تازه‌ها و پاره‌هایی در مطالعات فرهنگ رضوی (۱۵۱-۲۰۰)
به کوشش پیمان اسحاقی
فرهنگ رضوی را در مختصرترین بیان می‌توان بروزات مختلف مادی و غیرمادی مرتبط با امام رضا علیه‌السلام در فرهنگ ایران، خاورمیانه، شبه قاره هند و آسیای میانه تعریف کرد. این فرهنگ خود را در گونه‌های بی‌شماری از امور نشان داده و در ساحت‌های مختلفی چون تاریخ، هنر، ادبیات، معماری، فرهنگ‌عامه و اندیشه نفوذی مادی و غیرمادی پیدا کرده است. به این ترتیب، پژوهش درباره این بروزات که از این پس از آن به «فرهنگ رضوی» تعبیر می‌کنیم، مستلزم مراجعه به طیف وسیعی از داده‌های فرهنگی در زمینه‌های یاد شده است. در این رشته نوشتارها، برآنم که ابعاد مختلف «فرهنگ رضوی» را از متون مختلف جمع‌آوری کنم و در اختیار پژوهشگران قرار دهم. این متون می‌توانند مدخل دانشنامه‌ای، مقاله، کتاب، مجموعه مقاله، پایان‌نامه، طرح پژوهشی، صدا، تمبر، پوستر، نقشه، اسلاید، مصاحبه، عکس، فیلم، سند، نسخه‌خطی، سند، تاریخ شفاهی، شعر، داستان، یادداشت و هر داده‌ای باشد که به نحوی از انحاء بتواند به پژوهشگران برای شناخت بیشتر از این فرهنگ یاری برساند. به این ترتیب مطالبی که در اینجا در قالب تازه‌ها و پاره‌هایی ارائه می‌شود را می‌توان به عنوان مواد خام پژوهش‌های بیشتر درباره ابعاد مختلف فرهنگ رضوی در نظر گرفت. تلاش من در اینجا این است که مطالبی که تاکنون کمتر در پژوهش‌های مربوط به فرهنگ رضوی در نظر گرفته شده را جمع‌آوری کنم. همچنین بنا بر این است که هر یک از موارد ارائه شده، با ارجاع کامل نقل شوند، اما در صورتی که ارجاع به مطلبی ناموجود بود و یا مطلبی کاملاً مشهور باشد، از ارائه ارجاع صرف‌نظر می‌شود. برخی از تصاویر در این صفحه با کیفیت کمتری درج شده است. برای دریافت تصاویر با کیفیت اصلی به فایل ورد همین مطلب مراجعه کنید رسم‌الخط مطالب نیز عموماً تغییر داده نشده است. خوانندگان محترم هم در صورتی که به اثری در این زمینه دسترسی دارند، خصوصاً آثاری که احتمالاً نویسنده این مطلب از آن بی‌اطلاع است، باعث سپاس خواهد بود که آن را به وسیله این ای میل در اختیار نویسنده قرار دهند. در پایان لازم به ذکر است که نقل این مطلب در اینجا به معنای لزوماً صحیح بودن آنها نیست. برای دریافت فایل ورد این پنجاه گانه این لینک و یا این لینک مراجعه کنید.
فهرست محتویات:
- فرامین احمدشاه درانی مرتبط با آستان قدس رضوی، زهرا فاطمی مقدم
- مینیاتوری از جای پای منسوب به امام رضا (ع)، ۱۵۵۰-۱۵۶۰ میلادی
- تصویری از جای پای منسوب به امام رضا (ع)، قدمگاه، نیشابور
- بیمارستان و دارالشفاء در حرم مطهر رضوی در آیینه تاریخ، سید محمدرضا فاضل هاشمی
- تصویری از غبارروبی حرم امام رضا (ع) در اواخر دهه پنجاه یا ابتدای دهه شصت
- سروده‌ای معاصر درباره ارتباط امام صادق (ع) و امام رضا (ع)
- تصحیح و انتشار کتاب آثار الرضویه من منتخبات الصدیقیه: بایسته‌ای پژوهشی در آستان قدس رضوی
- مطالعه فنی بر روی روش و ماده‌ی مناسب پاک‌سازی لایه رنگی از سطح دَرِ چوبی منسوب به دوره تیموری ایران (متعلق به آستان قدس رضوی)، محمد ژولیده
- یک رباعی درباره یکی از جاندادگان در حرم امام رضا (ع)
- ماجرای سرودن شعر «آمدم ای شاه پناهم بده»
- طرحی از محلات قدیم مشهد
- سروده‌ای معاصر درباره امام رضا (ع)
- بررسی طرح بته در قالی بیرجند با تأکید بر قالی‌های موزه آستان قدس رضوی، منا سلطانی و زهرا تیموری بریوانلو
- زندگی‌نامه امام رضا (ع) در دانشنامه اسلام ترکی
- «یا جوادالائمه ادرکنی»: سروده‌ای از سید رضا مؤید
- تصویری از ورودی حرم امام رضا (ع) در دهه ۵۰
- بررسی اسنادی از برآورد خسارات وارده به حرم رضوی در بمباران ۱۳۳۰ ق، ابوالفضل حسن‌آبادی
- سروده‌ای معاصر درباره امام جواد (ع)، سید رضا مؤید
- نمایشگاه عکس «رد پایی که دریا شد»: مجموعه عکس روایتگر از زائران پیاده امام رضا (ع)
- سروده‌ای از نیر تبریزی درباره امام رضا (ع)
- معرفی انجمن علمی پژوهشگران سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و فعالیت‌های آن، الهه محبوب
- یک عکس زیارتی خانوادگی در استودیو
- مربع ترکیب سید رضا مؤید درباره امام رضا (ع)
- تصویری از حرم امام رضا در دهه ۱۳۵۰
- شرح‌حال و عملکرد نایب التولیه های آستان قدس رضوی در دوره پهلوی دوم (از ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ش)، سعیده جلالیان
- تصویری از اطراف حرم امام رضا (ع) در اواخر دوره قاجار
- سروده‌ای از سید محمد رستگار درباره امام رضا (ع)
- تابلو فرش بارگاه امام رضا(ع)
- زمان‌سنجی و ساعت: با نگاهی به موزه آستان قدس رضوی، مریم حبیبی قاینی بایگی
- انتشار کتاب تاریخ مهمان‌سرای آستان قدس رضوی از آغاز دوره صفویه تا پایان دوره قاجاریه
- عکسی از به توپ بستن گنبد امام رضا (ع) توسط روس‌ها در سال ۱۲۹۰ خورشیدی
- سروده‌ای از علی زمانیان درباره امام رضا (ع)
- «مدل گسترش عملکرد کیفیت» رویکردی مشتری مدار در نیازسنجی آموزشی کارکنان (با نگاهی به آموزش ضمن خدمتکارکنان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی)، حمید ژیان پور
- تصویری از پایین خیابان مشهد احتمالاً در سال‌های ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۴ خورشیدی
- سروده‌ای از مَحرَم خراسانی درباره امام رضا (ع)
- تصویری از بالا خیابان مشهد در سال‌های ۵۶-۱۳۵۵
- بررسی سیر کتابت نسخه‌های چاپ سنگی به خط محمدرضا کلهر موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، منوچهر آراسته و علیرضا فراستی
- قدمگاه امام رضا (ع) در ترکمنستان
- چگونه مکتب نوسازی ، تخریب را توجیه می‌کند؟ یا مبانی نظری تخریب آثار تاریخی ! (قسمت اول)، مجتبی گیوه چی
- بررسی اولین‌های چاپ سنگی موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، منوچهر آراسته
- «دل نوشته‌ای به برخی دوستان مشهدی در سحر شب جمعه» ]پویایی‌های مسئله دفن در حرم امام رضا (ع)[
- نگاره به توپ بستن حرم امام رضا (ع)
- جلس مولودی حضرت امام رضا (ع) در یکی از سراهای بازار بزرگ اصفهان
- درباره لوح سنگی قدمگاه امام رضا (ع) در توران پشت یزد موجود در گالری فریر واشنگتن، احمد خامه یار
- برنامه راهبردی پژوهش اداره مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، محمود سالاری
- سروده‌ای از صائب تبریزی درباره امام رضا (ع)
- گزیده اسناد حضور زنان در آستان قدس رضوی از صفویه تا پهلوی، الهه محبوب فریمانی و زهرا طلایی
- یک رباعی از جواد هاشمی (تربت) درباره امام رضا (ع)
- امتیازات زیارت حضرت رضا (ع)
- مرکز اسناد آستان قدس و ضرورت‌های پیش روی آن، ابوالفضل حسن‌آبادی
(۱۵۱)
فرامین احمدشاه درانی مرتبط با آستان قدس رضوی
زهرا فاطمی مقدم
| تاریخ اداری آستان قدس رضوی در سال‌های اخیر موضوع برخی پژوهش‌ها بوده است که سعی دارند تا پیشینه این نهاد را از خلال اسناد رسمی مورد بررسی قرار دهند. آنچه در ادامه می‌یابد نمونه‌ای از این کوشش‌ها برای افزایش شناخت ما از تاریخ این نهاد در دوره افشاری است. |
چکیده
در این نوشتار سه فرمان از احمدشاه درانی راجع به تشکیلات اداری آستان قدس در دوره افشاریه معرفی می‌شود. احمدشاه که از وی به‌عنوان بانی نخستین حکومت نوین در افغانستان یاد می‌شود طی سال‌های ۱۱۶۳-۱۱۸۴ هجری قمری سه بار مشهد را به‌عنوان مقر حکومت افشاریان مورد حمله قرار داد و دو بار توانست شاهرخ افشاری را به اطاعت خود وادارد. دراین‌بین تشکیلات اداری آستان قدس نیز به محلی برای اعلام برتری احمدشاه بر شاهرخ تبدیل می‌شود. وی با صدور سه فرمان که به ترتیب در سال‌های ۱۱۶۸، ۱۱۷۰ و ۱۱۷۱ هجری قمری صادر می‌کند ضمن دخالت در امور آستانه، بالاتر بودن مقام خود بر شاه افشاری را به رخ می‌کشد. این فرامین که مربوط به ابقاء ناظر و متولی بر مناصب خود و نیز انتصاب وکیلی جدید برای آستانه است پرسش‌هایی را در مورد جایگاه این مناصب، علل صدور این فرامین و اهمیت این اسناد در ذهن ایجاد می‌کند. در این نوشتار تلاش شده علاوه بر بازخوانی متن اسناد با مقابله و مقایسه این فرامین با یکدیگر به تجزیه‌وتحلیل محتوای آنها نیز پرداخته شود.
مشخصات منبع:
زهرا فاطمی مقدم. «فرامین احمدشاه درانی مرتبط با آستان قدس رضوی»، شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال دوم، شماره ۷-۸، تابستان و پاییز ۱۳۸۹، ۱-۱۲.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50064.html
(۱۵۲)
مینیاتوری از جاپای منسوب به امام رضا (ع)، ۱۵۵۰-۱۵۶۰ میلادی
| یکی از بروزات فرهنگ رضوی در آثار هنری است. آنچه در ادامه می‌آید یک مینیاتور از جاپای منسوب به امام رضا (ع) است که حدود پنج قرن قبل ترسیم شده است. |
منبع:
Farhad, Massumeh and Bagci, Serpil (eds.). 2009. Falnama: The Book of Omen. Washington DC: Smithsonian Institution, 137.
(۱۵۳)
تصویری از جاپای منسوب به امام رضا (ع)، قدمگاه، نیشابور
| یکی از بروزات فرهنگ رضوی قدمگاه‌ها و جای پاهای منسوب به امام رضا (ع) است. آنچه در ادامه می‌آید تصویری از یکی از این جاپاها در اطراف نیشابور است که توسط یک پژوهشگر فرانسوی تصویربرداری شده است. |
منبع:
ZARCONE, Thierry. “< Special Feature” Holy Relics and Religious Commodities in Islam”> Shrines (Qadamgāh) and Relics Dedicated to Imam’Alī ibn Abī Tālib in the Turkic and Indo-Persian Areas.” イスラーム世界研究: Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies ۱۳ (۲۰۲۰): ۳۷.
