹۵/۰۷/۱۷
نویسنده: تلفیق دانش

در یادداشت پیشین به یکی از مغالطه های مهمی که معمولا در استدلال ها علیه تحریف به کثرت دیده شده است اشاره کردیم. مغالطه “پاسخ ناهمجنس با سوال” از مهمترین اشکالاتی بود که از جهت روش شناختی به آن اشاره کردیم. گفتیم که جنس و ماهیتِ مباحثِ حوزۀ تحریف قرآن از نوع تاریخی است اما عمدتاً مخالفان تحریف قرآن به جای اینکه با بررسی های تاریخی به ابهاماتِ مدعیانِ تحریف پاسخ دهند، به آوردن تعداد محدودی استدلال کلامی اکتفا می کنند. یکی از مواردی که در این باب قابل توجه است مواجهۀ شیخ طوسی با مقولۀ تحریف قرآن است. ایشان که از اولین دانشمندانی محسوب میشوند که صریحاً با مقولۀ تحریف قرآن مخالفت کرده اند، در مقدمۀ التبیان، برای رد تحریف، حجیت نداشتن خبر واحد را به عنوان دلیل آورده اند(طوسی، بی تا، ۱/۳). در حقیقت شیخ طوسی میپذیرد که روایات و شواهد تاریخی در این ارتباط وجود دارد اما آنها را اخبار واحدی میداند که “لا توجبُ علماً و لا عملاً”(همان). جالب است که شیخ طوسی نیز برای مخالفت با تحریف، تنها به آوردن دلایل کلامی اکتفا میکند و هیچ گزارش تاریخی در این باب ذکر نمیکند(همان، ۴). بعید به نظر میرسد که شیخ طوسی اساساً به بحث عدم حجیت خبر واحد اعتقادی داشته باشند؛ زیرا در این صورت حجم عمده ای از تهذیب و استبصار را نیز باید نامعتبر بدانیم، حال آنکه اینگونه نیست و عمل شیخ به این دو کتاب اعتقاد و صحت آنها را نشان میدهد. شاید مراد شیخ آن است که اینها اخبار واحدی هستند که واجد شرایط صحت نیستند. اما با توجه به اینکه این قرائن را ذکر نکرده اند نمیتوان استدلالِ شیخ را استدلال مقبولی قلمداد کرد. نکتۀ مهم دیگری که وجود دارد این است که بر اساس بررسی برخی از پژوهشکران، روایاتی که متضمن تحریف قرآن هستند و عمدتاً در متون پیش از شیخ طوسی، مانند کافی کلینی، وجود دارند از نظر سندی دارای اعتبار بالایی میباشند(نک: نجار زادگان، ۱۳۸۰: ۹). از دیدگاه این افراد، مهمترین راه برای مناقشه در محتوای این روایات، مقابلۀ آنها با ادلّۀ سلامت قرآن از تحریف است(همان). مناقشه  ای کاملاً کلامی که به هیچ روی سنخیتی با روایات متضمّن تحریف قرآن ندارد.

اما اشکال مهم دیگری که باید در این یادداشت به تبیین آن بپردازیم “تعریف نادقیق از تحریف” میباشد: یکی دیگر از اشکالاتِ روش شناختی در این وادی، تعریف های مبهمی است که از این اصطلاح ارائه شده است. ممکن است مراجعه به تعاریفی که عموماً دانشمندان از تحریف ارائه میدهند، به ظاهر به نظر برسد که ابهامی در آنها وجود نداشته باشد. اما وقتی میخواهیم با استفاده از آن تعریف، مرز تحریف را با موارد مشابه مشخص کنیم با مشکلاتِ جدی ای روبرو میشویم. یکی از مهمترین این اصطلاحات مشابه، قرائات است. به اعتقاد من، از چالش برانگیزترین  عرصه هایی که عالمان بسیار در آن لغزیده اند، همین تفاوت تحریف با قرائات میباشد. عمدتاً ضعیف ترین استدلالها را میتوانید در اینجا بجویید. اینک سعی میکنم اندکی در ارتباط با تعریف تحریف و اشکالات موجود در آن سخن بگویم و سپس مباحث بیشتری را در ارتباط با تمایز تحریف و قرائات تبیین نمایم:

