پسا دکترا (Postdoc) چیست و چگونه می‌توان به آن دست یافت؟
۱۳۹۹/۰۵/۳۱
نخستین گزارش‌های غربیان از یورش آل سعود و وهابیان به کربلا در سال ۱۲۱۶قمری
۱۳۹۹/۰۵/۳۱
تازه‌ها و پاره‌هایی در مطالعات فرهنگ رضوی (۲۰۱-۲۵۰)
به کوشش پیمان اسحاقی
فرهنگ رضوی را در مختصرترین بیان می‌توان بروزات مختلف مادی و غیرمادی مرتبط با امام رضا علیه‌السلام در فرهنگ ایران، خاورمیانه، شبه قاره هند و آسیای میانه تعریف کرد. این فرهنگ خود را در گونه‌های بی‌شماری از امور نشان داده و در ساحت‌های مختلفی چون تاریخ، هنر، ادبیات، معماری، فرهنگ‌عامه و اندیشه نفوذی مادی و غیرمادی پیدا کرده است. به این ترتیب، پژوهش درباره این بروزات که از این پس از آن به «فرهنگ رضوی» تعبیر می‌کنیم، مستلزم مراجعه به طیف وسیعی از داده‌های فرهنگی در زمینه‌های یاد شده است. در این رشته نوشتارها، برآنم که ابعاد مختلف «فرهنگ رضوی» را از متون مختلف جمع‌آوری کنم و در اختیار پژوهشگران قرار دهم. این متون می‌توانند مدخل دانشنامه‌ای، مقاله، کتاب، مجموعه مقاله، پایان‌نامه، طرح پژوهشی، صدا، تمبر، پوستر، نقشه، اسلاید، مصاحبه، عکس، فیلم، سند، نسخه‌خطی، سند، تاریخ شفاهی، شعر، داستان، یادداشت و هر داده‌ای باشد که به نحوی از انحاء بتواند به پژوهشگران برای شناخت بیشتر از این فرهنگ یاری برساند. به این ترتیب مطالبی که در اینجا در قالب تازه‌ها و پاره‌هایی ارائه میشود را می‌توان به عنوان مواد خام پژوهش‌های بیشتر درباره ابعاد مختلف فرهنگ رضوی در نظر گرفت. تلاش من در اینجا این است که مطالبی که تاکنون کمتر در پژوهش‌های مربوط به فرهنگ رضوی در نظر گرفته شده را جمع‌آوری کنم. همچنین بنا بر این است که هر یک از موارد ارائه شده، با ارجاع کامل نقل شوند، اما در صورتی که ارجاع به مطلبی ناموجود بود و یا مطلبی کاملاً مشهور باشد، از ارائه ارجاع صرف‌نظر میشود. برخی از تصاویر در این صفحه با کیفیت کمتری درج شده است. برای دریافت تصاویر با کیفیت اصلی به فایل ورد همین مطلب مراجعه کنید رسم‌الخط مطالب نیز عموماً تغییر داده نشده است. خوانندگان محترم هم در صورتی که به اثری در این زمینه دسترسی دارند، خصوصاً آثاری که احتمالاً نویسنده این مطلب از آن بی‌اطلاع است، باعث سپاس خواهد بود که آن را به وسیله این ای میل در اختیار نویسنده قرار دهند. در پایان لازم به ذکر است که نقل این مطلب در اینجا به معنای لزوماً صحیح بودن آنها نیست. برای دریافت فایل ورد این پنجاه گانه این لینک و یا این لینک مراجعه کنید.
فهرست محتویات:
- اسنادی از کمک‌های مالی به زائران مسلمان شبه‌قاره هند در مشهد در دوران قاجار، حسن امیرزاده
- مینیاتوری از امام رضا (ع)
- تصویری از بست پایین خیابان حرم امام رضا (ع)
- سنگ قدمگاه امام رضا (ع) در بهبهان
- بررسی شاهنامه‌های چاپ سنگی چاپ ایران در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، منوچهر آراسته
- تصویری از بست بالا خیابان حرم امام رضا (ع)
- سندی از فعالیت‌های کتابخانه آستان قدس رضوی
- محراب زرین‌فام حرم امام رضا (ع)
- انتشار کتاب الصحیح فی فضل الزیاره الرضویه
- مدخل آستان قدس رضوی در دانشنامه اسلام ترکی
- گزارشی از حرم امام رضا (ع) به روایت ابن‌بطوطه در هفت قرن قبل
- انتشار متن تصحیح‌شده از کتاب کهن وسیله الرضوان درباره کرامات امام رضا (ع)
- سرودهای از جواد هاشمی (تربت) درباره امام رضا (ع)
- بیتی درباره امام رضا (ع) در یک بیاض شعری از نعمت عالی خان
- امکان‌سنجی استقرار سیستم مدیریت کیفیت فراگیر (TQM) در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مهدی قیصری نیک
- تصویری از گنبد الله‌وردخان از درون
- نمایی از رواق دارالسیاده در حرم امام رضا (ع)
- سرودهای از فریدون توللی برای امام رضا (ع)
- کاشی‌های ازاره حرم امام رضا(ع)