(۱۵۴)
بیمارستان و دارالشفاء در حرم مطهر رضوی در آیینه تاریخ
سید محمدرضا فاضل هاشمی
| یکی از بخش‌های نهاد آستان قدس رضوی در تاریخ معاصر، مرکز درمانی متعلق به آن است که در دهههای گذشته تغییراتی را تجربه کرده است. در این مقاله درباره این مرکز اطلاعاتی به دست داده می‌شود. |
چکیده
مشهدالرضا از روزگارانِ کهن موردتوجه مسلمانانِ جهان بوده و موقوفات زیادی به‌منظور آبادانی و رفاه و آسایشِ زائران و مجاوران وقفِ حرمِ مطهر شده است. از اهدافِ اصلی واقفان و یکی از مصارفِ عمدۀ منافعِ موقوفات، توجه به بهداشتِ عمومی، طبابت و مداوا و پرستاری و رعایت حالِ زائرانِ بیمار بوده و به‌تبع آن تأسیس بیمارستان در جوارِ مزارِ کثیر الانوار حضرت ثامن‌الحجج علیه‌السلام از ملزوماتِ اسبابِ رفاه و آسایش زائران محسوب می‌شده است. شواهد و قرائن تاریخی و اسنادِ و وقف‌نامه‌های موجود در اواخرِ دورۀ تیموری و اوایل دورۀ صفوی نشان میدهد از زمان‌های قدیم شفاخانه و دارالشفاء وجود داشته و به لحاظِ انتساب به حضرت(ع) دارالشــــفاء نام‌گرفته است. ما در این مقاله بر آن هستیم که تأسیس بیمارستان و دارالشفاء را در حرم مطهر رضوی بر اساسِ اسناد و وقف نامه‌های موجود در آستان قدس رضوی مورد بررسی قرار دهیم.
مشخصات منبع:
فاضل هاشمی، سید محمدرضا، «بیمارستان و دارالشفاء در حرم مطهر رضوی درآئینه تاریخ»، شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال دوم، شماره ۷-۸، تابستان و پاییز ۱۳۸۹، ۱-۲۳.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50062.html
(۱۵۵)
تصویری از غبارروبی حرم امام رضا (ع) در اواخر دهه پنجاه یا ابتدای دهه شصت
| غبارروبی از حرم امام رضا (ع) یکی از آیین‌های فرهنگ رضوی است که خصوصاً در دهههای اخیر رونق بیشتری یافته است. آنچه در ادامه می‌آید تصویری از این آیین در دهه شصت با حضور شماری از علما و شخصیت‌های سیاسی است. |
ازآنجاکه شهید هاشمی نژاد در این عکس دیده می‌شود و وی در تاریخ ۷ مهر ۱۳۶۰ به شهادت رسیده است، تاریخ این عکس به دوران بعد از انقلاب و قبل از شهادت ایشان بازمی‌گردد.
(۱۵۶)
سروده‌ای معاصر درباره ارتباط امام صادق (ع) و امام رضا (ع)
| سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) یکی از ابعاد فرهنگ رضوی است. در این زمینه شاعری معاصر شعری سروده و ارتباطی میان امام رضا (ع) و پدربزرگش را تصور و تصویر کرده است. |
کمتر از ۲۰ روز بعد از شهادت حضرت امام صادق (علیه‌السلام) در همان سال، مولایمان امام رضا (علیه‌السلام) متولّد شدند و حسرت دیدار این نوه‌ی رئوف به دل آن پدربزرگ مهربان مانْد. اهل شعر و کتاب می‌دانند که این مضمون در اشعار ولایی، بسیار کمیاب و بلکه نایاب است. وقتی همین موضوع را با جناب استاد سیّد محمد رستگار در میان گذاشتم، این رباعی را سرودند:
صادق که حق از او به شهود آمده بود
در مقدمش آسمان، فرود آمده بود
با حسرت دیدار رضا رفت به خاک
دردا! که اجل، دو هفته زود آمده بود
گریه‌ی گل، ص۱۶۸
منبع:
کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۱۵۷)
تصحیح و انتشار کتاب آثار الرضویه من منتخبات الصدیقیه
بایسته‌ای پژوهشی در آستان قدس رضوی
| یکی از اقدامات پژوهشی در زمینه فرهنگ رضوی تصحیح و انتشار کتاب آثار الرضویه من منتخبات الصدیقیه است که در سال‌های اخیر به همت پروفسور کریستوف ورنر استاد دانشگاه بامبرگ صورت پذیرفته است. در ادامه یادداشتی از آقای مجید جلیسه در این زمینه را می‌خوانیم. |
پرفسور کریستوف ورنر را سال‌هاست که می‌شناسم. البته تا سال ۱۳۹۶ که ایشان سفری به ایران داشت، افتخار ملاقات این دوست نادیده را نداشتم اما از طریق ایمیل و فضای مجازی تا حدی باهم ارتباط بودیم.
آقای ورنر مؤسس پروژه فوق‌العاده ارزشمند asnad.org یکی از بانک‌های اطلاعاتی خوب در حوزه اسناد است که در حال حاضر با حمایت دانشگاه بامبرگ دنبال می‌شود.
اما یکی از کارهای پژوهشی درجه یک آقای ورنر تصحیح کتاب «آثار الرضویه من منتخبات الصدیقیه» هست. کتابی مشتمل بر ۱۷۰ وقف نامه، فرمان، قباله و حکم‌های آستان قدس رضوی که در ذی‌حجه سال ۱۳۱۷ قمری به دستور میرزا محمدرضا صدیق الدوله متولی باشی آستان قدس و به همت میرزا اسماعیل‌خان همدانی مستوفی معروف به معتمدالسلطان گردآوری گردیده و توسط میرزا عبدالعلی اوکتایی تصحیح و به خط میرزا طاهر طبیب مشهدی خادم کشیک سوم آستانه تحریر و توسط شیخ محمد طهرانی در مشهد با چاپ سنگی منتشر شده است.
به‌طور کل این کتاب رونوشتی مهم از وقف‌نامه و اسامی رقبات آستان قدس رضوی و برخی اسناد املاک خریداری شده و فرمان‌های پادشاهان درباره موقوفات و احکام شرعی هست.
پرفسور ورنر باه مکاری خانم موری کاوا موفق می‌شود مجموعه سندی یکی از بزرگ‌ترین موقوفات دنیا را تصحیح و در سال ۲۰۱۷ در ژاپن توسط انتشارات تویو بانکو چاپ و منتشر کند.
قطعاً این کتاب اثری مهم در بررسی تاریخچه آستان قدس رضوی بالأخص بخش موقوفاتش هست. و عجیب آنکه اولاً این کتاب‌ها سال‌های سال به‌صورت چاپ سنگی باقی‌مانده بود و در ثانی با اینکه پرفسور ورنر با تصحیح و انتشار این کتاب کار را بسیار راحت کرده‌اند، چرا هنوز بنیاد پژوهش‌های آستان قدس و یا به نشر ترجمه فارسی از این کتاب را منتشر ننموده‌اند.
استاد شیخ الحکمایی عزیز در پیامی دو نکته به بنده متذکر شدند اول آنکه خانم موریکاوا همسر پرفسور ورنر نیستند و دو آنکه انتشار کتاب «آثار الرضویه» در برنامه موسسه میراث مکتوب است.
منبع:
کانال تلگرامی مجید جلیسه به آدرس @jalise
(۱۵۸)
مطالعه فنی بر روی روش و ماده‌ی مناسب پاک‌سازی لایه رنگی از سطح دَرِ چوبی منسوب به دوره تیموری ایران (متعلق به آستان قدس رضوی)
محمد ژولیده
| آستان قدس رضوی در حال حاضر شمار قابل‌توجهی از اشیای تاریخی و مهم را در اختیار دارد. پژوهش حاضر در زمینه مطالعه فنی یکی از این اشیا است. |
چکیده
چوب مادۀ خام طبیعی است که بعد از زغال‌سنگ و نفت جایگاه سوم را در دنیا به خود اختصاص داده است. این ماده خام طبیعی دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که با شناخت هر چه بیشترشان استفاده‌های گوناگون آن را ممکن می‌سازد. این ماده در کنار ویژگی‌های خوب و شناخته‌شده خود، دارای معایبی نیز می‌باشد که با آگاهی از آنها و بکار گیری روش‌های مناسب به‌راحتی قابل برطرف کردن می‌باشد. روند حفاظت برای حفظ ماهیت و وضعیت اشیاء، برطرف کردن یا تعمیر نواقص، جلوگیری از زوال و به حداقل رساندن هر نوع فرسودگی در آینده کاربرد دارد. درنتیجه می‌بایست در طی آزمایش، اثر مواد مورداستفاده را روی نمونه جدید بررسی و مقایسه نمود. علاوه بر این نظارت و بازبینی و شگردهای کنترل و مهارت متصدی باتجربه و کسب موفقیت در فرآیند بیشترین نتیجه رضایت بخشی را به دنبال خواهد داشت. باید توجه داشت که روش‌های بکار برده شده می‌بایست مستند و برگشت‌پذیر باشند و کلیه مواد افزوده و قابل‌شناسایی از شیء اصلی یا نمونه زدوده و اصلاح گردد. بسیاری از فاکتورها نیز در روانی و بهبود نتیجه تمیزکاری تأثیر دارند. در این تحقیق، ابتدا به روش‌های پاک‌سازی و تمیزکاری رنگ و روغن که معمولاً به‌طور سنتی (منظور به شیوه مکانیکی) صورت می‌پذیرد، پرداخته‌شده و در ادامه بعضی از روش‌های نوین پاک‌سازی و تمیزکاری رنگ از روی اشیاء چوبی تاریخی که در نقاط مختلف دنیا انجام‌گرفته را مورد بررسی قرار داده است. در نهایت با توجه به امکانات و مواد و مصالح موجود به جستجو و مطالعه در مورد ماده مناسب پاک‌سازی و برداشت لایه‌های رنگی از روی سطح دَرِ تاریخی منبت و مشبک دورۀ تیموری (مشهور به دَرِ مقبرۀ خالصی) متعلق به آستان قدس رضوی پرداخته که بعد از انجام آزمایشات لازم و تست مواد مناسب تمیزکاری بر روی نمونه جدید و رسیدن به نتیجه مطلوب، بر روی دَرِ تاریخی منبت و مشبک نیز، ابتدا به‌طور عملی مورد آزمایش و بررسی قرارگرفته و بعدازاینکه نتیجه آن مثبت ارزیابی گردید، قسمت‌های مختلف آن تمیزکاری و از لایه‌های رنگی موجود بر سطح آن پاک‌سازی شد.
مشخصات منبع:
محمد ژولیده. «مطالعه فنی بر روی روش و ماده‌ی مناسب پاک‌سازی لایه رنگی از سطح دَرِ چوبی منسوب به دوره تیموری ایران (متعلق به آستان قدس رضوی» شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال دوم، شماره ۷-۸ تابستان و پاییز ۱۳۸۹, ۱-۳۰.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید.
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50052.html
(۱۵۹)
یک رباعی درباره یکی از جاندادگان در حرم امام رضا (ع)
| مسئله فوت درون حرم امام رضا (ع) یکی از مضامین نگارش‌های ادبی بوده است. آنچه در ادامه می‌آید یک رباعی است درباره یکی از زائرانی که درون حرم امام رضا (ع) فوت کرده است. |
امروز ۳۱ تیرماه مصادف است با سالروز درگذشت پدرخانمم، مرحوم حاج «سید عبدالله منصوری ثالث»، زائر حرم امام رضا (علیه‌السلام) که در غروب جمعه‌ی ماه شعبان (۱۳۹۰/۴/۳۱) در بدو ورود به حرم مطهّر از باب شیخ طوسی (ره)، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
دوست خوبم، آقا محسن عرب خالقی این رباعی را به همین بهانه سرود که شاید نشنیده باشید:
با عشق علی به شیعه ایمان دادند
با اشک حسین، آبرومان دادند
مهمان خدا شوند آن‌هایی که
در راه زیارت رضا جان دادند
منبع:
کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۱۶۰)
ماجرای سرودن شعر «آمدم ای شاه پناهم بده»
| در دوران معاصر شماری از شعرها درباره امام رضا (ع) و زیارت ایشان، محبوبیت زیادی یافته است. یکی از این سروده‌ها با عنوان «آمدم ای شاه پناهم بده» شناخته می‌شود. آنچه در ادامه می‌آید ماجرای سرایش این شعر است. |
مرحوم حبیب‌الله چایچیان(حسان) درباره‌ی ماجرای سرودن شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» می‌گوید: «مادرم در آخرین لحظاتی که خدمتشان رسیدم، همیشه آن حال و هوای ارادت به چهارده معصوم را داشت و در همان حال که سکته کرده بود، دکتر را خبر کردیم. دکتر مشغول گرفتن نوار شد و وقتی خواست برود، متأسفانه مادرم سکته دیگری کرد. من به دکتر آن را اعلام کردم». دکتر خطاب به من گفت: «فردی که این‌گونه سکته کند، کمتر زنده خواهد ماند!».