آیت الله خویی(رحمه اله) در کتاب ارزشمند خود، البیان، پس از ارائۀ شش  معنای متفاوت برای تحریف، در تعریف معنای سوم می گوید: “کم  یا زیاد شدن یک یا دو کلمه، البته به شرط محفوظ ماندن نفس قرآنی که بر پیامبر نازل شده است.” وی سپس میگوید: “شکی نیست که این گونه از تحریف در صدر اول قطعاً رخ داده است. و آنچه بر این موضوع دلالت دارد عبارت است از اجماع مسلمانان بر اینکه که عثمان تعدادی از مصاحف اولیه را سوراند [ … ] و این دلالت دارد بر اینکه آن مصحاف با مصحفی که او جمع آوری کرده بود مخالفت داشت و الّا دلیلی برای سوزاندن آنها وجود نداشت […] “(خویی، البیان، ۱۹۰) ایشان در گونۀ چهارم نیز کم یا زیاد شدن آیه یا سوره ای از قرآن را البته به شرط محفوظ ماندن قرآن نازل شده بر پیامبر را مطرح کرده و آنرا می پذیرد(همان).  نکات جالبی در این استدلال آیت الله خویی(رحمه الله) وجود دارد: اول اینکه چطور ممکن است که در مصحف، (کلمه، آیه و یا سوره ای) کم یا زیاد شود در عین حال اصل قرآن نازل شده بر پیامبر نیز محفوظ بماند؟! این شرط از جانب این محقق برجسته بسیار تعجب برانگیز و پر ابهام است. خود ایشان نیز در هیچ جای البیان به توضیح آن نپرداخته  اند. دوم اینکه ایشان بر چه اساسی، در تعریف سومی که از تحریف آورده اند، اختلاف موجود در مصاحف اولیه را در حد یک یا دو کلمه دانسته اند؟! نقل های تاریخی متعددی که وجود دارد، و در یادداشتِ پیشین به تعدادی از آنها اشاره کردیم، به اختلافی بیش از کلمات و گاهاً آیات و سور، دلالت دارند. ایشان هیچ منبعی برای این ادعای خود بیان نکرده اند. ثالثاً اینکه این دو معنایی که برای تحریف ارائه شده و از جانب ایشان پذیرفته هم شده است هیچ تفاوتی با تحریف به معنای حقیقی و مردودِ آن ندارد. چگونه آیت الله خویی چنین معانی ای را برای تحریف می-پذیرند و پس از این به انکار آن می پردازند؟. ایشان بدون ارائۀ دلائل تاریخیِ متقن برای رد احتمالات وقوع تحریف در قرآن تنها به ارائه دلائل کلامی(بر مبنای قرآن و عقل) اکتفا کرده-اند(نک: همان، ۲۰۷-۲۳۴).

به نظر میرسد که آیت الله خویی این تعاریف مبهم و متناقض را برای توجیهِ قرائات و تفاوت آنها با تحریف بیان کرده اند. به عبارت دیگر ایشان پذیرفته اند که قرائات نوعی تحریف محسوب میشوند اما گوییا آنرا تحریف ممدوح میدانند و نه تحریف مذموم. اما مشخص نیست که دقیقا به چه دلیلی قرائات تحریف ممدوح هستند و نه مذموم؟! بهتر بود که آیت الله خویی به ارائه تعریف جدیدی از تحریف میپرداختند و با آوردن استدلالهای قابل قبولی، دلایل خود برای تحریف ممدوح را تبیین مینمودند.

اما برخی دیگر از پژوهشکران تلاش نموده اند تا به تبیین تمایز تحریف و با قرائات پرداخته و از این طریق گامی در رفع ابهامات تعریف نادقیق از تحریف بردارند. کریمی نیا(۱۳۸۵) با تاکید بر نظرات شیخ طوسی میخواهد نشان بدهد که از دیدگاه این دانشمند برجستۀ شیعی، قرائتهایی که توسط ائمه بیان شده اند تحریف نیستند. قرینه ای که کریمی نیا برای این امر استفاده کرده است، ناظر به تعریف تحریف نیست بلکه او با توجهّ به کیفیت کاربردِ این روایات توسط شیخ طوسی میخواهد تفاوت آنها با روایات تحریف را اثبات کند. بنا به ادعای او، شیخ طوسی هیچ وقت قرائات را در بخش نکات ادبی یا قرائتی نمی آورند، بلکه آنها را در میانۀ بحث تفسیری می آورند(همان، ۷).  اما چنین چیزی چگونه نشان میدهد که شیخ طوسی این روایات را به عنوان آیاتی متفاوت از آنجه در قرآن آمده است در نظر نگرفته اند؟ صرفاً اینکه شیخ طوسی قرائات را در میانۀ بحث تفسیری می آورد نمیتواند نشان دهد که او معتقد است ائمه نیز اینها را به عنوان تفسیر مطرح کرده اند.

