Tomat AndishehTomat AndishehTomat AndishehTomat Andisheh
  • خانه –
  • جستارها و یادداشت ها –
    • صفحات پژوهشگران
            • آستانگی
            • آگورا
            • اتوپیا
            • اسلام‌ پژوهی
            • افق مبین
            • بیاض: یادداشت هایی در مردم شناسی شیعه
            • تاریخ اندیشۀ دینی
            • تاریخ‌نگاری
            • تلفیق دانش
            • جستارهای تاریخی
            • حبه‌های نقره فام
            • خوانشها
            • خیلی گذشته، خیلی حالا
            • زبان و ادبیات قرآن
            • شاه شوریده‌سران
            • طاوس
            • سایر نویسندگان
            • فرهنگ روش
            • محمدرضا عشوری مقدم
            • مدهامّتان
            • مطالعات فرهنگ رضوی
            • مهر داد
            • مواسات
            • میراث مکتوب شیعه
            • واژه ها و معناها
            • پیشینه
            • گزارش کتاب تاریخ
    • موضوعات
          • ادب و هنر
          • اقتصاد و مدیریت
          • تاریخ و نسخ خطی
          • زبان‌شناسی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • علوم اجتماعی
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • مطالعات ادیان و اسلامی
          • مطالعات قرآنی
  • فرصت‌های آکادمیک –
    • کشور –
          • آذربایجان
          • آفریقای جنوبی
          • آلبانی
          • آلمان
          • آمریکا
          • اتریش
          • اردن
          • ارمنستان
          • ازبکستان
          • اسپانیا
          • استرالیا
          • استونی
          • اسکاتلند
          • اسلواکی
          • اسلوونی
          • افغانستان
          • الجزائر
          • امارات متحده عربی
          • اندونزی
          • انگلستان
          • اوکراین
          • اوگاندا
          • ایتالیا
          • ایران
          • ایرلند
          • ایرلند شمالی
          • بروئنی
          • بلژیک
          • بلغارستان
          • بنگلادش
          • بوسنی و هرزگوین
          • پاکستان
          • پرتغال
          • تایلند
          • تایوان
          • ترکیه
          • تونس
          • جمهوری آذربایجان
          • جمهوری چک
          • چین
          • دانمارک
          • روسیه
          • رومانی
          • ژاپن
          • سنگاپور
          • سوئد
          • سوئیس
          • سودان
          • عراق
          • عربستان
          • عمان
          • فرانسه
          • فنلاند
          • قبرس
          • قرقیزستان
          • قزاقستان
          • قطر
          • کانادا
          • کره‌جنوبی
          • کرواسی
          • کویت
          • گرجستان
          • لبنان
          • لهستان
          • لوکزامبورگ
          • لیتوانی
          • مالت
          • مالزی
          • مجارستان
          • مراکش
          • مصر
          • مغرب
          • مقدونیه
          • مکزیک
          • نروژ
          • نیوزیلند
          • هلند
          • هند
          • هندوستان
          • هنگ‌کنگ
          • ولز
          • ونزوئلا
          • یونان
    • موضوع –
          • مطالعات قرآنی
          • زبان‌شناسی
          • فقه و حقوق
          • فلسفه و روش شناسی علوم انسانی
          • شیعه‌شناسی و ایران­‌شناسی
          • اقتصاد و مدیریت
          • ادب و هنر
          • مطالعات منطقه‌ای
          • علوم سیاسی و ارتباطات
          • تاریخ و نسخ خطی
          • مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
          • علوم اجتماعی
          • مطالعات ادیان و اسلام
    • گونه –
          • استاد مدعو استادی موقت در دانشگاه (Non-Tenure Track Professorship/lecturer/instructor)موقعیتی تدریسی در دانشگاه است که بر اساس نیاز دانشگاه به مدرسی در زمینه‌ای خاص، تعریف می‌شود. این موقعیت تدریسی مدت زمان مشخصی دارد و در این مدت، استاد موقت به تدریس در زمینه مورد نظر دانشگاه می‌پردازد و بعد از پایان مدت تحصیل، دانشگاه تعهدی نسبت به وی ندارد. این استاد در زمان تدریس در دانشگاه ماهانه حقوق دریافت می‌کند.
          • اعلام برنامه دکتریبرنامه ای که دانشجو با شرکت در آن موفق به اخذ درجه دکتری (PhD) می‌شود. این برنامه در کشورهای اروپایی و استرالیا دست کم سه‌ سال و غالبا فاقد درس‌های اجباری است. درمواردی که چنین چیزی ـ یعنی درس اجباری برای دوره دکتری ـ وجود دارد ـ مانند برخی برنامه‌های دکتری‌ جدید در آلمان ـ غالبا درس نمره‌ای ندارد و ارائه گواهی گذراندن درس کافی است. در کشورهای آمریکای شمالی برنامه دکتری، دست کم پنج سال به طول می انجامد و شباهت زیادی با دوره‌های دکتری ایران دارد. به این ترتیب دانشجو موظف به گذراندن درس‌هایی با نمره‌های مؤثر، امتحان جامع شفاهی و دفاع از رساله دکتری خود می‌باشد. اخیرا بسیاری از برنامه‌های دکتری در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، خود را به الگوی برنامه‌های آمریکای شمالی نزدیک کرده‌اند و دوره‌های دکتری با درس‌‌های اجباری و مدت زمان نسبتا طولانی‌تر نسبت به سایر کشورهای اروپایی برگزار می‌کنند.