به‌هرحال دکتر راهی شد و من خدمت مادر برگشتم و به ایشان عرض کردم، شما آرزویتان چیست؟ ایشان گفت: «آرزوی من این است که یک‌بار دیگر حضرت رضا(ع) را زیارت کنم» (و این نکته را هم بگویم که راه رفتن ایشان خیلی سخت بود و حال خوبی نداشت و من دو بازوی مادر را می‌گرفتم تا بتواند یواش‌یواش حرکت کند). با هواپیما به سمت مشهد رفتیم. نمی‌دانم در ایام تولد حضرت رضا(ع) بود یا شهادت، حرم خیلی شلوغ بود. وارد شدن به حرم هم یقیناً مشکل و حتی برای مادرم غیرممکن بود، گفتم: «مادر جان! از همین‌جا سلام بدهی، زیارتت قبول است». گفت: «ما قدیمی‌ها تا ضریح را نبوسیم، به دلمان نمی‌چسبد» گفتم: «دل‌چسبی‌اش به این است که حضرت جواب بدهد». هر چه کردم دیدم مادر قبول نمی‌کند. خلاصه بازوی مادر را گرفته بودم و همین‌طور به سمت ضریح حرکت می‌کردیم؛ در همین حال دیدم که حال شعر برایم فراهم شد، من تمام توجه‌ام را به شعر و الهامی که عنایت شده بود دادم، دیدم زبان حال مادرم است نه زبان حال من! و شعر تا «تخلص» رسید. وقتی شعر به «تخلص» رسید دیدم مادرم با آن ازدحام که آدم سالم نمی‌توانست برود، خودش را به ضریح رسانده بود و داشت ضریح را می‌بوسید و من هم ضریح را بوسیدم؛ و این شعر در حقیقت زبان حال مادرم در آخرین لحظات عمرش است… شعر کامل به شرح زیر است:
آمدم ای شاه پناهم بده
خط امانی ز گناهم بده
ای حرمت ملجأ درماندگان
دور مران از در و راهم بده
ای گل بی‌خار گلستان عشق
قرب مکانی چو گیاهم بده
لایق وصل تو که من نیستم
اذن به یک لحظه نگاهم بده
ای که حریمت مَثل کهرباست
شوق و سبک‌خیزی کاهم بده
تا که ز عشق تو گدازم چو شمع
گرمی جان‌سوز به آهم بده
لشکر شیطان به کمین منند
بی‌کسم ای شاه پناهم بده
از صف مژگان نگهی کن به من
با نظری یار و سپاهم بده
در شب اول که به قبرم نهند
نور بدان شام سیاهم بده
ای که عطابخش همه عالمی
جمله حاجات مرا هم بده
آنچه صلاح است برای «حسان»
از تو اگر هم که نخواهم بده
(۱۶۱)
طرحی از محلات قدیم مشهد
| محلات یکی از عناصر اصلی کالبدهای شهری هستند. در طرحی که در ادامه می‌آید، محلات قدیم مشهد نشان داده‌شده‌اند. بررسی این محلات می‌تواند در پژوهش‌ها در زمینه انسان‌شناسی شهری و نیز شهرسازی مشهد مفید واقع شود. |
(۱۶۲)
سروده‌ای معاصر درباره امام رضا (ع)
| یکی از گونه‌های فرهنگ رضوی سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) است. در این شعر که در دوره معاصر سروده شده، شاعر احساسات خود درباره ایشان را بین کرده است. |
در طوف کعبه‌ی تو صفا موج میزند
در زمزم تو آب بقا موج میزند
شاها! ز لطف توست که روز و شب این‌همه
بر آستانه‌ی تو گدا موج میزند
دست نوازشت به سر زائرت گواست
این جا عطا به روی خطا موج میزند
کس نارضا نرفته از این آستان برون
در چشم زائر تو رضا موج میزند
دارالشّفاست کوی تو، جای شگفت نیست
این جا اگر که شهد شفا موج میزند
این جا اگر دعا به اجابت نمی‌رسد
تا عرش از چه دست دعا موج میزند
از هر دل‌شکسته صدا می‌رسد به گوش
در این حرم همیشه صدا موج میزند
با دست‌خالی از حرمت کس نمی‌رود
تا روی گنبد تو طلا موج میزند
کویت بهشت ماست که هر جا رویم باز
در دیده اشک حسرت ما موج میزند
دادی به «رستگار» هم اذن حضور را
زآن بر لبش سپاس خدا موج میزند
همسایه‌ی آفتاب،ص۶۷ـ۶۸
منبع:
کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت) @javadhashemi_torbat
(۱۶۳)
بررسی طرح بته در قالی بیرجند با تأکید بر قالی‌های موزه آستان قدس رضوی
منا سلطانی، زهرا تیموری بریوانلو
| قالی‌های نفیس نمونه‌هایی از اشیای ارزشمند موجود در موزه آستان قدس رضوی هستند. آنچه در ادامه می‌آید مطالعه‌ای درباره ابعاد هنری یکی از قالی‌های موجود در این موزه است. |
چکیده:
بته از جمله نگاره‌هایی است که استفاده از آن به‌عنوان نگاره‌ای مشترک در بیشتر مناطق قالی‌بافی ایران موردتوجه قرارگرفته است این نگاره در هر یک از مناطق بافت دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی ازنظر نحوه ترکیب‌بندی، اندازه واگیره، رنگ‌بندی، و … است به‌طوری‌که شناخت این ویژگی‌ها (در کنار شناسایی ویژگی‌های فنی قالی) عامل اصلی تفکیک و شناسایی قالی‌های یک منطقه از مناطق دیگر می‌باشد. بیرجند نیز یکی از مهم‌ترین مراکز قالی‌بافی ایران است که طرح‌های بته‌ای آن درگذشته دارای شهرت و اعتبار جهانی بوده است. با این حال تاکنون تحقیق جامعی در خصوص شناسایی انواع طرح‌های بته‌ای این منطقه صورت نگرفته است و بیشتر اطلاعات به معرفی موردی طرح‌های بته‌ای مراکز مختلف بافت و پژوهش‌هایی باهدف بررسی سیر تحول نگاره بته متمرکز بوده است. بر این اساس در طرحی با عنوان «بررسی طرح بته در قالی بیرجند با تأکید بر قالی‌های بته‌ای آستان قدس رضوی» به بررسی و شناسایی طرح‌های بته‌ای منطقه بیرجند پرداخته شد و با توجه به اینکه گنجینه آستان قدس رضوی دارای مجموعۀ کاملی از قالی‌های منطقه بیرجند می‌باشد به‌عنوان نمونه مطالعاتی مطلوب موردتوجه قرارگرفته است. مقاله حاضر برگرفته از نتایج حاصل از طرح فوق می‌باشد. از اهداف این مقاله می‌توان به معرفی انواع طرح‌های بته‌ای رایج در منطقه بیرجند از دوره قاجار تاکنون، بررسی ویژگی‌های هر یک از آنها و در نهایت معرفی و طبقه‌بندی قالی‌های بته‌ای بیرجند موجود در گنجینه آستان قدس رضوی اشاره نمود. این پژوهش از جمله پژوهش‌های کاربردی است که بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. بررسی نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش نشان میدهد که بته از رایج‌ترین طرح‌های بکار رفته در قالی بیرجند می‌باشد که در اشکال و اندازه‌های متفاوت به‌صورت نگاره اصلی یا فرعی (مکمل) در اکثر طرح‌های رایج در قالی بیرجند جهت آراستن متن و یا حاشیه بکار رفته است.
مشخصات منبع:
منا سلطانی، زهرا تیموری بریوانلو. «بررسی طرح بته در قالی بیرجند با تأکید بر قالی‌های موزه آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال دوم، شماره ۷-۸، تابستان و پاییز ۱۳۸۹، ۱-۲۰.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50051.html
(۱۶۴)
زندگی‌نامه امام رضا (ع) در دانشنامه اسلام ترکی
| دانشنامه اسلام (İslâm Ansiklopedisi) که توسط سازمان امور دیانت ترکیه و به زبان ترکی استانبولی منتشر می‌شود، مدخلی را به امام رضا (ع) اختصاص داده است. در این مدخل اطلاعاتی درباره زندگی، احادیث روایت‌شده و کتاب‌های منسوب به ایشان ارائه می‌شود. |
Büyük bir ihtimalle 153’te (770) Medine’de doğdu. Doğum yılını ۱۴۸ (۷۶۵) veya 151 (768) şeklinde gösterenler de vardır. Babası Mûsâ el-Kâzım da Ebü’l-Hasan künyesiyle tanındığından Ali er-Rızâ, karışıklığı önlemek için Ebü’l-Hasan es-Sânî ve ayrıca Ebû Bekir künyeleriyle anılmıştır. Kendisine Sâbir, Râzî, Vefî ve Rızâ gibi çeşitli lakaplar verilmiş olup bunlar içinde en meşhur olanı, Halife Me’mun tarafından verilen er-Rızâ’dır. Halife bu lakabı ona ilim, ibadet, zühd ve takvâ gibi üstün meziyetleri dolayısıyla vermiştir. Kaynaklar, Ali’nin bu lakapla çağrılmaktan hoşlanmadığını ve sırf halifenin ısrarı karşısında bunu kabul etmek zorunda kaldığını kaydeder. Babası Mûsâ el-Kâzım, Şiî İsnâaşeriyye’nin yedinci imamıdır. Annesi ise Habeşistanlı veya Sudanlı bir câriye (ümmü veled) olup adı hakkında çeşitli rivayetler vardır (Sükeyne, Ümmü’l-benîn, Şehd, Neciyye, Necme, Şakrâ’ vb.). Çocuklarının sayısı ve adları kesin olarak bilinmemektedir. Sadece Muhammed el-Cevâd’ın onun oğlu olduğunda ittifak vardır. Ayrıca Hasan, Ca‘fer, İbrâhim, Hüseyin, Muhammed el-Kāni‘ ve Âişe adlarında daha başka çocuklarının bulunduğu nakledilmekteyse de bu bilgiler kesin değildir (bk. Muhsin el-Emîn, II, 13). Soyu, oğlu Muhammed el-Cevâd ile devam etmiştir…
برای مشاهده متن کامل این مدخل به این لینک‌ها مراجعه کنید:
https://islamansiklopedisi.org.tr/ali-er-riza
https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/2/C02000968.pdf
(۱۶۵)
«یا جوادالائمه ادرکنی»: سروده‌ای از سید رضا مؤید
| سرایش اشعار درباره امام جواد (ع)، فرزند امام رضا (ع) و برقراری ارتباط روحی میان ایشان و امام رضا (ع)، یکی از گونه‌های ادبی در دوران معاصر بوده است. در اینجا یکی از این نمونه‌ها را ذکر می‌کنیم. |
لابد دیده‌اید که عبارت زیبای فوق را در اشعار به‌کاربرده‌اند. مشهورترینش از سیّد رضا مؤید شاعر خراسانی است. در این شعر، شاهد ابتکاری خوب هستیم و آن ازاین‌قرار است که شاعر در مصراع چهارم، ترجیع‌وار به تکرار یک مصراع ثابت رو آورده است؛ پس به اغماض بایست آن را مسمّط یا مربّع شمرد. شاعران دیگری هم با همین سیاق مسمّط گونه و با همین مصراع ترجیع داد سخن داده‌اند که گویا استقبال از استاد مؤید باشد که صفا تویسرکانی، عوض بازرگان فاخر، سید مهدی میر آفتاب حسام و استاد غلام‌رضا سازگار میثم از آن جمله‌اند. استاد محمدجواد غفور زاده شفق هم در بند آخر از ترکیب‌بندی، عرض ارادتی چنین داشته‌اند. شاعر جوان، مرتضی جام آبادی یتیم هم غزلی با وزن دوری دارد که ردیف را همین عبارت دل‌نشین «یا جوادالائمه ادرکنی» گرفته است. برخی از شعرای فوق هنوز بدون دیوان‌اند ولی برخی اشعار فوق در کتابی به نام «سفینه‌ی محبوب» آمده است. به گمانم طرح فراخوانی با این ردیف و چاپ یک جزوه و کتابچه‌ای شامل تمام آنها خالی از لطف نیست.
به‌هرحال، شعر مؤید مشهورترین این مجموعه است:
خون شد از غم، دل خدا جویم
درد بسیار و نیست دارویم
می‌فشانم سرشک و می‌گویم
یا جوادالائمه! ادرکنی
سینه‌ای پُرشرار دارم من
دل‌وجانی فکار دارم من
از جهان با تو کار دارم من
یا جوادالائمه! ادرکنی
روزگارم ز غم، تباه شده
قلبم از معصیت، سیاه شده
راه من منتهی به چاه شده
یا جوادالائمه! ادرکنی
خسته و دل‌شکسته و زارم
گره افتاده است در کارم
جز به کویت کجا پناه آرم؟
یا جوادالائمه! ادرکنی
ای همه خلق، بنده‌ی راهت!