این در حالی است که شیخ طوسی در بسیاری از این موارد هیچ توضیحی برای اینکه چرا چنین قرائاتی تحریف محسوب نمیشوند ارائه نکرده است. شاید چنین چیزی به خاطر ارزش بسیار کمِ اخبار واحد نزد شیخ طوسی باشد. این روایات نزد شیخ اینقدر بی اعتبارند که نیازی نیست انرژی زیادی برای پاسخ به ابهامات ایجاد شده از آنها پرداخته شود. به عنوان مثال شیخ در ارتباط با آیه «ان الله اصطفی آدم و نوحاً و آل ابراهیم و آل عمران علی العالمین» میفرماید: “و فی قرائه اهل البیت: و آل محمدٍ علی العالمین”(همان، ۲/۴۴۱). در اینجا چگونه میتوان مدعی شد که شیخ طوسی این قرائت را تنها به عنوان تفسیر مطرح کرده است؟ موارد بسیار متعدد دیگری که به عنوانِ قرائات، چه از اهل بیت(ع) و چه از دیگران نقل میشود، متضمن حذف و یا زیاد شدن کلمه و یا کلماتی هستند. چگونه و به چه دلیلی میتوان چنین چیزی را با تحریف متمایز دانست؟!

متاسفانه دیگر تلاشهایی که برای رفع ابهام از تعریف تحریف آورده شده اند نیز نتوانسته اند گامی قوی در این راستا بردارند(به عوان نمونه نک: نصیری، ۱۳۸۷). مراجعه به این پژوهشها نیز نمیتواند ابهاماتِ اساسیِ موجود در تعاریف تحریف را رفع نماید. شاید وقت آن رسیده است که بازنگریهایی اساسی ای در منازعاتِ پیرامون تحریف قرآن صورت پذیرد و دانشمندان اسلامی با رویکردهایی علمی و آکادمیک و با نگاهی تاریخی به این مقوله بپردازند. همچنین باید تعاریف تحریف نیز به دقت مورد وارسی قرار گرفته و تمایزهایِ دقیق آن با واژه های مترادف آن تبیین شود.

منابع:

خویی، ابو القاسم، البیان فی تفسیر القرآن، موسسه انوار الهدی، ۱۴۰۱ق.

طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی تا.

کریمی نیا، مرتضی، “اختلاف قرائت یا تحریف قرآن (نگاهی به نقل روایات شیعه در تفسیر التبیان)”، علوم حدیث، تابستان ۱۳۸۵، شماره ۴۰، صص۳-۲۱.

نجار زادگان، فتح الله، “بررسی و ارزیابی حدیث کمیت آیات قرآن در کتاب کافی”، دو فصل نامۀ حدیث پژوهی، سال اول، شمارۀ اول، بهار و تابسان ۱۳۸۸.

نصیری، علی، “اختلاف قرائات و تحریف قرآن /آیا ادعای عدم تحریف قرآن با اختلاف قرائات سازگاری دارد؟”، معارف – آبان ۱۳۸۷، شماره ۶۰.

  برچسب ها: قراءات، استدلال، تحریف، مطالعات قرآنی، قرآن
٤٨٠ بازدید

مطالب مرتبط

۱۴۰۱/۰۲/۱۹

کارگاه فلسفۀ تخصص: آیا به متخصصان نیاز داریم؟


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۱/۲۷

کارگاه چرا عربی را می‌خوانیم و می‌فهمیم، ولی در گفت‌وشنودش درمی‌مانیم؟ راهنمای شنیدن و گفتن به زبان عربی فصیح معاصر برای آشنایان با عربی قرآنی و کلاسیک


بیشتر بخوانید
۱۴۰۰/۱۲/۰۴

اطلاعیۀ تغییر زمانِ کارگاهِ چهارچوب‌‌های تحلیلی نوپدید در مطالعات دینی


بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس با ما

 

 

از مسیر ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:

رایانامه : [email protected]

|می‌خواهم از طومار اندیشه حمایت کنم|

عضویت در خبرنامه

جهت اطلاع از بروزرسانی های سایت ایمیل خود را ثبت نمایید.

تماس با ما







[recaptcha]
تمامی حقوق برای طومار اندیشه محفوظ است.