- ضرورت تغییر ماهوی در رویکرد خدماتی و اطلاع‌رسانی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، جعفر درباغ عنبران
- رساله ذهبیه یا طب الرضا علیه‌السلام
- قلم بردار و آن چه می‌خواهی ترسیم کن!: خاطره‌ای از استاد فرشچیان
- کتاب کرامات رضویه: معجزات امام هشتم علیه‌السلام از شیخ علی‌اکبر مروج الاسلام
- یک دوبیتی فولکلوریک درباره زیارت امام رضا (ع)
- بررسی اولین نسخه‌های قرآن چاپ سربی و سنگی چاپ‌شده در ایران موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، منوچهر آراسته
- نذر زیارت امام رضا (ع) اگر قرض‌ها تا رمضان آینده ادا شد: گزارشی نذری از دوره قاجار
- دو سروده از لطف‌الله نیشابوری درباره امام رضا (ع)
- قصیده‌ای از سید رضا حسینی درباره امام رضا (ع)
- سکه ولایتعهدی امام رضا(ع)، ضرب سمرقند ۲۰۲ قمری
- بررسی ویژگی‌های کتاب‌های چاپ‌شده در مطبعه چاپ سنگی آستان قدس رضوی، منوچهر آراسته
- امام رضا (ع) و بلاغت‌آموزی: گزارشی از واقعه‌ای خارق‌العاده در قرن پنجم هجری
- سرودهای از نیر تبریزی درباره امام رضا (ع)
- نظر ابن خزیمه از بزرگ‌ترین محدثان اهل سنت ایران درباره حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع)
- سرودهای از جواد هاشمی (تربت) درباره امام رضا (ع)
- پیشینه منصب مهرداری در آستان قدس با استناد به اسناد، آمنه موسوی
- خط نقاشی از سید مهدی حسینی با موضوع امام رضا (ع)
- فیلم مستند نسیان درباره مدیریت بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع)
- «خط امانی ز گناهم بده»: اجرائی زنده با محتوای زیارت امام رضا (ع)
- تاریخ شفاهی معماری و توسعه حرم امام رضا (ع) در گفتگو با مهندس دیشیدی
- اسناد تعمیرات مسجد جامع گوهرشاد در دوره صفویه و افشاریه، اعظم نظرکرده
- پروفسور روش بولوَن و بیمارستان آستان قدس رضوی
- سرودهای درباره امام رضا (ع) از بانویی زرتشتی
- گزارش تصویری از کتابخانه آستان قدس رضوی
- سرودهای از جواد هاشمی (تربت) درباره امام رضا (ع)
- دعوت نایب التولیه آستان قدس رضوی از آیت‌الله‌العظمی بروجردی برای حضور در حرم به مناسبت زادروز میلاد امام رضا (ع)
- نسخه خطی «کرامات امام رضا علیه‌السلام» کتابت شده به دستور آیت‌الله بروجردی
- تصویری از درون ضریح امام رضا (ع)
- استاد احمد مهدوی دامغانی و آرزوی زیارت امام رضا (ع)
- سرودهای از مظاهر مصفا درباره امام رضا (ع)
- ترانوشت سرودهای خراسانی درباره امام رضا (ع): سرود «رضا رضا»
(۲۰۱)
اسنادی از کمک‌های مالی به زائران مسلمان شبه‌قاره هند در مشهد در دوران قاجار
حسن امیرزاده
| حرم امام رضا (ع) همواره زائرانی از مناطق مختلف جهان داشته است. شماری از این زائران کمک‌هایی مالی به این آستان انجام داده‌اند. در این مقاله حسن امیرزاده با استفاده از اسناد موجود، مسئله کمک‌های مالی زائران از شبه‌قاره هند در دوره قاجار را بررسی کرده است. |
چکیده
از دوران صفویه زائران زیادی از شبه‌قاره هند (شامل کشورهای کنونی هند، پاکستان، بنگلادش، نپال، بوتان و برمه) به‌واسطه وسعت و جمعیت زیاد که بخشی از آنان مسلمان و شیعه بوده‌اند به شهرهای مذهبی چون مشهد و حتی عتبات عالیات در عراق روی می‌آورده‌اند. چنانکه از اسناد دوره قاجار برمی‌آید برخی از این زائران در زمان زیارت مشهد و یا هنگام رفت‌وبرگشت از اماکن مقدسه شیعی عراق از مسیر مشهد عبور کرده و گاهی رحل اقامت در این شهر افکنده تا نفسی تازه کنند. این مقاله درصدد است تا ضمن پرداختن به پیشینه‌ای از حضور زائران هندی در مشهد در دوران صفوی و افشاریه، به معرفی تعدادی از اسناد تاریخی بپردازد که مربوط به درخواست‌های مالی و رسید پرداخت‌های کمک آستانه مقدسه مشهد (آستان قدس رضوی) به زائران مسلمان شبه‌قاره هند در اواسط دوران قاجاریه می‌باشد.