من ندانم به جز یداللّهت
باز هم آمدم به درگاهت
یا جوادالائمه! ادرکنی
ای که روح عبادتی ما را!
عذرخواه قیامتی ما را
جان زهرا! عنایتی ما را
یا جوادالائمه! ادرکنی
تشنه‌ام، تشنه؛ بر من آب بده
گنهم را ببر، ثواب بده
به گدای درت جواب بده
یا جوادالائمه! ادرکنی
ای مسیحا نفس! حیاتم بخش
خائفم از گنه، براتم بخش
زین پریشان‌دلی، نجاتم بخش
یا جوادالائمه! ادرکنی
یاد کوی تو می‌کنم امشب
گفت‌وگوی تو می‌کنم امشب
رو به‌سوی تو می‌کنم امشب
یا جوادالائمه! ادرکنی
حسرت قبر توست بر دل ما
دوری کربلاست مشکل ما
زین دو، رنج و غم است حاصل ما
یا جوادالائمه! ادرکنی
عزّت عالمین می‌خواهم
سفر کاظمین می‌خواهم
طوف قبر حسین می‌خواهم
یا جوادالائمه! ادرکنی
من که چون شمع برافروخته‌ام
از غم غربت تو سوخته‌ام
چشم بر رحمت تو دوخته‌ام
یا جوادالائمه! ادرکنی
همسرت کرد نامراد، تو را
ساخت مسموم از عناد، تو را
ای که خوانده پدر، جواد، تو را!
یا جوادالائمه! ادرکنی
من «مؤیّد»، اسیر دام توام
مترنّم به ذکر نام توام
گر قبولم کنی، غلام توام
یا جوادالائمه! ادرکنی
جلوه‌های رسالت، ص ۲۲۱ ـ ۲۲۲
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۱۶۶)
تصویری از ورودی حرم امام رضا (ع) در دهه ۵۰
| تصاویر تاریخی یکی از شیوه‌های مهم برای تاریخ‌نگاری به شمار می‌روند. در این تصویر از حرم امام رضا (ع)، ورودی از سمت خیابان تهران (خیابان امام رضا(ع))، وضعیت کالبدی حرم در آن دوره را به تصویر می‌کشد. |
منبع: دانشنامه مشهد الرضا (ع)
(۱۶۷)
بررسی اسنادی از برآورد خسارات وارده به حرم رضوی در بمباران ۱۳۳۰ ق.
ابوالفضل حسن‌آبادی
| واقعه حمله نیروهای روسی به حرم امام رضا (ع) اقدام تأثربرانگیز برای ایرانیان و یکی از مهم‌ترین وقایع نسبت به آستان قدس رضوی بوده است. آنچه در ادامه می‌آید، پژوهشی است درباره خسارات وارده به حرم در جریان آن حمله. |
چکیده
توپ بندی حرم امام رضا (ع)و خسارات وارده به آن در زمره موضوعاتی است که کمتر به آن پرداخته‌شده است .در این مقاله با استفاده از اسناد منحصربه‌فرد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی به بررسی خسارات وارده به آستان قدس خواهیم پرداخت. در این بررسی ابتدا برای روشن شدن موضوع به‌طور خلاصه درباره زمینه‌های شکل‌گیری حادثه پرداخته‌شده و در ادامه کلیات اسناد مورد تبیین قرارگرفته و بازنویسی خواهد شد
مشخصات منبع شناختی: حسن‌آبادی، ابوالفضل. «بررسی اسنادی از برآورد خسارات وارده به حرم رضوی در بمباران ۱۳۳۰ ق.»، شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال دوم، شماره ۶، بهار ۱۳۸۹، ۱-۲۰.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_49996.html
(۱۶۸)
سروده‌ای معاصر درباره امام جواد (ع)
سید رضا مؤید
| سرایش اشعاری درباره امام جواد (ع)، فرزند امام رضا (ع)، به‌گونه‌ای با فرهنگ رضوی در ارتباط است. آنچه در ادامه می‌آید سروده‌ای است از سید رضا مؤید درباره ایشان. |
از زهر جان‌گداز دلم شد کباب، آب
وز تشنگى فتاده‌ام از صبر و تاب، آب
اى همسرى که با همه مهر و وفاى من
آتش زدى به جان من اندر شباب! آب
با مرگ من به عمر تو افزون نمی‌شود
این‌سان به کشتنم ز چه دارى شتاب؟ آب
یک جرعه آب بر تن من جان نمی‌دهد
کم کن دمى شراره‌ی این التهاب، آب
چون باب خویش در تب‌وتابم ز سوز زهر
چون جدّ خویش ناله برآرم که آب، آب
من گریه می‌کنم که دلم سوزد از عطش
با خنده می‌دهى تو به اشکم جواب، آب
آبم دهى وَ یا ندهى عمر من گذشت
باغى که سوخت، تازه نگردد به آب، آب
چون سوختى کتاب وجود مرا، بزن
بر برگ‌هاى سوخته‌ی این کتاب، آب
دادى به باد چون گل عمرم مکن دریغ
زین نونهال فاطمه و بوتراب، آب
بر دود آتشى که برافروختى چنین
آبى بریز؛ خانه‌ی ظلمت خراب! آب
سفینه‌های نور، ص ۳۶۰
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت) @javadhashemi_torbat
(۱۶۹)
نمایشگاه عکس «رد پایی که دریا شد»:
مجموعه عکس روایتگر از زائران پیاده امام رضا (ع)
| در سال‌های اخیر زیارت پیاده امام رضا (ع) افزایش‌یافته است. در این نمایشگاه عکس، تصاویر این زیارت پیاده به تصویر کشیده شده است. |
(۱۷۰)
سروده‌ای از نیر تبریزی درباره امام رضا (ع)
| نیر تبریزی، شاعر و مرثیه‌سرای دوره قاجار، اشعار گوناگونی درباره اهل‌بیت (ع) سروده است. آنچه در ادامه می‌آید یکی از اشعار او درباره امام رضا (ع) است. |
نسیم قدسی یکی گذر کن
به بارگاهی که لرزد آنجا
خلیل را دست، ذبیح را دل
مسیح را لب، کلیم را پا
نخست نعلین ز پای بر کن
سپس قدم نه به طور ایمن
که در فضایش ز صیحه‌ی لَن
فتاده بی‌هوش هزار موسی
ز آستانش ملائک و روح
رسانده بر عرش صدای سبّوح
به خاک راهش چو شاه مذبوح
رُسُل به ذلّت همی جبین سا
نسیم جنّت، وزان ز کویش
شراب تسنیم، روان ز جویش
حیات جاوید دمیده بویش
به جسم غلمان، به جان حورا
فلک به گردش پی طوافش
ملک به نازش ز اعتکافش
ز سربلندی ندیده قافش
صدای سیمرغ، نوای عنقا
مهین مطاف شه خراسان
امین ناموس، ضمین عصیان
سلیل احمد، خلیل رحمن
علیّ عالی، ولیّ والا
بگو که نیر در آرزویت
کند ز هر گل، سراغ بویت
مگر فشاند پری به کویت
چو مرغ جنّت، به شاخ طوبی
راجع به شعر فوق چند نکته در ذهن دارم که شاید برای شما هم شنیدنی باشد:
قالب این شعر غزل است و ۷ بیت دارد. هر چهار تکّه‌ای که در نوع چینش بالا می‌بینید، یک بیت را تشکیل می‌دهند. وزن شعر را به گمانم باید «مفاعلن فاع» بدانیم نه «مفاعلن فع». پس جاهایی مثل «خلیل را دست» یا «شراب تسنیم» درست است و خطای وزنی ندارد.
در بیت سوم، شاه به معنی گوسفند است که خیلی‌ها آن را شاه نوشته و پنداشته‌اند و خطاست.
در بیت پنجم، گردش به معنی چرخ زدن است با تلفّظ «گَردِش» (گِردَش) خوانده نشود…
اتفاقاً درست شنبه شب گذشته حاج‌آقا منصور نورایی همین شعر را در مجمع الذّاکرین خواندند و شنیدم که دیروز هم حاج علی انسانی همین شعر را در مجلس روضه‌ای در دماوند خوانده‌اند.
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت) @javadhashemi_torbat
(۱۷۱)
معرفی انجمن علمی پژوهشگران سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و فعالیت‌های آن
الهه محبوب
| سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای آستان قدس رضوی، فعالیت‌های مختلفی را سامان داده است. یکی از این فعالیت‌ها، راه‌اندازی انجمن علمی پژوهشگران این سازمان است. آنچه در ادامه می‌آید پژوهشی دراین‌باره است. |
این انجمن با هدف توسعه علمی، تقویت بنیه علمی و تربیت پژوهشگران نخبه، پرورش گروه مشاوران علمی متخصص در تخصص‌های موردنیاز سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در سال ۱۳۸۵ تشکیل گردید.
از مهم‌ترین وظایف این انجمن می‌توان به برگزاری جلسات در موضوع نقد و بررسی طرح‌های پژوهشی، برگزاری جلسات هم‌اندیشی علمی در موضوعات روز و اولویت‌دار سازمان، بزرگداشت پیش‌کسوتان علوم مربوط به حوزه‌های تخصصی موردنیاز و برگزاری نمایشگاه‌های حوزه پژوهش اشاره نمود. انجمن علمی در سال گذشته (۱۳۸۸) فعالیت پرباری در حوزه برگزاری نشست‌های تخصصی داخل سازمان داشت. با توجه به ماهیت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی حوزه‌های تخصصی در این سازمان به شش حوزه تفکیک و نشست‌های علمی با توجه به این حوزه‌ها برگزار شد.
مشخصات منبع شناختی:
الهه محبوب. «معرفی انجمن علمی پژوهشگران سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و فعالیت‌های آن». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال اول، شماره ۵، بهمن و اسفند ۱۳۸۸، ۱-۲۳.
برای کسب اطلاعات بیشتر به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_49538.html
(۱۷۲)
یک عکس زیارتی خانوادگی در استودیو
| عکس‌های زیارتی خانوادگی در استودیو در اطراف حرم امام رضا (ع) یکی از گونه‌های محبوب عکاسی در ایران است. از این عکس‌ها نمونه‌های متعددی در منازل ایرانیان وجود دارد. آنچه در ادامه می‌آید یک نمونه از این موارد است. |
(۱۷۳)
مربع ترکیب سید رضا مؤید درباره امام رضا (ع)
| سرایش اشعار درباره امام رضا (ع) یکی از موضوعات فرهنگ رضوی است. آنچه در ادامه می‌آید نمونه‌ای از این سرایش‌ها در دوره معاصر است. |
یک بند از مربع ترکیب استاد سید رضا مؤید که کمتر دیده‌شده با تضمین بیت معروفی از حسان:
مولا! خوش آن‌کسی که غلام حریم توست!
و آن‌کس که روز و شب به سلام حریم توست!
این کعبه‌ی دل است و به نام حریم توست
«آن پرچمی که بر سر بام حریم توست
راه بهشت را به محبان نشان دهد»
بر عاشقان کوی تو خطّ امان دهد
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۱۷۴)
تصویری از حرم امام رضا در دهه ۱۳۵۰
| تصاویر تاریخی یکی از ابزارهای مهم برای بازسازی وضعیت پیشین حرم امام رضا (ع) است. در این تصویر گل‌کاری (فلکه/میدان) حضرت و نمای مسجد گوهرشاد دیده می‌شود. این تصویر در سال ۱۳۵۵ برداشته‌شده و موقعیت تصویربرداری اکنون در بست شیخ بهایی و محل کتابخانه گوهرشاد فعلی قرار دارد. |
(۱۷۵)
شرح‌حال و عملکرد نایب التولیه‌های آستان قدس رضوی در دوره پهلوی دوم (از ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ش)
سعیده جلالیان
| نایب التولیه‌های آستان قدس رضوی در دوره پهلوی، مهم‌ترین نقش در ساماندهی امورات آستان قدس رضوی را بر عهده داشته‌اند. پژوهش حاضر به بررسی زندگی و عملکردهای آنها در مدت یک دهه می‌پردازد. |
چکیده
از دوره صفویه برای اداره امور موقوفات از طرف سلطان وقت فردی به نام متولی انتخاب و به مشهد فرستاده می‌شود تا به اداره امور بارگاه مطهر امام رضا (ع) بپردازد. این رویه تا پایان دوره پهلوی ادامه می‌یابد. در دوره پهلوی دوم مجموعاً پانزده نایب‌التولیه انتخاب و به سرپرستی امور آستان قدس رضوی مکلف می‌شوند. ازآنجایی‌که بیان شرح‌حال و نوع عملکرد تمامی این افراد در یک مقاله فراهم نمی‌آمد، تنها پنج نایب التولیه اول در فاصله سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ برگزیده شدند تا شرح‌حال و ابعاد شخصیتی ایشان به لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و نیز اقدامات و عملکردشان در آستان قدس رضوی به استناد منابع چاپی و آرشیوی موجود مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
مشخصات منبع:
سعیده جلالیان. «شرح‌حال و عملکرد نایب التولیه های آستان قدس رضوی در دوره پهلوی دوم (از ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال سوم، شماره ۱۰-۱۱، بهار و تابستان ۱۳۹۰، ۱-۱۹.