          • اعلام برنامه کارشناسی ارشدکارشناسی ارشد عموماً به صورت یک‌ساله و یا دوساله ارائه می‌شود. دوره‌های یک‌ساله عموما فاقد پایان‌نامه و دوره‌های دو ساله دارای پایان‌نامه می‌باشد. در برخی کشور‌های تنها با گذراندن دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ارائه پایان‌نامه است که می‌توان دوره دکتری (PhD) را شروع کرد. در بریتانیا دوره‌ کارشناسی ارشد خاصی با عنوان (Mphil) وجود دارد که در صورت طی آن، مدت زمان تحصیل دوره دکترا قدری کاهش می‌یابد.
          • اعلام یا راه اندازی وب سایتوب‌سایت‌های علمی توسط فرد و یا افرادی برای ترویج و پیشبرد زمینه علمی خاصی راه اندازی می‌شوند. وب‌سایت‌ها گاه توسط فرد و افراد و گاه به واسطه تصمیم موسسه‌ای فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
          • بودجه پژوهشیبودجه پژوهشی (Research Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او پژوهش خاص را به سامان برساند. معمولاً بودجه‌های پژوهشی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بودجه سفر علمیبودجه سفر علمی (Travel Grant)، مبلغی است که توسط دانشگاه‌ها و یا مراکز علمی و فرهنگی، به دانشجو و یا استاد پرداخت می‌شود تا او در نشستی علمی شرکت کند و یا برای مدتی معلوم، به پژوهش در مکانی خاص بپردازد. معمولاً بودجه‌های سفر علمی به صورت رسمی اعلام می‌شود و دانشجویان و اساتید متقاضی برای دریافت آنها، مدارک خود را ارسال می‌کنند. کمیته‌ای علمی، افرادی را انتخاب و بودجه سفر علمی را در اختیار آنان قرار می‌دهد.
          • بورسیه دکتراکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره دکتری برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است وهمچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. ویژگی اصلی این کمک هزینه این است که تعهّد شغلی برای دریافت کننده ایجاد نمی‌کند و دریافت کننده صرفا دانشجویی است که موظّف است با آن مبلغ تحصیل خود را به سرانجام برساند. در مواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • بورسیه کارشناسی
          • بورسیه کارشناسی ارشدکمک هزینه تحصیلی که به دانشجوی دوره کارشناسی ارشد برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی و یا تحصیل پرداخت می‌شود. میزان و شکل پرداخت این کمک هزینه براساس تعریفی که برای آن شده است و همچنین کشورهای مختلف می‌تواند شرایط و ویژگی‌های متفاوتی داشته است. درمواردی ادامه دریافت بورسیه منوط به ارائه گزارش کار و ارزیابی‌های دوره‌ای است.
          • جایزه علمیجایزه‌های علمی، عنوان عامی برای گونه‌های مختلفی از تشویقاتی هستند که ازدانشجویان، اساتید و یا پژوهشگران مستقل، به سبب ارائه برخی آثار علمی، اعم از کتاب، پایان‌نامه و یا مقاله صورت می‌گیرد. جایزه‌های علمی عمدتاً توسط موسسات و بنیادهای علمی ارائه می‌شوند و معمولاً مبلغ مشخصی پول هستند. در بسیاری موارد، ارائه جایزه به صورت رسمی اعلام می‌شود، افراد واجد شرایط برای دریافت آنها اقدام می‌کنند و در نهایت افرادی به عنوان منتخب، برنده این جوایز می شوند.
          • دستیار پژوهشیدستیاری پژوهشی (Research Associate) فرصتی است دانشگاهی که به شماری از دانشجویان مقاطع مختلف و نیز پژوهشگران غیر دانشجو اعطا می‌شود. فرصت دستیاری پژوهشی، توسط گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های مختلف جهان اعلام می‌شود و کسانی که به عنوان دستیار پژوهشی انتخاب شوند، موظف به همکاری با یک استاد دانشگاه در پروژه مخصوصی هستند. به دستیاران پژوهشی از محل بودجه اختصاص یافته برای آن پژوهش، دستمزد پرداخته می شود.
          • دوره های کوتاه مدتدوره‌های غالبا پژوهشی هستند که برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و یا حتی اساتید این امکان را فراهم می‌کنند که در یک بازه زمانی مشخص در یک مرکز دانشگاهی و یا پژوهشی دیگر به مطالعه و پژوهش بپردازند. در این دوره‌ها غالبا شرکت‌کنندگان نیز موظف هستند که نتایج پژوهش خود را دست کم در قالب یک یا چند سخنرانی ارائه کنند. شماری از این دوره‌ها تمام یا بخشی از هزینه‌های داوطلب (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند.
          • شغل استادیاستادی دانشگاه (Tenure Track Professorship) به عنوان یک شغل، یکی از مهم ترین گونه‌های فعالیت آکادمیک است. افراد دارای مدرک دکترا و یا فوق دکترا، معمولاً بر اساس فراخوانی عام توسط دانشگاه، برای در اختیار گرفتن یک موقعیت دانشگاهی، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند. همچنین پیشینه تحقیقاتی و علمی ایشان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. افراد منتخب ابتدائاً برای یک دوره پنج ساله آزمایشی (Tenure Track) به استخدام دانشگاه در می‌آیند و بعد از پنج سال و بر اساس رای کمیته علمی دانشکده و دانشگاه، از کار برکنار و یا به صورت دائم در دانشگاه مشغول به تحصیل خواهند شد. در حال حاضر در کشور آلمان ورود به کرسی استادی منوط به گذراندن دوره فوق دکتری آلمانی (habilitation) و يا دوره استادیاری آلمانی (juniorprofessorship) است.