مشخصات منبع شناختی: حسن امیرزاده. «اسنادی از کمک‌های مالی به زائران مسلمان شبه‌قاره هند در مشهد در دوران قاجار». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی, ۴, شماره ۱۶-۱۷ پاییز و زمستان ۱۳۹۱, ۱۳۹۱, ۱-۱۵.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_51311.html
(۲۰۲)
مینیاتوری از امام رضا (ع)
| یکی از ابعاد فرهنگ رضوی هنرهایی است که به نحوی از انحاء امام رضا (ع) یا حرم او را نشان می‌دهند. آنچه در ادامه می‌آید یکی از این نمونه‌هاست. |
این مینیاتور از نسخه خطی کتاب سبحه الاخبار محفوظ در کتابخانه ملی اتریش، شماره AF 50، برگه نهم سمت چپ اخذشده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر به این لینک مراجعه کنید:
https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/2/C02000968.pdf
(۲۰۳)
تصویری از بست پایین خیابان حرم امام رضا (ع)
| تصاویر تاریخی کمک‌های فراوانی برای درک تطورات تاریخی حرم امام رضا (ع) ارائه می‌دهند. آنچه در ادامه می‌آید یکی از این نمونه‌هاست که بست پایین خیابان حرم را قبل از تخریب فلکه حضرت در دهه ۵۰ نشان می‌دهد. |
(۲۰۴)
سنگ قدمگاه امام رضا (ع) در بهبهان
| قدمگاه‌ها به‌عنوان بناهایی که حضور امام رضا (ع) در آن تحقق‌یافته در نظر گرفته میشود. در این قدمگاه‌ها اغلب کتیبه‌ها یا نگاره‌هایی دال بر این امر به چشم می‌خورد. آنچه در ادامه می‌آید سنگ قدمگاه امام رضا (ع) در بهبهان است. |
منبع: کانال تلگرامی کتابخانه تخصصی اسلام و ایران به آدرس @Historylibrary
(۲۰۵)
بررسی شاهنامه‌های چاپ سنگی چاپ ایران در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی
منوچهر آراسته
| کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی گنجینه بزرگی از آثار را در خود جای‌داده است. منوچهر آراسته در این مقاله شاهنامه‌های چاپ سنگی که در ایران چاپ‌شده و در این کتابخانه نگهداری میشود را بررسی کرده است. |
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی شاهنامه‌های چاپ سنگی چاپ ایران در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی ازلحاظ اطلاعات کتابشناختی و نسخه‌شناسی مانند کاتب، نقاش (تصویرگر)، ناشر، محل نشر، تاریخ نشر، جلد و … است. با بررسی صورت گرفته تعداد ۵ نسخه شاهنامه چاپ سنگی چاپ ایران شناسایی گردید. یافته‌ها حاکی از آن است قدیمی‌ترین شاهنامه شناسایی‌شده چاپ سال ۶۷-۱۲۶۵ق چاپ تهران است. بعدازآن شاهنامه چاپ تبریز سال ۱۲۷۵ق، شاهنامه چاپ تهران سال ۱۳۰۷ق، شاهنامه چاپ تبریز سال ۱۳۱۶ق و شاهنامه چاپ تهران سال ۱۳۲۶ق قرار دارند.
مشخصات منبع شناختی: منوچهر آراسته. «بررسی شاهنامه‌های چاپ سنگی چاپ ایران در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال ۴، شماره ۱۶-۱۷ پاییز و زمستان ۱۳۹۱، ۱۳۹۱، ۱-۲۹.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_51310.html
(۲۰۶)
تصویری از بست بالا خیابان حرم امام رضا (ع)
| تصاویر تاریخی کمک‌های فراوانی برای درک تطورات تاریخی حرم امام رضا (ع) ارائه می‌دهند. آنچه در ادامه می‌آید یکی از این نمونه‌هاست که بست بالا خیابان حرم را در سال ۱۳۴۸ قبل از تخریب فلکه حضرت نشان می‌دهد. |
(۲۰۷)
سندی از فعالیت‌های کتابخانه آستان قدس رضوی
| کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از نهادهای مهم این آستان است. آنچه در ادامه می‌آید سندی از فعالیت‌های روزانه این کتابخانه. |
(۲۰۸)
محراب زرین‌فام حرم امام رضا (ع)
| حرم امام رضا (ع) دارای شمار زیادی از آثار هنری بسیار ارزشمند است. یکی از این آثار محرابی است کهن که به زیبایی آراسته‌شده است. آنچه در ادامه می‌آید تصویر و توضیحاتی درباره آن است. |
محراب زرین‌فام پیش روی مبارک امام رضا (ع) در سال ۶۱۲ هجری قمری توسط محمد ابن ابی طاهر (کاشیگر برجسته کاشانی) و محمد بن ابی زید نقاش با تکنیک لعاب زرین‌فام در ابعاد ۲۲۰*۲۷۳ سانتیمتر ساخته‌شده است.
این محراب که بی‌شک زیباترین محراب زرین‌فام ایرانی است در گذشته در دیوار جنوب غربی روضه منوره نصب بوده و دارای سه طاق‌نما و دو ردیف کتیبه خوشنویسی (کوفی و ثلث) در حاشیه است.