برای کسب اطلاعات بیشتر به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50126.html
(۱۷۶)
تصویری از اطراف حرم امام رضا (ع) در اواخر دوره قاجار
| با استفاده از تصاویر تاریخی می‌توان به بازسازی پیشینه بناهای تاریخی و رویه‌های فرهنگی دست زد. آنچه در ادامه می‌آید تصویری است از اطراف حرم امام رضا (ع)در اواخر دوره قاجار. |
(۱۷۷)
سروده‌ای از سید محمد رستگار درباره امام رضا (ع)
| سروده‌ها بخشی از فرهنگ رضوی را تشکیل می‌دهند که در آنها احساسات و عواطف انسان‌ها نسبت به امام رضا (ع) به تصویر کشیده می‌شود. آنچه در ادامه می‌آید سروده‌ای است از سید محمد رستگار درباره امام رضا (ع). |
در طوف کعبه‌ی تو صفا موج میزند
در زمزم تو آب بقا موج میزند
شاها! ز لطف توست که روز و شب این‌همه
بر آستانه‌ی تو گدا موج میزند
دست نوازشت به سر زائرت گواست
این جا عطا به روی خطا موج میزند
کس نارضا نرفته از این آستان برون
در چشم زائر تو رضا موج میزند
دارالشّفاست کوی تو، جای شگفت نیست
این جا اگر که شهد شفا موج میزند
این جا اگر دعا به اجابت نمی‌رسد
تا عرش از چه دست دعا موج میزند
از هر دل‌شکسته صدا می‌رسد به گوش
در این حرم همیشه صدا موج میزند
با دست‌خالی از حرمت کس نمی‌رود
تا روی گنبد تو طلا موج میزند
کویت بهشت ماست که هر جا رویم باز
در دیده اشک حسرت ما موج میزند
دادی به «رستگار» هم اذن حضور را
زآن بر لبش سپاس خدا موج میزند
همسایه‌ی آفتاب،ص۶۷ـ۶۸
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۱۷۸)
تابلو فرش بارگاه امام رضا (ع)
| دست‌بافت‌های مذهبی که در خود مضمون‌های مرتبط با امام رضا (ع) را دارند، گونه‌ای از مصداق‌های مادی فرهنگ رضوی به شمار می‌روند. در ادامه یک نمونه از این موارد را مشاهده می‌کنیم. |
تابلو فرش بارگاه امام رضا(ع) نمونه‌ای از دست بافته‌های مذهبی بافندگان هنرمند ایرانی متأثر از وجود منور حضرت رضا(ع) محسوب می‌شود؛ این اثر در نیمه دوم قرن ۱۴ شمسی با جنسی از تارهای ابریشم، پود پنبه و پرز پشم با رج شمار ۷۵ گره نامتقارن در ۶,۵ سانتی‌متر در ابعاد ۲۲۲ در ۱۷۵ سانتی‌متر در شهر اصفهان بافته و توسط فیض‌الله صفدر زاده حقیقی به موزه آستان قدس رضوی اهداشده است.
منبع: کانال تلگرامی دانشنامه مشهد @mashhadenc
(۱۷۹)
زمان‌سنجی و ساعت: با نگاهی به موزه آستان قدس رضوی
مریم حبیبی قاینی بایگی
| موزه آستان قدس رضوی یکی از بخش‌های مهم این آستان را تشکیل میدهد. در این مقاله مؤلف با استفاده از اشیای موجود در این زمینه درباره مسئله زمان‌سنجی و ساعت به پژوهش پرداخته است. |
چکیده
موزه ساعت آستان قدس رضوی مجموعه ارزشمندی از ساعت‌های قدیمی را در بردارد. اکثر این اشیاء اهدایی مرحوم سید جلال‌الدین تهرانی می‌باشد. در این مقاله با استفاده از روش میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای، ضمن ارائه تاریخچه ساعت و تعریفی از کاربردهای برخی از ساعت‌های قدیمی مانند ساعت آفتابی، آبی، شنی، مکانیکی و … به معرفی تعدادی از ساعت‌های آفتابی، دیواری، رومیزی و…به نمایش درآمده در این گنجینه پرداخته‌شده است.
مشخصات منبع شناختی:
مریم حبیبی قاینی بایگی. «زمان‌سنجی و ساعت: با نگاهی به موزه آستان قدس رضوی. شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال اول، شماره ۴، آذر و دی ۱۳۸۸، ۱-۲۸.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_49985.html
(۱۸۰)
انتشار کتاب تاریخ مهمان‌سرای آستان قدس رضوی از آغاز دوره صفویه تا پایان دوره قاجاریه
| آستان قدس رضوی دارای بخش‌های مختلفی است که شناخت هر یک از آنها نقش مهمی در درک فرهنگ رضوی در دوره‌های مختلف تاریخی دارد. آنچه در ادامه می‌آید پژوهشی است درباره یکی از بخش‌های این آستان. |
کتاب تاریخ مهمان‌سرای آستان قدس رضوی از آغاز دوره صفویه تا پایان دوره قاجاریه در ۱۹۳ صفحه و توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی منتشر شد. سهراب پور محمدتقی جعفرآبادی در این کتاب به مشاغل و مناصب، هزینه‌ها و کیفیت انواع غذاها در مهمان‌سرای آستان قدس رضوی می‌پردازد.
منبع توضیح بالا کانال تاریخ شفاهی ایران (@oralhistoryiran) است.
(۱۸۱)
عکسی از به توپ بستن گنبد امام رضا (ع) توسط روس‌ها در سال ۱۲۹۰ خورشیدی
| حمله نیروهای روسی به حرم امام رضا (ع) در سال ۱۲۹۰ یکی از مهم‌ترین تعدی‌ها به این حرم در تاریخ بوده است. تصویری زیر شرایط حرم بعدازاین حمله و آسیب‌هایی که به آن واردشده را نشان میدهد. |
(۱۸۲)
سروده‌ای از علی زمانیان درباره امام رضا (ع)
| سرایش شعر درباره امام رضا (ع) یکی از بروزات ادبی فرهنگ رضوی است که در سال‌های اخیر رونق بیشتری یافته است. آنچه در ادامه می‌آید یک نمونه از این موارد است. |
ﭼﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﺍﺯ ﺷﺐ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﻦ ﻧﻮﺭ ﺭﺩ ﻣﯽﺷﺪ؟
ﻣﺴﯿﺮ ﺧﺎﻧﻪﺍﻡ ﺍﺯ ﮐﻮﭼﻪی ﺳﺮﺷﻮﺭ ﺭﺩ ﻣﯽﺷﺪ
ﭼﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻮﺩﻡ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﯼ
ﮐﻪ ﻣﻮﻻﯾﻢ ﺯ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮﺭ ﺭﺩ ﻣﯽﺷﺪ؟
ﺑﻪ ﺍین‌ها ﺯﯾﺮ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻓﮑﺮ می‌کردم
ﺧﯿﺎﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺧﯿﺎﺑﺎﻥ ﻓﮑﺮ می‌کردم
ﺩﻟﻢ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﻟﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ…
ﺩﻟﻢ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻗﺪﻡ ﺑﺮﮔﺸﺖ
ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻝ ﻭ ﻫﻮﺍ ﻧﺎﮔﺎﻩ
ﺳﺮﻡ ﺳﻤﺖ ﺣﺮﻡ ﺑﺮﮔﺸﺖ
ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﺏ ﺍﻟﺠﻮﺍﺩ ﺁﻏﻮﺵ ﺑﺎﺯﺵ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽﺩﺍﺩ
ﻭ ﮔﻨﺒﺪ ﺭﻭﯼ ﺩﻭﺵ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻓﻮﻻﺩ
ﺩﺳﺘﺶ ﺭﺍ ﺗﮑﺎﻥ می‌داد
ﺣﺮﻡ، ﻟﺒﺮﯾﺰ ﺯﺍئرها
ﻣﺴﺎﻓﺮﻫﺎ، ﻣﺠﺎﻭﺭﻫﺎ
گرﻭﻫﯽ آذری‌ها ﻭ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﻟﯽﻫﺎ
ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﭘﺎﯼ ﻗﺎﻟﯽ ﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺑﯿﻦ شالی‌ها
ﯾﮑﯽ ﺩﺭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺩﺍﻍ شالی‌کار ﻣﯽﮐﺮﺩه
ﯾﮑﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﻝ ﭘﺎﯼ ﺩﺍﺭ ﻗﺎﻟﯽ ﮐﺎﺭ ﻣﯽﮐﺮﺩﻩ
و ﺣﺎﻻ ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺁﺭﺍﻡ
ﺯﺑﺎﻥ وا‌کرده ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺍﺯﺩﺣﺎﻡ:
«ﺑﺒﯿﻦ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺖ ﭘﯿﻨﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺭﺍ ﺁﻗﺎ!
ﺑﺒﯿﻦ ﺍﯾﻦ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺧﺴﺘﻪ ﺭﺍ ﺁﻗﺎ!