          • شغل دکتراشغل پژوهشی ـ آموزشی است که شاغل در صورت اتمام موفقیت‌آمیز دوره شغلی خود، حائز درجه دکتری نیز می‌شود. شغل دکتری دست‌کم شامل نوشتن رساله پژوهشی دکتری می‌شود و علاوه بر آن گاهی وظایف آموزشی و حتی اداری نیز به فرد شاغل محول می‌شود. تفاوت اصلی شغل دکتری با بورسیه دکتری، تعهد شغلی و کاری است که برای دانشجو ایجاد می‌شود و او موظف است در زمان‌های خاصی در جای خاصی حضور داشته باشد. با این حال در کشورهایی که این موقعیت‌ها عرضه می‌شود، نرخ متوسط حقوق دریافتی برای شغل دکتری، از بورسیه دکتری بیشتر است. در حال حاضر شغل دکتری غالباً در کشورهایی مثل آلمان، سوئیس، هلند، اتریش، بلژیک، لوگزامبورگ و کشورهای اسکاندیناوی عرضه می‌شود. دریافت‌کنندگان شغل دکتری، بعد از پایان دوره، برای اخذ اقامت دائم و یا شهروندی آن کشورها، عموماً از موقعیت‌ بهتری برخوردار خواهند بود.
          • فراخوان کتابفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا کتاب خود را ارسال کنند. این فراخوان غالبا توسط ناشران کتاب‌های دانشگاهی برای سری یا موضوع خاصی که به طور سلسله‌وار چاپ می‌کنند، اعلام می‌شود.
          • فراخوان مقالهفراخوانی است که در آن از پژوهشگران مرتبط با یک حوزه مطالعاتی درخواست می‌شود تا پژوهش‌ها و مقالات خود را ارسال کنند. این فراخوان می‌تواند برای یک کتاب و یا شماره خاصی از یک مجله باشد.
          • فوق دکترافوق دکترا (Postdoc) دوره‌ای معمولا یک تا سه ساله است که دانشجویان بعد از به پایان بردن دوره دکترا، آن را می‌گذرانند. فرصت‌های فوق دکترا بعد از دریافت مدرک دکترا قابل ورود هستند، اما دانشجویان دکترا حدود شش ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه دکترای خود. برای این فرصت اقدام می‌کنند. دانشجویان مقطع فوق دکترا، در این دوره، می‌باید به پژوهش و یا تدریس بپردازند، اما در کلاسی به عنوان تحصیل، شرکت نمی‌کنند. این دانشجویان همچنین از دانشگاه به صورت ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند؛ چه اینکه فوق دکترا اساساً نوعی شغل است. فرصتهای فوق دکترا، به صورت متناوب توسط دانشگاه‌ها اعلام می‌شود و کمیته‌ای علمی آنها از میان متقاضیان، انتخاب می‌کند. فرصت های فوق دکترا معمولاً بسیار رقابتی است.
          • کارگاهکارگاه‌ها همان دوره‌های کوتاه مدت با هدف آموزشی هستند که به زمان خاصی اختصاص ندارند و در آن یک نوع تعامل جمعی قوی‌تر دوره‌های کوتاه مدت وجود دارد. علی الخصوص نوع ارائه‌هایی که اساتید دارند با ارائه‌های کنفرانس و دوره‌های کوتاه‌مدت متفاوت است؛ چرا که غالباً به شکلی است که به طور عملی شرکت‌کنندگان را درگیر محتوا می‌کند و از آنان خواسته میشود که کارهایی را در طول دوره با مشارکت جمعی تمرین کنند. در کارگاه‌ها غالباً تکیه کمتری بر بُعد تئوری ـ انتزاعی می‌شود و بیشتر یادگیری عملی مهارتها مدنظر است.
          • کنفرانساجتماع شماری از پژوهشگران که در آن پژوهش‌ها ارائه می‌شود. این ارائه می تواند به شکل سخنرانی ـ ارائه شفاهی و یا پوستر ـ باشد. براساس نوع، بزرگی و ماهیت، یک کنفرانس می‌تواند از یک تا چند روز به طول انجامد و در بردارنده یک الی ده‌ها پنل (بخش) باشد. هر یک از پنل‌ها به موضوع خاصی می‌پردازد و توسط دانشمندی متخصص آن موضوع اداره می‌شود.
          • مدارس فصلیمدارس فصلی دوره‌های کوتاه مدّت آموزشی هستند که در بازه زمانی خاصّی (مدرسه تابستانی، بهاری، پائیزی یا زمستانی) برگزار می‌شوند. موضوعاتی که در این مدارس ارائه می‌شود بسیار متنوع و براساس نیازها، خواسته و سلیقه برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان می‌تواند متفاوت باشد و حتی شامل مدارس تابستانی درخصوص فرهنگ و زبان یک کشور می‌تواند باشد. در مدارس فصلی گاهی شرکت‌کنندگان نیز موظف به ارائه پژوهشی در قالب یک سخنرانی کوتاه هستند و گاهی چنین الزامی وجود ندارد. شماری از مدارس فصلی تمام یا بخشی از هزینه‌های مدرسه (ثبت‌نام، سفر و اسکان) را برای شرکت‌کنندگان بر عهده می‌گیرند. مدارسی که اقدام پوشش هزینه‌ها می‌کنند معمولا از دسته‌ای هستند که انتظار دارند شرکت‌کنندگان، ارائه پژوهش و یا افزوده دیگری برای دوره داشته باشند.
  • فصلنامه آفاق شیعه –
  • خدمات –
  • اخبار –
  • آکادمی طومار –
  • تقویم آکادمیک –
  • تماس با ما و درباره ما –
  • جستارهای تاریخی (احمد خامه‌یار)
متون طبقات صوفیه، از تاریخ‌نگاری تا مناقب‌نگاری
۱۳۹۹/۰۸/۰۸
تازه‌ها و پاره‌هایی در مطالعات فرهنگ رضوی (۳۵۱-۴۰۰)، به کوشش پیمان اسحاقی
۱۳۹۹/۰۸/۰۸
بازیافته‌های کتاب المنامات شیرویه دیلمی (درگذشته ۵۰۹ق)
  دسته بندی ها: مطالعات ادیان و اسلامی، تاریخ و نسخ خطی، مردم­‌شناسی و مطالعات فرهنگی
۱۳۹۹/۰۸/۰۸
نویسنده: جستارهای تاریخی