سفارش ساخت این محراب و بخشی از کتیبه‌های زرین‌فام ازاره بنا را عبدالعزیز بن آدم قمی داده و امروزه این اثر یگانه در موزه آستان قدس رضوی مشهد نگهداری می‌گردد. (توضیحات از جناب آقای کیانوش معتقدی)
منبع: کانال تلگرامی گنجینه @Ganjineh_channel
(۲۰۹)
انتشار کتاب الصحیح فی فضل الزیاره الرضویه
| احادیث زیادی درباره نیکوئی و فضیلت زیارت امام رضا (ع) به ما رسیده است. در این اثر مهدی خدامیان آرانی آن دسته از احادیثی که به نظرش صحیح به نظر رسیده را در جمع‌آوری کرده است. |
برای مشاهده متن کامل این کتاب به این لینک مراجعه کنید:
http://mktba.net/library.php?id=12542
(۲۱۰)
مدخل آستان قدس رضوی در دانشنامه اسلام ترکی
| دانشنامه اسلام ترکی یکی از آثار مرجع مهم در زمانه ما درزمینه مطالعات اسلامی است. یکی از مدخل‌های این دانشنامه به نام «آستان قدس» به آستان قدس رضوی اختصاص دارد. پیش‌تر مدخل امام رضا (ع) در این دانشنامه را نیز معرفی کرده بودیم. |
Bugünkü Horasan’ın merkezi durumunda olan Meşhed şehri kurulmadan önce aynı yerde Tûs vilâyetinin Nûkân kazasına bağlı Senâbâz (Senâbâd) köyü bulunmaktaydı. Hârûnürreşîd Horasan seferi sırasında ölünce (193/809) adı geçen köyde gömüldü ve mezarına Horasan umumi valisi olan oğlu Me’mûn bir türbe yaptırdı. Kendisine Merv şehrini merkez yapan Me’mûn, babasının ölümünden sonra ağabeyi Halife Emîn ile giriştiği siyasî mücadelede mutedil Şiî kitlesini kazanmak ve Bağdat’taki Abbâsî hilâfetine karşı olan İranlılar’ı memnun etmek gayesiyle İmam el-Hüdâ lakabını aldı. Emîn’in öldürülmesinden sonra Merv’de kendisine biat edilen Me’mûn, Şiîler’in sekizinci imam kabul ettikleri Ali b. Mûsâ el-Kâzım’ı (Ali er-Rızâ) veliaht tayin ederek Merv’e getirtti ve kızı Ümmü Habîb ile evlendirdi (816). İki yıl sonra Bağdat’taki isyanları bastırmak üzere Merv’den Ali er-Rızâ ile birlikte hareket eden Me’mûn babasının kabrinin bulunduğu köye giderek bir müddet orada kaldı. Bu sırada Ali er-Rızâ âniden öldü. Cenazesi kayınpederi Halife Me’mûn tarafından kaldırıldı ve Hârûnürreşîd’in mezarının baş tarafına, batı yönüne defnedildi. Şiîler’ce Me’mûn tarafından zehirletilerek öldürüldüğü iddia ve kabul edildiğinden aynı zümre tarafından şehid sayılan Ali er-Rızâ’nın kabrinin bulunduğu yere “şehitlik” anlamında meşhed adı verildi. Sonraki asırlarda burası gelişerek büyük bir külliye halini aldı. Bu külliyenin etrafında teşekkül eden şehre de Meşhed denildi….
برای مشاهده متن کامل این مدخل به این لینک مراجعه کنید:
https://islamansiklopedisi.org.tr/asitan-i-kuds
(۲۱۱)
گزارشی از حرم امام رضا (ع) به روایت ابن‌بطوطه در هفت قرن قبل
| یکی از منابع آگاهی ما درباره تاریخ زیارت امام رضا (ع) سفرنامه نویسانی هستند که درگذشته‌ها حرم امام رضا (ع) را مشاهده و جریان زیارت در آن را ثبت کرده‌اند. یکی از این گزارش‌ها، سفرنامه ابن‌بطوطه در هفت قرن قبل است. |
منبع: از بین‌النهرین تا ماورا النهر: پژوهشی در سفرنامه ابن‌بطوطه (رجال، مزارات، مراکز علمی و مذهبی)، قنبرعلی رودگر، تهران، بنیاد دائره‌المعارف اسلامی، ۱۳۷۶، صفحه ۲۲۳.
(۲۱۲)
انتشار متن تصحیح‌شده از کتاب کهن وسیله الرضوان درباره کرامات امام رضا (ع)
| بروز امور خارق عادت در حرم امام رضا (ع) همواره یکی از مسائل مهم در فرهنگ رضوی بوده است. درباره این مسئله برخی آثار نیز پدید آمده است. آنچه در ادامه می‌آید یکی از آثار در این زمینه است که در سال‌های گذشته تصحیح و منتشرشده است. |
(۲۱۳)
سرودهای از جواد هاشمی (تربت) درباره امام رضا (ع)
| جواد هاشمی با تخلص ادبی تربت، یکی از شاعران و پژوهشگران شعر مذهبی است. او در این سروده احساسات خود نسبت به امام رضا (ع) را بیان کرده است. |
گویند رأفت تو به عالم، زبانزد است
آری؛ رئوف‌تر ز تو هرگز نیامده است
دستِ نوازشش به سرِ زیردست‌هاست
آن ناز° پرچمی که به بالای گنبد است
زوّار کربلا و نجف را بسی است اجر
در رتبه، زائر تو از ایشان، سرآمد است
چشم مرا به کشف و شهود آشنا کند
این گوشه از بهشت که شهره به مشهد است
دیدم شب گذشته به یک‌گوشه از رواق
حافظ، «فقیر و خسته به درگاهت آمده است»
پایین پا، «ریاضی یزدی»، قصیده خوان
بالای سر، «رسا» به رثایت قلم‌زده است
سوغاتِ شاعرت چقدر خوب جور شد!
