اول تاریخ تشیع «ت» و آخر آن «ع» است. اتفاقا آنچه می خواهم درباره اش بنویسم هم با «ت» نسبت دارد و هم با «ع». ت هم اول تاریخ است و هم ابتدای تحقیق و ظاهرا همه متفقند که تاریخ را باید محققانه بررسی کرد.  اما چرا گفتم ظاهرا؟ چون باطنا این گونه نیست و برخی بیشتر از تایِ تحقیق به فکر عینِ عوامند! البته حساب محققانی که معتقدند که هر راست نشاید گفت یا از خوف عوام تقیه می کنند را باید از عوام محقق نما جدا کرد! عوام محقق نما کسی است که مثلا در کسوت استادی دانشگاه یا حتی حوزه است اما پس از مواجه شدن با دلایل روشن نیز بر باورهای عامیانه خویش تاکید می کند و اهل تحقیق را با برچسب های گوناگون مانند غرب زده و روشنفکر و لیبرال و بی سواد و پر مدعا و شهرت طلب و … مورد عنایت قرار می دهد!

آنچه در این یادداشت می نویسم یکی از هزار و مشتی از خروار است و تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل!

شاهچراغ – عکس از نگارنده – ۹ فروردین ۱۳۹۶

مشهورترین زیارتگاه شیراز، آستانه شاهچراغ است و مشهور آن است که مدفون در آن مزار احمد بن موسی بن جعفر (علیهم السلام) است و برخی محققان نیز در اثبات این قول مشهور کوشیده اند مانند جلیل عرفان منش در کتاب چلچراغ شیراز (مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی، ۱۳۸۶ش) و نیز در کتاب مهاجران موسوی (تهران: امیر کبیر، ۱۳۹۱ش) اما با حفظ احترام ایشان باید گفت دلایل و شواهد ارائه شده توسط ایشان قانع کننده نیست و بنا بر تحقیق محمد مهدی فقیه بحر العلوم (هزار مزار ایران: استان خراسان شمالی، ص ۳۸ – ۴۱)، مدفون در آن مزار به استناد کتاب سر السلسله العلویه (نوشته شده در ۲۹۴) از ابو نصر بخاری (م ۳۴۱)، احمد بن موسی المبرقع است یعنی نوه امام جواد (ع) و نه پسر بلافصل امام کاظم (ع) و ظاهر آن است که احمد بن موسی الکاظم (ع)در ۴۰ کیلومتری غرب اسفراین و ۸ کیلومتری جنوب غرب روستای کوران واقع است و به امامزاده احمد رضا شهرت دارد چنان که در لب الانساب اثر شریف نسابه ابوجعفر محمد موسوی هارونی (شهید ۵۴۹) به شهادت و دفن وی در اطراف اسفراین تصریح شده است. بنابراین قول به دفن احمد بن موسی بن جعفر (ع) در شیراز از اشتباهات مشهور عوام است! (نیز نک. https://shrines.blog.ir/post/1621 )

مرقد امامزاده احمد رضا در حال بازسازی

تصویری قدیمی تر از امامزاده احمد رضا

امامزاده احمد رضا پس از بازسازی که بر سر در آن تابلوی آستانه مبارکه احمد بن موسی الکاظم (ع) نصب شده است

حال برای این که مشخص شود عین عوام مهم تر است یا تای تحقیق، توجه شما را به چند نکته جلب می کنم:

* در مجموعه هزار مزار ایران برای مزارات هر استان یک جلد اختصاص یافته که کمی بالاتر از جلد مربوط به خراسان شمالی نقل کردم که در آن، انتساب مرقد واقع در شیراز به احمد بن موسی الکاظم (ع) صراحتا رد شده است. آن وقت حسب اطلاع موثق بنده جلوی چاپ و انتشار جلد مربوط به استان فارس را گرفته اند چون مهم ترین زیارتگاه شیراز را فقط اندکی زیر سوال برده یعنی فقط تا این حد که نشان داده مزار نوه امام جواد (ع) است نه پسر امام کاظم (ع). اگر متعجب شده اید باید عرض کنم جای تعجب نیست چون یکی از اهداف چاپ و انتشار این مجموعه، توزیع آن در استان های مربوط بوده و مسلم است که کتاب مربوط به خراسان شمالی موجب خشنودی عوام در این استان خواهد بود چون ثابت کرده که برادر امام رضا (ع) در استانشان مدفون است اما انتشار کتاب مربوط به فارس موجب خشم عوام این استان خواهد شد. حال باید پرسید مگر چه شده؟ مگر شاهچراغ مدفن یکی از نسل آل زیاد و آل مروان است که این همه وحشت از بیان حقیقت برای عوام دارید. آرام آرام می شود گفت که شیراز با مدفن پیکر احمد بن موسی مبرقع معطر به نام و یاد جواد الائمه (ع) است چنان که معطر به نام و یاد باب الحوائج امام کاظم (ع) است زیرا دفن پیکر علی بن حمزه بن موسی بن جعفر (ع) در شیراز مسلم است (نک. امیر سعید الهی، «امام زاده حمزه بن امام موسی کاظم و برخی مزارات منسوب به وی»، میراث جاویدان، ش ۶۲، ص ۴۵، ۴۹، ۵۱ – ۵۲؛ جلیل عرفان منش، مهاجران موسوی، ص ۲۹۸).

مرقد علی بن حمزه بن موسی بن جعفر (ع) در شیراز

* در کتاب سر السلسله العلویه چنین آمده است: «و ولد موسى بن محمّد بن علیّ الرضا بن موسى بن جعفر علیه السّلام محمّدا و أحمد من أمّ ولد و محمّد مات من غیر ولد. و ولد أحمد بن موسى محمّد بن أحمد بن موسى أبو علیّ المبرقع مات بقم و ابنه احمد بن محمّد بن أحمد بن موسى بن محمّد بن علی بن موسى الکاظم أبی الحسن الرضا علیهم السّلام بقم، و أحمد بن موسى بن محمّد التقیّ بن علیّ الرضا مدفون‏ بشیراز مات بها بعد نقله من قم إلیها» (عبدالجواد کلیدار آل طعمه، معالم أنساب الطالبین فی شرح کتاب سر الأنساب العلویه لأبی نصر البخاری، به کوشش سلمان سید هادی آل طعمه، قم: مکتبه آیه الله العظمى المرعشی النجفی (ره)، ۱۴۲۲، ص۱۴۷). توضیح لازم این که این عبارت از اصل کتاب سر السلسله العلویه است نه از شرح عبدالجواد کلیدار بر آن.

جالب آن که این عبارت که «احمد بن موسى بن محمّد التقى بن على الرضا مدفون بشیراز مات بها بعد نقله من قُم إلیها» که نشان دهنده دفن احمد بن موسی مبرقع در شیراز است، در چاپ سید محمد صادق بحر العلوم از سر السلسله العلویه دیده نمی شود:

دور از ذهن نیست که آن عبارت بنا بر مصلحت یعنی همان خوف از عوام یا حتی نگرانی از گمراهی آنان حذف شده باشد. در حالی که می توان عوام را به تدریج و بدون هزینه گزاف ذبح تاریخ توجیه کرد. هزینه ای که متاسفانه در برخی موارد دیگر که ضرورت هم نداشته، پرداخت شده مانند انتقال بی دلیل تولد امام هفتم (ع) از هفتم صفر به ۲۰ ذیحجه که در جای دیگر درباره آن نوشته ام:

http://pishine.ir/archives/15847

* باشد که یک صدم یا یک هزارم ملاحظه عین عوام به فکر تای تحقیق باشیم تا روایت اصیل تاریخ تشیع برای آیندگان نیز باقی بماند!

دکتر سعید طاوسی مسرور

۱۰ دی ماه ۱۳۹۷