در تاریخ اسلام، از دوره‌ای نسبتاً زودهنگام، حکایت‌های خواب و رؤیای فراوانی به نگاشته‌های تاریخی مسلمانان و به ویژه منابع تراجم‌نگاری راه یافته است. این خواب و رؤیاها موضوعات متنوّعی دارند؛ اما موضوع تعداد قابل توجهی از آنها، عاقبت عالمان و صالحان پس از مرگ است که دیگران، آنها را در خواب دیده‌اند و فرجامشان را در جهان دیگر جویا شده‌اند؛ و آنها نیز معمولاً راوی را از عاقبت به‌خیری خود ـ به برکت برخی از اعمال و عقاید خود در دار دنیا ـ مطلع ساخته‌اند.

به‌نظر می‌رسد پیدایش ادبیات فضائل‌نگاری و مناقب‌نگاری امامان مذاهب و پیشوایان دینی و نیز گسترش فرهنگ تصوّف در میان جوامع مسلمان، نقش چشمگیری در رواج حکایت‌های خواب و رؤیا در منابع تاریخی داشته است. از مهم‌ترین کارکردهای این دست حکایت‌ها، تلاش برای تقویت باورهای کلامی و گرایش‌های فکری خاص و در نقطه مقابل، نفی و تحقیر آرا و عقاید مخالفان فکری؛ و نزد صوفیان نیز نشان دادن مقام قدسی و معنوی مشایخ صوفیه بوده است.