ﺑﻪ ﺑﯿﺨﻮﺍﺑﯽ ﺩﻭ ﭼﺸﻢ ﺧﻮﯾﺶ ﺭﺍ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﮐﺮﺩﻡ ﻣﻦ
به‌زحمت ﭘﻮﻝ ﻣﺸﻬﺪ ﺁﻣﺪﻥ ﺭﺍ ﺟﻮﺭ ﮐﺮﺩﻡ من»
ﻧﺸﺴﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﮕﯿﺮﻡ ﺩﺍﻣﻦ، ﺍﯾﻮﺍﻥ ﻃﻼﯾﯽ ﺭﺍ
ﺑﻪ ﺳﻤﺘﺖ ﺑﺎﺯ ﮐﺮﺩﻡ ﺩﺳﺖ ﺧﺎﻟﯽّ ﮔﺪﺍﯾﯽ ﺭﺍ
ﯾﮑﯽ ﺩﺭﺩ ﺩﻟﺶ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﻣﯽﮔﻔﺖ
ﯾﮑﯽ ﺑﺎﻻﯼ ﮔﻠﺪﺳﺘﻪ ﺍﺫﺍﻥ می‌گفت
صدﺍ ﭘﯿﭽﯿﺪ ﺩﺭ ﺻﺤﻦ ﻭ ﺣﺮﻡ
ﮔﻮﯾﺎ درودیوار ﺑﺎ ﺍﻧﺼﺎﺭﯾﺎﻥ می‌گفت:
«ﺍﻟﻠّﻬﻢّ ﺻﻞّ ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯽّ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﺍﻟﺮّﺿﺎ ﺍﻟﻤﺮﺗﻀﯽ»
ﯾﮑﯽ ﺑﻐﺾ ﻣﯿﺎﻥ ﺁﻩ ﺭﺍ می‌گفت
ﯾﮑﯽ ﻫﻢ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ می‌گفت
ﺟﻮﺍﻥ ﺯﺍئرﯼ ﺩﺭ ﮔﺮﯾﻪﻫﺎﯾﺶ
«ﺁﻣﺪﻡ ﺍﯼ ﺷﺎﻩ» ﺭﺍ می‌گفت
ﺧﻼﺻﻪ ﻋﺪّﻩﺍﯼ ﺍین جا ﻭ
ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ ﺯ ﺭﺍﻩ ﺩﻭﺭ
ﺩﻟﮕﯿﺮ ﺣﺮﻡ ﻫﺴﺘﻨﺪ
ﻫﻤﺎن‌هاﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ
ﺣﺎﻻ ﭘﺎﯼ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺣﺮﻡ ﻫﺴﺘﻨﺪ
ﯾﮑﯽ ﯾﺎﺩ ﺭﻭﺍﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ
ﯾﮑﯽ ﺑﯿﻤﺎﺭ ﻭ ﺣﺎﻻ ﺩﺭ ﺍﺗﺎﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ
ﺩﻟﺶ می‌خواﺳﺖ ﻧﺎﯾﯽ ﺩﺍﺷﺖ
ﺟﻮﺍن‌تر ﺑﻮﺩ ﻭ ﭘﺎﯾﯽ ﺩﺍﺷﺖ
ﻣﯿﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺯﺍﺋﺮ
ﺩﻟﺶ می‌خوﺍﺳﺖ ﺟﺎﯾﯽ ﺩﺍﺷﺖ
ﮐﻨﺎﺭ ﺣﻮﺽ ﮔﻮﻫﺮﺷﺎﺩ
ﻭﻗﺘﯽ ﺣﺮﻑ ﺁﺏ ﺁﻣﺪ
ﺩﻭ ﺳﻪ ﺑﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻡ
ﺑﺮ ﻟﺒﻢ ﺟﺎﻧﻢ ﺭﺑﺎﺏ ﺁﻣﺪ
ﺯﯾﺎﺭﺕ، ﺁﺧﺮﺵ ﺷﺪ ﺍﻭّﻝ ﺭﻭﺿﻪ
ﺳﻔﺮ ﮐﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻘﺘﻞ ﺭﻭﺿﻪ
ﺣﺴﯿﻦ ﺁﻣﺪ، ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺁﻭﺭﺩﻩ
ﻭﻟﯽ ﻧﻪ ﺭﻭﯼ ﺩﺳﺘﺶ ﮐﻮﺩﮎ ﺑﯽﺷﯿﺮ ﺁﻭﺭﺩﻩ
ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺳﻮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺰﻩ
ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺷﻤﺸﯿﺮ
ﺁﻥ ﻫﻢ ﺗﯿﺮ ﺁﻭﺭﺩﻩ
ﻣﯿﺎﻥ نیزه‌ها، ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎ، ﺍﺯ ﻣﯿﺎﻥ ﺗﯿﺮﻫﺎ،
ﺗﯿﺮ ﺳﻪ ﺷﻌﺒﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﮐﺮﺩ
ﺩﻫﺎﻥ ﭼﻠّﻪ ﺭﺍ وا‌کرد
ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺩﻧﺪﺍﻥ ﮐﻤﺎﻥ ﺟﺎ ﮐﺮﺩ
ﺳﻔﯿﺪﯼ ﮔﻠﻮ ﺭﺍ ﺗﺎ ﮐﻪ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩ
ﭼﻨﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﺸﯿﺪ ﻭ ﺩﺍﺩ پیچ‌وتاب ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ
ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﺮﺗﺎﺏ ﺷﺪ
ﮐﻮﺩﮎ ﭘﺮﯾﺪ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺏ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۱۸۳)
«مدل گسترش عملکرد کیفیت» رویکردی مشتری مدار در نیازسنجی آموزشی کارکنان (با نگاهی به آموزش ضمن خدمت کارکنان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی)
حمید ژیان پور
| سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد یکی از اجزای آستان قدس رضوی است. در این مقاله نویسنده تلاش کرده تا مسئله آموزش ضمن خدمت کارکنان این سازمان را مورد بررسی قرار دهد. |
چکیده
مدل گسترش عملکرد کیفیت (QFD) رویکردی است که در قلمرو آموزش با به‌کارگیری روش سه مرحله‌ای سازگار شده با آموزش می‌تواند در شناسایی نیازهای واقعی مشتریان (فراگیران)، بهبود اثربخشی و رضایت آنان، طراحی دوره‌های آموزشی و رتبه دهی‌های اثربخشی فنون آموزشی در نیل به اهداف آموزشی، برنامه‌ریزی درسی و سایر کاربردها با ارائه راه‌حل‌های عملیاتی برای برنامه‌ها و خدمات باکیفیت، در آموزش کارکنان مؤثر باشد. در این مقاله ابتدا به برخی از الگوها و رویکردهای مهم در نیازسنجی آموزشی اشاره می‌شود. سپس ارتباط میان نیازسنجی آموزشی با بهبود و ارتقاء سطح عملکرد کیفیت موردبحث قرار می‌گیرد و در آخر به بررسی کاربرد مدل گسترش عملکرد کیفیت(QFD) در تعیین مشخصه‌های مناسب در نیازسنجی آموزشی آموزش ضمن خدمت کارکنان سازمان کتابخانه مرکزی آستان قدس پرداخته می‌شود.
مشخصات منبع: حمید ژیان پور. ««مدل گسترش عملکرد کیفیت» رویکردی مشتری مدار در نیازسنجی آموزشی کارکنان (با نگاهی به آموزش ضمن خدمت کارکنان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی). شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال سوم، شماره ۱۰-۱۱، بهار و تابستان ۱۳۹۰، ۱-۲۵.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50305.html
(۱۸۴)
تصویری از پایین خیابان مشهد احتمالاً در سال‌های ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۴ خورشیدی
| تصاویر تاریخی نقش مهمی برای بازسازی پیشینه اماکن انسانی دارند. آنچه در ادامه می‌آید عکسی است که گوستاو اشتراتیل-سائوار، جغرافی‌دان اتریشی، از پایین خیابان برداشته و یکی از ورودی‌های حرم امام رضا (ع) در آن مشخص است. |
(۱۸۵)
سروده‌ای از مَحرَم خراسانی درباره امام رضا (ع)
| در دوره معاصر شاهد رشد سریع تولید آثار ادبی درباره امام رضا (ع) بوده‌ایم. آنچه در ادامه می‌آید شعری است از محمدکاظم قاسم‌زاده متخلّص به مَحرم خراسانی درباره امام رضا (ع). |
شبی از داغ دل برآشفتم
با مژه دُرّ اشک می‌سفتم
اشک از دیده سُفتم و گفتم:
«یا انیس النّفوس! ادرکنی
خفته در خاک توس! ادرکنی»
هشتمین حجّت خدایی تو
به همه دردها دوایی تو
همه را قبله‌ی دعایی تو
«یا انیس النّفوس! ادرکنی
خفته در خاک توس! ادرکنی»
از همه رسته با تو پیوستم
با تو پیوسته از همه رستم
ز عنایت رها مکن دستم
«یا انیس النّفوس! ادرکنی
خفته در خاک توس! ادرکنی»
من که حال تباه آوردم
یک جهان اشک و آه آوردم
به حریمت پناه آوردم
«یا انیس النّفوس! ادرکنی
خفته در خاک توس! ادرکنی»
همه شب سر بر آستان توام
«محرمم»، ریزه‌خوار خوان توام
به امید خط امان توام
«یا انیس النّفوس! ادرکنی
خفته در خاک توس! ادرکنی»
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۱۸۶)
تصویری از بالا خیابان مشهد در سال‌های ۵۶-۱۳۵۵
| تصاویر تاریخی نقش مهمی برای بازسازی پیشینه اماکن انسانی دارند. آنچه در ادامه می‌آید عکسی است که بالا خیابان مشهد که در میانه دهه ۱۳۵۰ برداشته‌شده است. حرم امام رضا (ع) پشت عکاس است. دانشنامه مشهد الرضا به‌عنوان منتشرکننده عکس اشاره‌کرده که آپارتمان‌های بلند نه در نزدیکی حرم بلکه تنها در فاصله دور از آن اجازه ساخت داشته‌اند. |
(۱۸۷)
بررسی سیر کتابت نسخه‌های چاپ سنگی به خط محمدرضا کلهر موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی
منوچهر آراسته و علیرضا فراستی
| کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی دارای آثار باارزش بسیاری است. آنچه در ادامه می‌آید پژوهشی است درباره شماری از نسخه‌های چاپ سنگی محفوظ در این کتابخانه. |
چکیده
میرزا محمدرضا کلهر از خوشنویسان دوره ناصری و از نستعلیق نویسان زبردست مهم تاریخ هنر ایران است که روش خاصی در نستعلیق‌گویی ایجاد کرد که پس از او و تا زمان حاضر بسیار مؤثر بوده و شیوه رایج دوران معاصر شد. مقاله حاضر باهدف بررسی سیر خوشنویسی ۹ نسخه چاپ سنگی به خط میرزا محمدرضا کلهر موجود در مخزن چاپ سنگی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی انجام‌شده است. پس از معرفی و بررسی سیر کتابت و خوشنویسی در این ۹ نسخه، سه اصلی را که میرزا محمدرضا کلهر توجه ویژه داشته است. ۱.زیبایی‌شناسی ۲.سرعت درکتابت ۳. روان‌خوانی را بخصوص در سفرنامه خراسان به تحلیل کشانده و به بررسی و معرفی آن پرداخته‌ایم.
مشخصات منبع شناختی: منوچهر آراسته; علیرضا فراستی. «بررسی سیر کتابت نسخه‌های چاپ سنگی به خط محمدرضا کلهر موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال اول، شماره ۴، آذر و دی ۱۳۸۸، ۱-۲۳.
برای مطالعه متن کامل مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_49889.html
(۱۸۸)
قدمگاه امام رضا (ع) در ترکمنستان
| مسئله گرامی داشت اماکنی که امام رضا (ع) در آن سکونت داشته یکی از اجزای فرهنگ رضوی است. در ادامه با یکی از این قدمگاه‌ها که هم‌اکنون در کشور ترکمنستان قرار دارد آشنا می‌شویم. |
«هجرت امام رضا(ع) به طوس یک مهاجرت اجباری بود که در سال ۲۰۰ هجری به دستور خلیفه وقت انجام شد. ایشان در مسیرِ این سفر از نقاطی همچون: بصره، اهواز، بهبهان، یزد، نیشابور و مرو گذر کردند. از مهم‌ترین امکانی که در آن سکنی گزیدند شهر «مرو» می‌باشد، که اکنون جزو کشور ترکمنستان می‌باشد که متأسفانه به علت کوتاهی مسئولین ترکمنستانی در نگهداری مروِ باستانی، امروزه فقط ویرانه‌هایی مربوط به آن دوره باقی‌مانده که مهم‌ترین آن دیواره‌های بجا مانده از خانۀ امام رضا (ع) است که در میان مردم محلی به «قدمگاه» ایشان مشهور است. این مکان در بین مردم کشور ترکمنستان از احترام خاصی برخوردار است.
مردم این کشور از امام رضا(ع) به‌عنوان قزل امام یا رضاجان یاد میکنند و ساختمان باقی‌مانده از مکان زندگی ایشان را زیارت میکنند. با تشکر از خانم حسینی»
برای مشاهده کلیپی درباره این مکان به این لینک مراجعه کنید: https://t.me/fotrosmediatv/1470
منبع: کانال تلگرامی فطرس مدیا
@fotrosmediatv
(۱۸۹)
چگونه مکتب نوسازی ، تخریب را توجیه می‌کند؟
یا مبانی نظری تخریب آثار تاریخی! (قسمت اول)
مجتبی گیوه چی
| تغییرات عمرانی در بافت تاریخی حرم امام رضا (ع) و مدیریت غلط آن در سال‌های اخیر موردتوجه قرارگرفته است. آنچه در ادامه می‌آید مباحثی است درباره مبانی نظری اشتباه مدیریت این بافت. |
یک. چون زمینه و پس‌زمینه تاریخی و فرهنگی یک اثرا نمی‌شناسد، اثر را بی‌ارزش، بی‌پشتوانه و بی‌اعتبار می‌داند و قابل‌تخریب! آن اثر می‌تواند یک بنای تاریخی باشد، و یا یک برگه قدیمی خطی و دفترچه خاطرات باشد یا آن اثر، گاهی یک درخت کهن‌سال است و یا حتی دیوار برجامانده از خانه‌ی یکی ازمفاخرتاریخی است، و یا یک مکان حافظه است.
برای مثال، اگر بر کاسه چینی یا بلوری کهنه و کم‌ارزشی، عنوان «یادگاری» بگذاریم در شکستن آن توقف و تامل می‌کنیم و در نگهداری آن اهتمام می‌کنیم.
گزارش اولیه مشاور طاش در طرح نوسازی اطراف حرم درباره ساختمان‌های باارزش بافت را بخوانید (اوایل دهه هفتاد) خواهیم دید: آنجا به‌جز چند ساختمان، اغلب بناهای بافت پیرامون حرم را فاقد ارزش می‌داند یعنی غیرقابل نگهداری هستند و ارزش مرمت ندارند و قابل‌تخریب‌اند!
ولی سال ۱۳۸۴ در گزارش گروهی از دوستداران خانه‌های تاریخی و میراث فرهنگی، خانه‌های باارزش بافت تاریخی پیرامون حرم، می‌آید: «بیش از ۳۰۰ خانه باارزش و قابل نگهداری در بافت موجود است. به عبارتی ۳۰۰ خانه تاریخی باارزش مانند خانه داروغه، خانه توکلی، خانه ملک، خانه نوریانی و ..».