گفتی رَوَد اگر که بدون غزل، بد است
از یُمن توست تربت اگر شد غزل تراش
ورنه که کار طفل، همان مشقِ ابجد است
نکات:
۱. سروده‌ی ۱۳۹۳.
۲. اصل مصراع حافظ: «فقیر و خسته به درگاهت آمدم رحمی».
۳. دو قصیده از ریاضی یزدی بر روی چارچوب دو در از درهای حرم رضوی منقوش است.
۴. قصیده‌ای از دکتر قاسم رسا (ملک‌الشعرای آستان قدس رضوی) در بالاسر مبارک حضرت، کتیبه‌ی حرم مطهّر است.
۵. ملتمس دعا برای فرج در حرم رضوی.
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۲۱۴)
بیتی درباره امام رضا (ع) در یک بیاض شعری از نعمت عالی خان
| سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) سابقه زیادی در میان ایرانیان دارد. آنچه در ادامه می‌آید بیتی است درباره مسئله زیارت امام رضا (ع). |
خون خورده‌ایم تا که به مشهد رسیده‌ایم
آسان نمی‌توان به مقامِ رضا رسید
نعمت خان عالی
این شعر در بیاض اشعار، نسخه خطّی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره ۴۴۳۱، برگ ۳۳ دیده میشود.
منبع: کانال تلگرامی مراثی اهل‌بیت (ه)
@madihehvamarsiah
(۲۱۵)
امکان‌سنجی استقرار سیستم مدیریت کیفیت فراگیر (TQM) در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی
مهدی قیصری نیک
| سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی یکی از بخش‌های مهم آستان قدس رضوی است. در این مقاله درباره یکی از سازوکارهای مدیریت این سازمان بحث شده است. |
چکیده
هدف مدیریت کیفیت فراگیر (TQM) ایجاد یک سیستم و نظام مدیریتی است که از بروز نارساییها و مشکلات در چرخه عملکرد سازمان و مؤسسه جلوگیری می‌کند تا درنهایت رضایت مشتریان داخلی و خارجی به دست آید. برای تحقق این امر می‌بایست مسائلی را که در فعالیت‌های سازمان ایجاد مشکل می‌نمایند را شناسایی و در خصوص حل آنها اقدام نمود. پژوهش حاضر به‌منظور امکان‌سنجی استقرار سیستم مدیریت کیفیت در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی انجام گرفت. روش این پژوهش پیمایشی و از نوع مطالعه میدانی که ازلحاظ دسته‌بندی پژوهش‌ها این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی می‌باشد. جامعه آماری این تحقیق، کلیه مدیران این سازمان (۷۶ نفر) بوده که از طریق روش سرشماری موردبررسی قرار گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه می‌باشد که بر اساس استانداردهای ایزو ۹۰۰۰ با هشت سؤال اصلی و ۴۳ سؤال فرعی زیرمجموعه آنها و همچنین یک سؤال باز توزیع و جمع‌آوری گردید. که تعداد ۵۵ پرسشنامه تکمیل‌شده عودت داده‌شده است. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از نرم‌افزار spss مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد پایایی میان پرسش‌های آن ۹۵/۰ و همچنین میزان رعایت اصول هشتگانه ایزو ۹۰۰۰ در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد در مؤلفه اصل کاربری(۸/۸۴)، رهبری(۴/۸۶)، مشارکت کارکنان (۶/۸۵) ، رویکرد فرایندی (۳/۷۶)، رویکرد سیستمی(۹/۷۱)، بهبود مستمر(۵/۶۸)، تصمیم‌گیری بر مبنای واقعیت (۲/۸۰) و ارتباط سودمند و دوطرفه با تأمین‌کنندگان (۴/۶۵) اختصاص دارد. با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان گفت امکان استقرار سیستم مدیریت کیفیت فراگیر در سازمان کتابخانه، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی وجود دارد.
مشخصات منبع شناختی: مهدی قیصری نیک. «امکان‌سنجی استقرار سیستم مدیریت کیفیت فراگیر TQM)) در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال ۴، شماره ۱۶-۱۷، پاییز و زمستان ۱۳۹۱، ۱-۱۵.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_51308.html
(۲۱۶)
تصویری از گنبد الله‌وردخان از درون
| گنبد الله‌وردی‌خان یکی از بخش‌های حرم امام رضا (ع) را تشکیل می‌دهد. این گنبد و محیط زیرش، محیطی بسیار زیبا را فراهم آورده است. |
گنبد الله‌وردی خان که اکنون به‌صورت رواق درآمده است، از آثار دوره صفوی در آستانه حضرت رضا(ع) است. این گنبد را الله‌وردی خان، سردار بزرگ سپاه شاه‌عباس و سازنده سی‌وسه‌پل اصفهان به‌عنوان آرامگاه خود ساخت و در همین‌جا به خاک سپرده شد.
منبع: کانال تلگرام مشق تاریخ
@mashghetarikh
(۲۱۷)
نمایی از رواق دارالسیاده در حرم امام رضا (ع)
| رواق دارالسیاده یکی از بخش‌های حرم امام رضا (ع) است. این رواق آینه‌کاری و با سنگ‌های زینتی پوشانده شده است. در تصویر زیر گوشه‌ای از زیبایی هنری و معماری آن را ملاحظه می‌کنید. |
افزون بر مسجد جامع گوهرشاد، رواق دارالسیاده، رواق دارالسلام، رواق دارالحفاظ و دو مدرسه پریزاد و دو در بخشی از یادگارهایی هستند که از دوره تیموری به یادگار مانده‌اند و اغلب آنها به همت گوهرشاد خاتون آغا، همسر شاهرخ تیموری بناشده‌اند. این رواق‌ها در دوره قاجار آیینه‌کاری شدند.