طبیعتاً بررسی موضوعات و کارکردهای حکایت‌های خواب و رؤیا در منابع تاریخ و تراجم می‌تواند موضوع پژوهش گسترده‌ای باشد که نتایج آن، بی‌تردید از منظر مطالعه تاریخ ذهنیت و چگونه‌اندیشی مسلمانان بسیار اهمیت خواهد داشت. به‌هر حال، فراوانی و حجم بالای این خواب و رؤیاها، گاه برخی از عالمان و محدّثان را به نگارش آثاری با هدف گردآوری آنها در قالب یک رساله یا کتاب مستقل واداشته است که به عنوان نمونه‌ای از این آثار، باید از کتاب المنامات اثر شیرویه دیلمی یاد کرد.

ابوشجاع شیرویه بن شهردار دیلمی همدانی (۴۴۵-۵۰۹ق)، از مشهورترین محدّثان همدان در سده‌های میانی به شمار می‌آید. او دارای تألیفاتی چند بوده که برخی از آنها همچون فردوس الأخبار بمأثور الخطاب ـ در حدیث ـ و ریاض الاُنس لعقلاء الإنس فی معرفه احوال النبی وتاریخ الخلفاء ـ در سیره رسول خدا (ص) ـ باقی‌مانده‌اند؛ اما برخی دیگر از آنها همچون طبقات الهَمَذانیّین یا طبقات اهل هَمَذان (که تسامحاً به تاریخ همدان نیز شهرت دارد) امروزه مفقود گشته است.