یکی از آن ۳۰۰ خانه را، در مستند نسیان نمایش دادیم؛ خانه شعرباف‌ها: خانه‌ای باارزش با قدمتی بیش از صدسال با درختانی کهن‌ساله صدساله، ولی ثبت میراث فرهنگی هم نشده بود و هنوز پابرجا و زنده بود و هست و درگزارش‌ها، طاش هیچ اشاره‌ای به آن نشده است.
مبانی تخریب به نوسازان توصیه می‌کند: در صورتی می‌توانی بدون نگرانی و دردسر اثری تاریخی بن کن کنی که: شناسنامه و هویت یک اثر را پاک کنی یا انکار کنی، خاطره‌اش را محو کنی، ریشه‌ها و رشته‌های علقه‌ی یک بنا یا یک اثر تاریخی را با گذشته مخفی کنی یا تحقیر کنی! پس در گام دوم به‌راحتی می‌توانی بلدوزر را روشن کنی و در چند ساعت نشانه‌ها و ردپاهای تاریخی اثر را محو کنی!
پس اولین اصل در مبانی تخریب: انکار و محو شناسنامه و هویت تاریخی و فرهنگی یک اثر است.
منبع: صفحه اینستاگرامی مجتبی گیوه چی
https://www.instagram.com/p/CBoWMJenzOX/?igshid=10syvhzkqqhjo
(۱۹۰)
بررسی اولین‌های چاپ سنگی موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی
منوچهر آراسته
| کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی دارای آثار باارزش بسیاری است. آنچه در ادامه می‌آید پژوهشی است درباره شماری از اولین‌های چاپ سنگی محفوظ در این کتابخانه. |
چکیده
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های ایران دارای مجموعه غنی از کتب چاپ سنگی نفیس و منحصربه‌فرد می‌باشد. هدف اصلی این تحقیق شناسایی و معرفی اولین‌های چاپ سنگی موجود در این کتابخانه است. پژوهش در مورد مجموعه کتاب‌های چاپ سنگی می‌تواند گوشه‌ای از تاریخ چاپ و نشر کتاب در ایران را نمایان و در اختیار محققان، اندیشمندان، کتابداران، دوست داران کتاب و تاریخ چاپ قرار دهد. به علت محدودیت پژوهش نسخه‌های ۱۵ سال اولیه ورود چاپ سنگی به ایران مورد بررسی قرار گرفت. ۸۱نسخه منتشر شده در بین سال‌های ۱۲۵۰- ۱۲۶۵ قمری شناسایی گردید. قدیمی‌ترین نسخه چاپ سنگی موجود در کتابخانه، نسخه زادالمعاد چاپ ۱۲۵۱ قمری است و با توجه به توضیحات پایان این نسخه، علی‌الظاهر چاپ سنگی در سال ۱۲۵۰ قمری وارد تبریز گردیده است. همچنین، با توجه به نسخه کلیات سعدی که در سال ۱۲۵۹ق چاپ گردیده و دیگر نسخه‌های موجود در کتابخانه مانند حدیقه الشیعه چاپ۱۲۶۰ قمری، قوانین الاصول چاپ۱۲۶۰ قمری، تذکره الائمه چاپ ۱۲۶۰ قمری و … و تحقیقات گذشته، علی‌الظاهر این صنعت در سال ۱۲۵۹ق وارد تهران گردیده است.
مشخصات منبع شناختی: منوچهر آراسته. «بررسی اولین‌های چاپ سنگی موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال سوم، شماره ۱۰-۱۱، بهار و تابستان ۱۳۹۰، ۱-۳۳.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50123.html
(۱۹۱)
«دل نوشته‌ای به برخی دوستان مشهدی در سحر شب جمعه» ]پویایی‌های مسئله دفن در حرم امام رضا (ع)[
| مسئله دفن در حرم امام رضا (ع) همواره مسئله‌ای قابل‌توجه برای علاقه‌مندان ایشان بوده است. اما در سال‌های اخیر و مطرح‌شدن مسائل مالی در زمینه دفن در این حرم، مسائل زیادی در این زمینه پیش‌آمده است. آنچه در ادامه می‌آید نوشته‌ای است از شاعری که از عدم دفن شاعری دیگر در حرم انتقاد می‌کند. |
شایسته است «استاد شکوهی» در حرم امام رضا علیه‌السلام دفن نشه و عموم مردم با پول به این توفیق نائل شوند؟ در این رابطه با حاج‌آقای اکبر زاده و آقای بن دار صحبت کردم. آقای واعظی رو پیدا نکردم. گویا سوریه است. با آقا عرفان (آقازاده‌ی استاد شکوهی) هم گفتگو داشته‌ام. وصیت مکتوبی در این باب نیست. به‌هرحال، ببینید اگر می‌تونید دو سه تا تلفن بزنید. اگر بیشتر از دست تون میاد، چه‌بهتر. شاید کار آسونی نباشه اما سخت هم نیست. حرم آقاست، خودشون دل‌ها رو متوجه میکنند. شاید تأخیر در تشییع، این برکت رو هم داشته باشه. کی تا اون مسیر دور (توس) برای فاتحه میره؟ لابد سالی یک‌بار اگر سالگرد بگیرند. جودی، قدسی، خسرو، شاهد، ثابت، آذر، محرم و رضایی همه حرم دفن‌اند. مگر تمام خراسان در شعر ولایی چند تا در سطح ایشون داشت و داره؟ (البته که جایگاه ولایی و ادبی دو شاعر ارزشمند، استادان شفق و مؤیّد در نزد همگان محفوظه). آیا از دست انجمن ادبی حرم مطهّر کاری برنمیاد؟ مگر استاد در این انجمن حضور نداشت؟ اتاق شماره‌ی ۱۵ در صحن جمهوری کجا و توس در جوار فردوسی کجا؟؟ کاش! خودم داشتم و ۱۰۰ یا ۲۰۰ میلیونی که گویا قیمت قبر در حرم است رو برای این کار باافتخار تقدیم می‌کردم:
بمیرم آن‌همه احساس بی تعلّق را
که بار پیرهنی را نمی‌کشد تن او.
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۱۹۲)
نگاره به توپ بستن حرم امام رضا (ع)
| واقعه حمله نیروهای روس به حرم امام رضا (ع) تأثیری ژرف بر ایرانیان گذاشت و آثار فرهنگ متعددی درباره آن ارائه شد. آنچه در ادامه می‌آید نگاره‌ای است که درباره این واقعه طراحی‌شده و توضیحاتی درباره آن ارائه میدهد. |
منبع: کانال تلگرامی گنجینه @Ganjineh_channel
(۱۹۳)
مجلس مولودی حضرت امام رضا (ع) در یکی از سراهای بازار بزرگ اصفهان
| برگزاری مجالس شادی در سالروز تولد امام رضا (ع) یکی از بروزات مجالس سرور در فرهنگ رضوی است. در تصویر زیر یکی از این مراسم در بازار کهن اصفهان در سال ۱۳۹۵ را نشان میدهد. |
منبع: کانال تلگرامی گنجینه @Ganjineh_channel
(۱۹۴)
درباره لوح سنگی قدمگاه امام رضا (ع) در توران پشت یزد موجود در گالری فریر واشنگتن
احمد خامه یار
| قدمگاه‌ها به اماکنی اطلاق می‌شود که بنا بر اعتقاد عمومی امام رضا (ع) در آنجاها قدم نهاده و یا مدتی را به سر برده است. در برخی قدمگاه‌ها لوح‌هایی برای معرفی این مکان‌ها قرار داده‌شده است. آنچه در ادامه می‌آید معرفی یکی از این لوح‌هاست که سال‌ها قبل از کشور خارج‌شده است. |
در گالری فریر واشنگتن، لوح سنگی کتیبه‌دار بسیار زیبایی از سده ششم هجری وجود دارد که در اصل متعلق به یکی از قدمگاه‌های امام رضا (ع) در استان یزد بوده است. افزون بر این سنگ، دو سنگ کتیبه‌دار دیگر نیز از همین دوره، متعلق به دو قدمگاه دیگر امام رضا (ع) در استان یزد وجود دارد که یکی از این دو سنگ امروزه در موزه آستان قدس رضوی نگهداری و به‌اشتباه به‌عنوان سنگ مزار آستان امام رضا (ع) در مشهد معرفی می‌شود؛ و سنگ دیگر، متعلق به قدمگاه «فراشا»، نزدیک تفت بوده است. همه این سنگ‌ها را مرحوم ایرج افشار در کتاب ارزشمند خود یادگارهای یزد، معرفی و بازخوانی نموده و همان‌جا یادداشتی را از مرحوم محمدتقی مصطفوی در معرفی سنگ موجود در گالری فریر درج کرده است. آقای عبدالله قوچانی نیز بار دیگر کتیبه‌های همین سنگ را با دقت بیشتری بازخوانی کرده است.
لوح موجود در گالری فریر، از جنس سنگ معروف به گندمی ساخته‌شده و طول (ارتفاع) آن ۹۲ و عرض (پهنای) آن ۶۷ سانتی‌متر است. این لوح دارای کتیبه‌های متعددی به خط کوفی، ثلث و نسخ، از جمله چند کتیبه قرآنی و یک کتیبه صلوات بر چهارده معصوم است. در پایین لوح نیز کتیبه‌ای وجود دارد که در آن، تاریخ بنا سال ۵۴۹ و نام حجّار «احمد بن محمد بن احمد اَسنگ» بیان‌شده است که از این شخص چند سنگ مشابه دیگر نیز در ناحیه یزد به یادگار مانده است. البته کلمه آخر نام وی به شیوه‌های دیگری قابل‌خواندن است، اما آقای قوچانی «اَسنگ» را ترجیح داده است. ضمن آنکه مرحوم افشار تاریخ سنگ را ۵۴۷ خوانده، اما بازخوانی آقای قوچانی دقیق‌تر به نظر می‌رسد.
همچنین در قسمت وسط لوح کتیبه‌ای حاوی نام بنا و بانی آن وجود دارد که آقای قوچانی متن آن را چنین بازخوانی کرده است: «امر بعماره هذا المسجد المعروف بمشهد علی بن موسی الرضی علیه‌السلام العبد المذنب الفقیر الی رحمه الله تعالی الجنید بن عمار بن العلاء». چنانکه آقای قوچانی در تحقیقات خود نشان داده، جنید بن عمار بن علاء حاکم توران پشت یزد بوده که احتمالاً برج آرامگاهی معروف به «شیخ جنید» و منسوب به جنید بغدادی در همین روستا نیز متعلق به وی است. بر این اساس می‌توان گفت که این سنگ باید متعلق به قدمگاه امام رضا (ع) در توران پشت یزد باشد. پیش‌ازاین، مرحوم افشار و استاد قوچانی تصویر سیاه‌وسفید این سنگ را در کتاب خود منتشر کرده‌اند. اما اکنون تصاویر رنگی باکیفیت آن در اینجا قابل‌رؤیت است:
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Art_of_Iran_in_the_Freer_Gallery_of_Art
منبع عکس: کانال تلگرامی گنجینه @Ganjineh_channel
منبع یادداشت: http://ganjineh.kateban.com/post/2716
(۱۹۵)
برنامه راهبردی پژوهش اداره مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
محمود سالاری
| سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های آستان قدس رضوی برنامه‌هایی برای اقدامات آتی خود طراحی می‌کند. آنچه در ادامه می‌آید پژوهشی است در این زمینه. |
چکیده
این مقاله به بررسی وضعیت پژوهش اداره مخطوطات آستان قدس رضوی با استفاده از مدل برنامه‌ریزی راهبردی دیوید می‌پردازد. برای نیل به این هدف، نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدید‌های محیطی داخلی و خارجی و استراتژی‌های این اداره از جنبه پژوهشی، شناسایی و توسط ماتریس‌های مربوط مورد ارزیابی قرار گرفت. در ارزشیابی موقعیت و جایگاه پژوهشی این اداره مشخص گردید و درنهایت اولویت استراتژی‌های پژوهشی این اداره تعیین گردید.
مشخصات منبع: محمود سالاری. «برنامه راهبردی پژوهش اداره مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی،سال سوم، شماره ۱۰-۱۱، بهار و تابستان ۱۳۹۰، ۱-۲۰.