منبع: کانال تلگرام مشق تاریخ
@mashghetarikh
(۲۱۸)
سرودهای از فریدون توللی برای امام رضا (ع)
| سرایش اشعار درباره امام رضا (ع) یکی از ابعاد مهم فرهنگ رضوی است که از قرن‌ها قبل تاکنون ادامه داشته است. آنچه در ادامه می‌آید سرودهای است از فریدون توللی باستان‌شناس، فعال سیاسی و شاعر معاصر. |
شعر توللی برای امام رضا (ع)
رسول جعفریان
درباره فریدون توللی سخن بسیار است. سابقه‌ای نه‌چندان مثبت و درعین‌حال شعری روان و سعدی گونه که زاییده دیار ادب خیز فارس است. سال‌هایی که در حزب توده بود و بعدها که به جریان سوم خلیل ملکی پیوست و زمانی که در کنار برخی از سران رژیم گذشته قرار گرفت و آب توبه او با سرایش شعر خاک‌بوس.
توللی در شعرش هم‌زمان با نقد سنت، تجدد را می‌کوبید و همان هنگام از مظاهر دینی و مذهبی می‌نالید و به عالمان و زاهدان آن دیار – به‌ویژه عالم بلندپایه مرحوم آیت‌الله سید نورالدین حسینی شیرازی – بد می‌گفت تا زمانی که سربه‌سر برخی از وکیل‌الدوله‌ها و امیران ولایات و بزرگان می‌گذاشت و آنگاه‌که در دایره دوستداران نوکران شاه وارد شد. این‌ها همه در پرونده او فراوان است. شاهکار او التفاصیل، پرده‌ای از این علائق مختلف است که مع الاسف برخی از صفحات آن بسیار سیاه است و برخی بسیار انسانی و برخی به رنگ‌های دیگر. نویسنده این سطور پیش‌تر تصور منفی از او داشت و هنوز هم با توجه به بسیاری ازآنچه از وی برجای‌مانده همچنان می‌اندیشد. بااین‌همه، من فکر نمی‌کردم حس مذهبی خاصی در توللی برجای‌مانده باشد. اما باکمال شگفتی قصیده‌ای بس زیبا با عنوان خاک‌بوس از وی دیدم که در سفر وی به مشهد مقدس سروده شده و الحق و الانصاف جزو اشعار ناب و زبده‌ای است که در وصف حضرتش سروده شده است.
آقای شیرازی تبریزی نوشته‌اند که وی این شعر را در دهه آخر عمر خویش سرود اما سال آن را نیاورده‌اند. منبع آن‌هم کتاب «مجموعه بازگشت» صص ۴۷ – ۴۹ ذکرشده است. اکنون‌که در آستانه ولادت امام رضا ـ علیه‌السلام ـ هستیم آن شعر را به دوستداران حضرتش تقدیم می‌کنیم. انشاء الله که خداوند از سر تقصیرات همه ما بگذرد.
به دیده، سرمه کند، خاک ِ آستان ِ رضا را
دلی، که مرکبِ همت کند، سمند ِ قضا را
بزرگوار امامی؛ که فیض ِ رحمت ِ عامش
به زیر ِ چتر ِ عنایت گرفته، شاه و گدا را
مقیم ِ کوی ِ وصالش، گره ز دل بگشاید
چو برگ ِ غنچه، که بیند به خود، نسیم صبا را
اگر شکسته‌دلی، مومیای ِ رحمت ِ او جو
که در خزانه‌ی او جسته‌ام، کلید شفا را
ز بوریا، به سریرت نهد، به دست ِ عنایت
نبوید از تو، چو با داغ ِ سینه، بوی ِ ریای را
علی، جمال ِ خدا دید و، در نهاد ِ تبارش
توان، معاینه دیدن، کمال ِ لطف ِ خدا را
تو، گر رضای ِ رضاجویی، از سزای ِ سزا به
که در رضای ِرضا دیده‌ام، سزای ِ سزا را
به ناخدایی او، هر که دل به موج فنا زد
به خاک ِ تیره فشاند، سبوی ِ آب ِ بقا را
سخن، دراز نویم، که وصف ِ طره ِ لیلی
به گرد ِ گردن ِ مجنون نهد، کمند بلا را
به کیمیاگریش، در نهاد ِ تیره‌ی خودبین
نه برق ِ گنبد زرین و ، بارگاه ِ طلا را !