یکی از تألیفات مفقود شیرویه، اثر وی در موضوع خواب‌نگاری یا رؤیانگاری بوده که برخی از مورخان همچون علاءالدی مغلطای (اِکمال تهذیب الکمال، ج۱۰، ص۲۲۲) و ابن عماد حنبلی (شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۵، ص۱۶۰) از آن به نام کتاب المنامات یاد کرده‌اند؛ اما ابن صلاح (طبقات الفقهاء الشافعیه، ج۱، ص۴۸۷) از آن به نام حکایات المنامات، و جنید شیرازی (شدّ الازار فی حطّ الاوزار عن زوّار المزار، ص۲۵ و ۳۳) از آن به نام التجلّی فی المنامات یاد کرده است.

شیرویه گویا به جهت تساهل در نقل حدیث، چنانکه از فردوس الاخبار وی می‌توان دریافت، مورد انتقاد شمس‌الدین ذهبی (د ۷۴۸ق) قرار گرفته که درباره وی گفته است: «هو متوسّط المعرفه؛ ولیس هو بالمُتقَن» (تاریخ الاسلام، ج۱۱، ص۱۲۲). از نقل قول‌های به‌جا مانده از تاریخ همدان وی نیز گرایش و علاقه‌اش به اولیا و مشایخ صوفیه برداشت می‌شود. این مسئله می‌تواند تفسیرگر نگارش اثری از شیرویه در موضوع رؤیانگاری باشد.

از کتاب المنامات وی نقل قول‌های اندکی در برخی از منابع تراجم‌نگاری به‌جا مانده است؛ از جمله یک نقل قول در طبقات الفقهاء الشافعیه ابن صلاح، یک نقل قول در اِکمال تهذیب الکمال مغلطای، سه نقل قول در شدّ الازار جنید شیرازی؛ و نقل قولی نیز در روض الریاحینِ یافعی بدون اشاره به منبع خود، اما احتمالاً به نقل از کتاب شیرویه. نگارنده این سطور در راستای طرح بازیابی کتاب مفقود تاریخ همدان شیرویه، نقل قول‌های به‌جا مانده از کتاب المنامات وی را نیز شناسایی و در نوشتار پیشِ‌رو گردآوری کرده است.

 

***

 

[۱] وفی کتاب المنامات لأبی شجاع شیرویه بن شهردار بسنده عن أبی نضره قال: عُوتِب الحسن فی عمرو بن عبید وفی غضبه علیه، فقال: تعاتبوننی فی رجل والله رأیته فی المنام یسجد للشمس من دون الله تعالى.

(منبع: اکمال تهذیب الکمال، ج۱۰، ص۲۲۲)

 

[۲] حکى الحافظ أبو شجاع شیرویه بن شهردار الدیلمی رضی الله عنه فی کتابه فی المنامات قال: رأیتُ بخطّ الشیخ الإمام أبی الفضل عبد الله بن عبدان مکتوباً: رأیتُ فی المنام ربّ العزّه تعالى وتقدّست أسماؤه، وحکى شیرویه کلاماً منه: فقال لی کلاماً یدلّ على أنه یخاف علیّ الافتخار بما أولانیه، فقلتُ له: أنا فی نفسی أخَسُّ، ووقع فی ضمیری: أخَسُّ من الرّوثِ، ثمّ قال لی: أفضلُ ما یُدعى به: {أَلا لَهُ الخَلْقُ وَالأَمْرُ} [الاعراف: ۵۴].

(منبع: طبقات الفقهاء الشافعیه، ج۱، ص۵۰۶)

 

[خلاصه همین حکایت را ابن عماد حنبلی (شذرات الذهب، ج۵، ص۱۶۰)، در ذیل شرح حال عبدالله بن عبدان (د ۴۳۳ق) به شرح زیر نقل کرده است:

«وفیها عالم همذان، عبد الله بن عبدان، حکى عنه شیرویه فی کتابه المنامات أنه قال: رأیتُ الحقّ فی النوم، فقال لی ما یدلّ على أنه یخاف علیَّ الإعجاب.»