برای مشاهده اطلاعات بیشتر به این لینک مراجعه کنید: http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50122.html
(۱۹۶)
سروده‌ای از صائب تبریزی درباره امام رضا (ع)
| سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) یکی از ابعاد فرهنگ رضوی است. صائب تبریزی در بخشی از یک قصیده به مدح امام رضا (ع) می‌پردازد که آن را در ادامه ملاحظه خواهیم کرد. |
…سلطان ابوالحسن، علی موسی، آن که هست
گلْ‌میخ آستانه‌ی او ماه و آفتاب
آن کعبه‌ی امید که صندوق مرقدش
گردیده پایتخت دعاهای مستجاب
بوی گل محمّدی باغِ خُلق او
در چین به بادِ عطسه دهد مغزِ مُشک ناب
با اسب چوب از آتش دوزخ گذر کند
تابوتِ هر که طوف کند گِرد آن جناب
روزی که دست او به شفاعت، عَلَم شود
خجلت کشد ز دامنِ پاکِ گنه، ثواب
جودش به شیرِ پرده دهد طعمه‌ی سخا
عفوش کشد به روی خطا، پرده‌ی صواب
هر شب شود به‌صورت پروانه جلوه‌گر
«روح الامین» به روضه‌ی آن آسمانْ جناب
نبْوَد عجب که مرقد او گریه آورد
آری؛ ز آفتاب شود دیده‌ها پُرآب
بر هیچ‌کس درش چو در فیض، بسته نیست
از شرم خویش در «پسِ در» مانده آفتاب…
کتاب «مجموعه اشعار ولایی و آیینی صائب تبریزی» به کوش جواد هاشمی (تربت) در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است.
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت) @javadhashemi_torbat
(۱۹۷)
گزیده اسناد حضور زنان در آستان قدس رضوی از صفویه تا پهلوی
الهه محبوب فریمانی و زهرا طلایی
| مؤلفین این کتاب تلاش کرده‌اند تا ابعاد حضور و تأثیرگذاری زنان در نهادهای آستان قدس رضوی را در بازه زمانی صفویه و قاجار مورد بررسی قرار دهند. |
«کتاب حاضر قصد دارد تا با معرفی اسناد، حضور زنان را در حرم مطهر در دوره‌های مختلف نشان دهد. این کتاب در بخش اول به معرفی اسناد مشاغل زنان در حرم مطهر امام رضا (ع) می‌پردازد که در دوره زمانی صفویه تا پهلوی اول وجود داشته است. این مشاغل شامل زنان شاغل در روضه منوره (زیارت‌نامه‌خوان، کفشبان، بخورسوز، ضابطان و جاروکشان، کنیزها و خادمان)، دارالشفا (خادم بیماران، عزب دارالشفا، بیماردار و داروساز)، پرورشگاه آستان قدس، دبستان رضوی، متولیان زن در موقوفات آستان قدس و مشاغل اداری زنان می‌شود. برای مشاغل مزبور، نمونه اسناد به همراه بازخوانی درج‌شده است.
بخش دوم کتاب به معرفی اسناد نذورات و موقوفات زنان به حرم مطهر که شامل اسناد زنان واقف و نذر کننده در دوره‌های صفوی، افشار و قاجار می‌باشد اختصاص دارد.»
منبع: وب‌سایت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها، و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
(۱۹۸)
یک رباعی از جواد هاشمی (تربت) درباره امام رضا (ع)
| سرایش دوبیتی/ رباعی یکی از گونه‌های ابعاد ادبی فرهنگ رضوی است. آنچه در ادامه می‌آید یک رباعی سروده جواد هاشمی (تربت)، شاعر و پژوهشگر ادبی معاصر است. |
ای بر فقرا، کوی تو حج! مرحمتی
دارم ز تو امّید فرج، مرحمتی
ای قبله‌ی هفتم! ملکوت هشتم!
یا حضرت ثامن‌الحجج! مرحمتی
(سروده‌ی سال ۱۳۷۷)
منبع:
کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت) @javadhashemi_torbat
(۱۹۹)
امتیازات زیارت حضرت رضا (ع)
| گفتارهای زیادی تاکنون درباره فضیلت‌های زیارت امام رضا (ع) بیان‌شده است. آنچه در ادامه می‌آید طرحی است از امتیازات زیارت امام رضا (ع) که مطابق مشرب شیخیه به نگارش درآمده است. |
به مناسبت روز چهارشنبه، ۲۳ ذوالقعده الحرام، روز زیارتی حضرت رضا علیه‌السلام
در این شرایط خاص و فراگیری بیماری مسری ]کرونا[، اهل ایمان و استبصار، از راه دور حضرت رضا علیه‌السلام را زیارت میکنند.
۱. مطابق تحقیق شیخ مرحوم اعلی‌الله‌مقامه اصل در ثواب و اجرِ زیارت معصومین علیهم‌السلام یکسان بودن ثواب زیارت است: الاصل التساوی؛ کل ما جری لأولهم یجری لآخرهم. اما اسباب خارجه (خارج از زیارت) در زیادتی اجر و ثواب زیارت تأثیر دارد.
۲. درباره زیارت حضرت رضا علیه‌السلام ثواب‌هایی رسیده و طبق روایاتی، زیارت ایشان از سایر ائمه افضل است. حضرت کاظم علیه‌السلام فرمودند: و اقربهم حبوه زوار قبر ولدی علی صلی الله علیه. این ثواب‌ها و این افضلیت، به علت همان اسباب خارجه است. مثل علتِ غربت و دوریِ مشهد (محل شهادت) ایشان و اینکه خواص شیعه آن حضرت را زیارت میکنند.
۳. حضرت رضا علیه‌السلام را کسانی زیارت میکنند که از سرزنش و طعنه دشمنان ابایی ندارند. چنین کسانی «خواص» هستند؛ اگرچه جاهل باشند. مراد از «خواص» در اینجا غیر از معنای مصطلح آن است. معنای اصطلاحی «خواص» عارفون و اهل بصیرت عالیه هستند. اما در این موضع، منظور قائلین به امامت حضرت رضا علیه‌السلام و سائر ائمه علیهم‌السلام تا حضرت مهدی عجل الله فرجه هستند حتی اگر از نظر علمی در سطح پایین باشند و جاهل قلمداد شوند.
۴. یکی دیگر از علت‌های افضلیت زیارت حضرت، دوری راه و تحمل مشقت راه است برای آنانی که به زیارت ایشان می‌روند. «خواص» سختی سفر را بر خود هموار کرده و به زیارت ایشان مشرف می‌شوند.
۵. آنچه ذکر شد، دو علت بود در فضیلت و امتیاز زیارت حضرت رضا علیه‌السلام «به اعتبار زائر». اینک به وجه امتیاز زیارت حضرت رضا علیه‌السلام «به اعتبار مَزور» اشاره می‌شود.
۶. حضرت رضا علیه‌السلام دور از مَسقط رأس و زادگاه خود دفن شده‌اند و در غربت و دور از اهل و نزدیکان. این شرایط سبب به فراموشی سپرده شدن است و خاموش شدن نور. اگر ثواب زیارت ایشان با سایر ائمه یکی بود، در واقع زیارت ایشان و ثواب آن نسبت به سایر ائمه ناقصه بود؛ زیرا در مسیر زیارت ایشان مشقت‌ها تحمل می‌شد. البته اصل زیارت ائمه، در ثواب یکسان است (الاصل التساوی) ولی زیارت حضرت رضا علیه‌السلام مزایایی دارد که در زیارت دیگر از معصومین علیهم‌السلام نیست که به علل آن اشاره شد (دو علت به اعتبار زائر و یک علت به اعتبار مَزور). به‌ویژه وجه و علت اخیر که غریب و وحید و بعید بودن ایشان علیه‌السلام است که سبب فراموش‌شدن و نعوذبالله مساوی با دیگر مردم شدن است. زیرا دیگران (مردم) در شرایط دوری و غربت و وحدت فراموش می‌شوند.
۷. ازاین‌رو حکمت الهی بر این جاری شد که نور این بزرگوار تمام باشد و یادش فراگیر گردد و شأنش آشکار شود. پس این سفارش و تشویق فراوان بر زیارت حضرت رضا علیه‌السلام صادر شد که جبرِ کسری باشد بر آنچه بر این بزرگوار وارد آمده است.
۸. اگر گفته شود اینکه خواص، حضرت رضا علیه‌السلام را زیارت میکنند ممکن است که غیر خواص هم ایشان را زیارت کنند. یا اگر گفته شود اینکه مضجع شریف حضرت دور است و مسافت زیاد و مشقت راه هم هست، این مسائل نسبت به بعضی از شیعه است و برای بعضی مشقتی نیست؛ چراکه در مشهد مقدس یا حومه آن ساکن هستند. این‌ها برای زیارت عتبات دیگر باید مشقت بکشند و به زیارت بروند… پاسخ می‌دهیم خطابات شرعیه عامه (عمومی) و لوازم آنها، همه مطابق امورِ غالبه و ابتدائیه است.
در اشکال اول می‌گوییم غالب زوار حضرت رضا علیه‌السلام «خواص» هستند به خلاف زائران دیگر معصومین علیهم‌السلام و در اشکال دوم می‌گوییم این خطاب در ابتدا که صادر شد، درباره کسانی گفته شد که به اعتاب دیگر معصومین علیهم‌السلام نزدیک هستند و به عتبه حضرت رضا دورند. آن هنگام که این روایت صادر شد، کسانی که نزدیک به مضجع حضرت رضا علیه‌السلام بودند، اندک بودند. و الان که زیاد هستند، سبب انقلاب و دگرگونیِ حکم نمی‌شود؛ چراکه خطاب شرعی عام است و مطابق امور ابتدائیه بیان‌شده و تغییر نکرده است.
منبع: http://www.aghayed.net/imamreza/
(۲۰۰)
مرکز اسناد آستان قدس و ضرورت‌های پیش روی آن
ابوالفضل حسن‌آبادی
| مؤلف مقاله حاضر که خود پژوهشگر در مطالعات فرهنگ رضوی و از مدیران مرکز اسناد آستان قدس رضوی است، در این مقاله درباره بایدهای این مرکز سخن گفته است. |
چکیده:
آرشیوها حافظه تاریخی ملت‌ها هستند و وظیفه حفظ نگهداری و سازمان‌دهی کلیه اسناد و منابع تاریخی مرتبط با یک کشور را بر عهده‌دارند. آرشیوها را می‌توان از لحاظ شمول دربرگیری منابع، دایره اختیارات و شرح وظایف به آرشیوهای ملی منطقه‌ای و محلی تقسیم نمود که به خاطر دربرداشتن منابع مختلف، کارکردهای متفاوتی را در جمع‌آوری، نگهداری و سازمان‌دهی اسناد بر عهده‌دارند. از مهم‌ترین وظایف آرشیوها می‌توان به تعریف مأموریت بر اساس اهداف زیربنایی، مشخص کردن ارزش‌هایی که مرکز باید در راه رسیدن به آنها تلاش نماید، تعاریف عملیاتی بلندمدت برای فراهم‌سازی زمینه‌های ارزش‌های مشخص‌شده، تعاریف عملیاتی کوتاه‌مدت برای کاربردی کردن برنامه‌های بلندمدت، درنظرگرفتن جایگاه آرشیوها در زمینه خدمات‌رسانی، مدیریت اسناد الکترونیکی و تسهیل دسترسی به اطلاعات برای همه اشاره نمود.
مرکز اسناد آستان قدس رضوی به لحاظ دارا بودن منابع باارزش از ماهیت ملی، ازنظر محل قرارگیری جایگاه منطقه‌ای و به دلیل اولویت‌های کارکردی آن برای آستان قدس صبغه محلی دارد. این ویژگی‌ها که کمتر می‌توان آن را در آرشیو دیگری سراغ گرفت باعث شده تا این مرکز جایگاه ویژه‌ای در میان سایر مراکز اسنادی پیدا نماید. مهم‌ترین اهدافی که این آرشیو از بدو تأسیس در سال ۱۳۷۶د نبال نموده در زمینه جمع‌آوری، ساماندهی و نگهداری اسناد آستان قدس، مشهد و خراسان بوده که در مواردی به علت نفاست و ارزش اسناد از سائر نقاط کشور نیز سند دریافت کرده است. سیاست فعالانه این مرکز در حوزه‌های فعالیتش در چند سال گذشته باعث شده تا از حیث دارا بودن اسناد قدیمی، چاپ منابع باارزش سندی، نیروهای باتجربه و مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در زمره سه مرکز اصلی در ایران به شمار آید. این مرکز در راستای تقویت جایگاه آرشیوی خود و استفاده بهینه از امکانات موجود، برنامه‌های ذیل را برای آینده در دستور کار خود قرار داده است…
مشخصات منبع شناختی:
ابوالفضل حسن‌آبادی. «مرکز اسناد آستان قدس و ضرورت‌های پیش روی آن». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال سوم، شماره ۱۰-۱۱، بهار و تابستان ۱۳۹۰، ۱-۳.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50120.html