به یک کرشمه، هزاران غمت، ز دل بزداید
دمی، که بر تو گمارد، نگاه ِ عقده‌گشا را
ترا، به پوزش ِ آن جان ِ پرگناه ِ تو بخشد
به گونه‌های ِ تو، گر بنگرد، سرشک ِ صفا را
درآو، خاک ِ درش، توتیای ِ دیده ِ خود کن
به پیش آنکه، نیوشی به جان، خروش ِ درارا
تو برگ ِ زردی و، برسان ِ تندباد ِ خزانی
نقیب ِ مرگ، به گوشت زند، صفیر ِ صلا را
دلی، که قبله گهش، خاک ِ آستان ِ رضا شد
دگر، رها نکند، آستین ِ قبله‌نما را
سرای ِ عاریت است این جهان و همت ِ پاکان
نهاده پیش تو، مفتاح ِ گنج ِ هر دو سرا را
خطا بود، که ضمانش، به جان‌ودل نپذیری
کسی که، ضامن ِ جان گشته، آهوان ختا را
به استخوان لثامت، گلوی ِ کس نخراشد
کریم ما، که به یغما سپرده، خوان ِ عطا را
تو، زهر ِ خوشه‌ی انگور بین و، حیله‌ی مأمون
که از زمانه برانداخت، راه و رسم ِ وفا را
امام ِ ما، که روانش خجسته باد، دمادم
زند خروش، که برکن، بنای ِ جور و جفا را
زند خروش، که گر کین ِ من، به معرکه، خواهی
به کین ِ هر چه ستمگر، گشاده دار لوا را
رضا، نه از پی ِ تسلیم خواندت، به شهادت
که در عزای ِ شهیدان، کشی ز مهلکه پا را!
درین زمانه، هزاران رضاست، بندی ِ مأمون
تو بر گشاده به ظالم، زبان ِ مدح و ثنا را
به تیغ تیز، گرست دست می‌رسد نپسندد
خدای ِ عز و جل، از تو، دست ِ عجز و دعا را!
خیانت است، خموشانه، سر به سجده نهادن
به گوش ِ مسلم و ترسا رسان خروش ِ رسا را
روان ِ عالمی، از مار ِ سامری، بگدازد
اگر که موسی ِ عمران، نهد به گوشه عصا را
کمر، به خدمت ِ ارباب ِ جور و مفسده بستن
جنایتی است، قوی‌پنجگان نیزه ربا را
دلی، که قصد ِ ستمگر کند، به جوشن ِ ایمان
دلاورانه، به خون شوید، آستین ِ قبا را
لگام ِ خامه نگیرد اگر، به چامه فریدون
سمند ِ فکرت ِ او، بشکند حریم ِ ادا را
(۲۱۹)
کاشی‌های ازاره حرم امام رضا(ع)
| اِزارِه بخش سنگی از دیوار اتاق یا ایوان است که از زمین تا ارتفاع یک تا دو متر را پوشانده باشد. آنچه در این تصویر مشاهده می‌کنید، کاشی‌هایی است که در ازاره حرم امام رضا (ع) به‌کاررفته است. |
کاشی‌های ازاره حرم امام رضا (ع) به تاریخ ۵۵۶ هجری قمری (دوره سلجوقیان). یکی از بانیان مرمت حرم امام هشتم، شاهزاده ترکان زمرد، دختر سلطان محمود سلجوقی بود که نامش در این کاشی‌ها ذکرشده است.
منبع: کانال تلگرام مشق تاریخ
@mashghetarikh
(۲۲۰)
ضرورت تغییر ماهوی در رویکرد خدماتی و اطلاع‌رسانی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی
جعفر درباغ عنبران
| کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی یکی از بخش‌های مهم این آستان است و آثار مهمی را در خود جای‌داده است. آنچه در ادامه می‌آید پژوهشی است در این زمینه و پیشنهاد‌هایی معطوف به فعالیت‌های آن. |
زمانی نه‌چندان دور، در آغازین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، آستان قدس رضوی دارای یک کتابخانه کوچک بود با تعدادی منابع خطی و چاپی که سرجمع به پنجاه‌هزار نسخه می‌رسید. اما اکنون آن کتابخانه کوچک به مرکزی علمی و پژوهشی در قالب کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی تبدیل‌شده است با خدمات متنوع و تقاضاهای گوناگون. از اواخر دهه هشتاد، رویکرد کتابخانه مرکزی به سمت خدمات‌رسانی به محققان و پژوهشگران سوق یافت لیکن در عمل اجرای این رویکرد با چالش‌های مختلفی روبرو شد. یکی از عمده‌ترین چالش‌ها، حضور قشر عظیمی از جوانان و نوجوانان شهر مشهد در کتابخانه برای مطالعه کتاب‌های درسی و کمک‌آموزشی است. اغلب تا ساعت ده شب در کتابخانه هستند. در روزهای جمعه و تعطیل نیز کتابخانه تا هفت شب پذیرای اعضا، مراجعان و زائران می‌باشد. در بازه‌های زمانی مانند امتحانات پایان‌ترم و یا نزدیکی زمان برگزاری آزمون‌ها و کنکورها، حضور این قشر گسترده‌تر میشود. جالب اینجاست که این نیاز در بین اعضای کتابخانه در سطح فوق‌لیسانس و دکترا نیز ایجادشده است. یعنی برای شرکت در آزمون دکترا، دکترای تخصصی و یا شرکت در آزمون‌های حرفه‌ای از کتابخانه تقاضای منابع کمک‌درسی و فضای آرام برای مطالعه دارند.