همچنین مشابه حکایت فوق را ذهبی (تاریخ الاسلام، ج۹، ص۵۲۷) ظاهراً از تاریخ همدان شیرویه، به شرح زیر نقل کرده است:

رأیتُ بخطّ ابن عَبْدان: رأیتُ ربَّ العِزّه فی المنام، فقلت له: أنت خلقتَ الأرض وخلقتَ الخلْق ثمّ أهلکتهم، ثمّ خلقتَ خلقاً بعدهم. وکأنّی أرى أنّه یرتضی کلامی ومَدْحی له، فقال لی کلاماً یدلّ على أنّه یخاف علیَّ الافتخار بما أوْلانیهِ. فقلتُ له: أنا فی نفسی أخسّ. ووقع فی ضمیری: أخسّ من الرَّوْث. ثمّ قال لی: أفضل ما یُدعى به: {أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَالأَمْرُ}.]

 

[۳] روى صاحب الفردوس الأعلى وهو شیرویه بن شهردار الدیلمی فی کتاب التجلّی فی المنامات بإسناده عن ابن هانئ الکیسانی: بینما ثلاثه یسیرون فی أرض الروم إذ مرّوا بعظامٍ فی وادٍ، فسمعوا صوتاً عند العظام یقول: “أنشدکم الله فی دَیْنی”، مرّتین. فقالوا له: “من أنت؟” قال: “أنا من الشهداء، وقد حبستُ عن أصحابی بدَین لامرأتی، وهو خمسه عشر دیناراً”. فقالوا له: “وما یدرینا اسمک وأین منزلک وامرأتک؟” فقال لهم: “لیضرب أحدکم بیده إلى الأرض.” فضرب أحدهم بیده إلى الأرض، فإذا کفّه منقوش باسمه واسم أبیه وقریته بکتابه لا تمتحی. قال: “فضمنوا له دَینه”، ثم مضوا. فلما جاؤوا منزله قال بعضهم لبعض: “یا قوم إن الرجل قد ضمنتم له دینه”، فمالوا إلى امرأته فقالوا لها: “أکان لک على زوجک دین؟” فقالت: “نعم، کانت لی علیه خمسه عشر دیناراً بقیّه من مهری.” فقالوا لها: “إن رأیتِ أن تهبی له.” فقالت: “ما کنتُ لأفعل ذلک.” قالوا: “فیعطیک کلّ إنسانٍ منّا دیناراً.” قالت: “لا.” قالوا: “فدینارین.” قالت: “لا.” قالوا: “فثلاثه.” قالت: “لا.” فقال بعضهم: “یا قوم إنکم ضمنتم للرجل أن تقضوا دینه، ففوا له بضمانکم.” فأخرج کلّ منهم خمسه دنانیر فأعطوها. فلمّا فارقوها امتحى الکتابه من ید الرجل. ثمّ رآه صاحب الکتابه فی منامه وهو یقول: “جزاکم الله خیراً فقد بلغنی ما صنعتم.”

(منبع: شدّ الازار، ص۲۴-۲۵)

 

[۴] وروى أیضاً فی ذلک الکتاب بإسناده عن شیبان بن جسر قال: خرج أبی وعبد الواحد بن زید یریدان الغزو، فهجموا على رکیّهٍ واسعه عمیقه فأدلوا حبالهم بقِدْر فإذا القدر قد وقعت فی الرکیّه. قال: فقرنوا حبال الرفقه بعضها إلى بعض ثم دخل أحدهم الرّکیّ، فإذا هو بهمهمه فی الرّکیّ، فإذا برجلٍ جالس على ألواحٍ وتحته الماء. فقال: أجنّی أم إنسی؟ قال: بل إنسی. قال: من أنت؟ قال: أنا رجل من أهل أنطاکیه، وإنّی متُّ فحبسنی ربّی هاهنا بدَین علیّ، وإن ولدی بأنطاکیه ما یذکروننی ولا یقضون عنّی. فخرج الرجل وقال لصاحبه غزوه بعد غزوه، فدع أصحابنا یذهبون. فسارا إلى أنطاکیه فسألا عن الرجل وعن بنیه. فقالوا: نعم، والله إنه لأبونا، وقد بعنا ضیعه لنا فأتیا معنا نقضی عنه دَیْنه. فذهبوا حتّى قَضَوْا عنه الدَّیْن. ثم رجعا من أنطاکیه حتى أتیا موضع الرکیّه ولا یشکّان أنها ثَمّ، فلم یکن رکیّه ولا أثر، فأمسیا هنالک فأتاهما الرجل فی منامهما وقال: جزاکما الله عنّی خیراً، إن ربّی حوّلنی إلى الجنّه حیث قُضی عنّی دینی.

(منبع: شدّ الازار، ص۲۵-۲۶)

 

[۵] وروى صاحب التجلّی فی المنامات أن امرأه من المتعبّدات یقال لها راهبه، لمّا أشرفت على الموت رفعت رأسها إلى السماء وقالت: یا من علیه اعتمادی فی حیاتی ومماتی، لا تخذلنی عند الموت ولا توحشنی فی قبری. فلمّا ماتت کان لها ولد یأتی قبرها فی کلّ لیله جمعه ویوم جمعه ویقرأ عندها شیئاً من القرآن، ویدعو لها ویستغفر لها ولأهل المقابر. قال: فرأیتها فی المنام فسلّمت علیها وقلتُ: یا أماه! کیف أنت وکیف حالک؟ قالت: یا بُنَیّ إن للموت کربه شدیده وأنا بحمد الله فی برزخ محمود مفروش فیه الریحان، وموسّدٍ فی السّندس والاستبرق [إلى یوم القیامه]، فقلت: ألک حاجه قالت: نعم یا بنیّ لا تدع ما أنت فیه من زیارتنا والقراءه والدعاء لنا. فإنّی یا بنیّ أسرّ بمجیئک إلیّ یوم الجمعه ولیله الجمعه إذا أقبلتَ یقول لی الموتى: یا راهبه هذا ابنک قد أقبل، فأسرّ بذلک ویسرّ من حولی من الموتى. قال: فکنتُ أزورها فی کلّ لیله جمعه ویومها وأقرأ القرآن وأدعو لهم فبینما أنا ذات لیله [نائم] إذا بخلق کثیر قد جاؤونی، فقلت: من أنتم وما حاجاتکم؟ فقالوا: نحن أهل المقابر جئناک نشکرک على فعالک ونسألک أن لا تقطع عنّا تلک القراءه والدعوات. فما زلتُ أقرأ لهم وأدعو لهم بهنّ کلّ لیله جمعه ویومها.

(منبع: شدّ الازار، ص۳۳-۳۴)

[همین حکایت را عبدالله بن اسعد یافعی (روض الریاحین فی حکایات الصالحین، چاپ مطبعه ابراهیمیه مصر، ص۱۳۲) بدون اشاره به منبع خود نقل کرده است.]

  برچسب ها: قرون متقدم، نسخه های خطی، تاریخ، مطالعات متون، انسان شناسی، الهیات، کتابشناسی، نقد متن، تاریخ فکر، جامعه شناسی، فرهنگ، مردم شناسی، جوامع اسلامی، مطالعات فرهنگی، قرون میانه، تاریخ نگاری، نسخ خطی، متون، مطالعات اسلامی، ایران، تاریخ جهان اسلام، تاریخ اجتماعی، اسلام، متون دینی
١١٤ بازدید

مطالب مرتبط

۱۴۰۱/۰۹/۰۷

کارگاه مهارت‌های پژوهش میدانی درباره تشیع در اروپا


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۶/۱۹

کارگاه آشنایی با موسسه «DAAD»؛ مهمترین مجرای ارتباط دانشگاهی با کشور آلمان


بیشتر بخوانید
۱۴۰۱/۰۴/۱۱

کارگاه تدوین (سطح مقدماتی تا متوسط): تدوین تلویزیونی


بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس با ما

 

 

از مسیر ارتباطی زیر با ما در تماس باشید:

رایانامه : toumareandisheh@gmail.com

|می‌خواهم از طومار اندیشه حمایت کنم|

عضویت در خبرنامه

جهت اطلاع از بروزرسانی های سایت ایمیل خود را ثبت نمایید.

تماس با ما


    [recaptcha]

    تمامی حقوق برای طومار اندیشه محفوظ است.