مشخصات منبع شناختی: جعفر درباغ عنبران. «ضرورت تغییر ماهوی در رویکرد خدماتی و اطلاع‌رسانی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال ۴، شماره ۱۶-۱۷، پاییز و زمستان ۱۳۹۱، ۱-۲.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_51307.html
(۲۲۱)
رساله ذهبیه یا طب الرضا علیه‌السلام
| یکی از آثار منسوب به امام رضا (ع) رساله ذهبیه است که طب الرضا (ع) نیز خوانده میشود. آنچه در ادامه می‌آید بررسی کوتاهی است درباره محتوای این رساله. |
رساله ذهبیه یا مذهَبه نوشته‌ای است با مضمون طب و پزشکی منسوب به حضرت رضا صلوات‌الله‌علیه که به درخواست مأمون عباسی نوشته‌اند. گفته‌اند روزی در یکی از نشست‌های علمی که مأمون تشکیل داده بود و عده‌ای طبیبان و فیلسوفان آن روزگار جمع بودند، ازجمله شخصی یوحنا نام، که نصرانی بود و هارون‌الرشید او را مأمور کرده بود که کتاب‌های کهن پزشکی که در بلاد روم وجود دارد به عربی ترجمه کند و نوشته‌اند منصب امین دارالترجمه به او واگذارشده بود. نوشته‌هایی هم دارد ازجمله کتاب الاودیه، کتاب الاغذیه، کتاب الفصد و الحجامه. و همچنین جبرئیل بن بُختیشوع که از پزشکان نامدار عباسیان بود. جعفر برمکی بعد از درگذشت پدر این شخص، او را نزد هارون برد و پزشک خاص هارون شد و در آن مدت در بغداد، حشمت و جاه و جلال پیدا کرد و در دربار هارون مقام ارجمندی یافت. کتاب‌هایی هم دارد ازجمله الروضه الطبیه که در سال ۱۹۲۷م هم به چاپ رسیده. همچنین یک پزشک هندی به نام صالح در همان مجلس حاضر بود ابن ابی اصبعیه در عیون الأنباء حکایت عجیبی را از او درباره درمان ابراهیم بن صالح پسر عموی هارون پس از غسل و کفن نقل کرده. (جستارهایی در اعتبارسنجی و فهم روایات طبی، تهران: انتشارات طب سنتی ایران، ۱۳۹۶، ص۲۸۲)
این‌ها در آن مجلس حاضر بودند. معرفی‌ای اجمالی از این افراد عرض شد که بدانیم در حضور چه افرادی این نشست و گفت‌وگو انجام‌شده. مأمون و دیگران غرق در بحث بودند و از طبایع بدن انسان و ساختار بدن بحث می‌کردند. حضرت رضا علیه‌السلام بدون آنکه سخنی به زبان بیاورند، ساکت نشسته بودند. مأمون از حضرت خواست که وارد گفت‌وگو شوند. حضرت فرمودند من دراین‌باره تجربیاتی دارم که درستی آن با امتحان و آزمایش و گذشت زمان و استفاده از تجربیات و سخنان گذشتگان به‌دست‌آمده و عذری برای رها کردن وانهادن این تجربیات وجود ندارد. همین‌ها را به همراه برخی دیگر از نکته‌های مربوط به آن در یک رساله جمع خواهم کرد.
نوشته‌اند آن روز مأمون عازم بلخ بود و به‌سرعت خارج شد و رفت و حضرت در شهر باقی ماندند، ظاهراً مرو بوده و نیشابور هم گفته‌اند. مأمون از بلخ نامه‌ای به حضرت نوشت و خواست که به وعده عمل بفرمایند. حضرت رساله‌ای دراین‌باره نوشتند. وقتی به مأمون رسید، خوشحال شد و دستور داد آن را با آب زر بنویسند. ازاین‌رو به رساله ذهبیه شهرت پیداکرده است.
متن کامل این رساله در جلد ۶۲ بحارالانوار نقل‌شده و مرحوم مجلسی شرح و توضیح داده است.
بعضی گفته‌اند با توجه به اینکه رساله‌ای به نام ذهبیه یا طب الرضا در مصادر کهن شیعه نقل‌شده، بنابراین احتمال صدور رساله‌ای به این تفصیل از حضرت رضا منتفی نیست. مرحوم مجلسی هم نوشته است: فظهر ان الرساله کانت من المشهورات بین علمائنا و لهم الیها طرق و اسانید. (ص ۳۰۹ از جلد ۶۲ بحار.) خود ایشان دو سند برای رساله ذکر می‌کند البته به نحو وجاده و طریق شیخ طوسی نجاشی ابن شهرآشوب و منتجب الدین را نقل می‌کند و بعد هم همین عبارتی را دارد که اشاره شد.
مرحوم نوری در مستدرک الوسائل جلد ۱۹، ص۲۲۷ می‌نویسد: قلت: الرساله کما ذکره (المرحوم المجلسی) من المشهورات و کفی فی ذلک شرح السید الراوندی علیها و تصریح المحقق الثانی بانها منه علیه‌السلام و اما تضعیف النجاشی و ابن الغضائری و العلامه و ابن طاووس تبعاً لهما لمحمد بن جمهور فیمکن تضعیفه و لو بوجه لایضر باعتبارها، و ذلک من وجوه… .
برخی این رساله را نخستین رساله جامعی دانسته‌اند که بعد از اسلام در طب و بهداشت نوشته شده. از همان آغاز کار نسخه‌های متعدد از این رساله تهیه و در گنجینه‌ها و خزائن ملوک نگهداری شد و بعدازآن نیز از سده چهارم هجری تا کنون از آن نسخه‌ها برداشتند و بر آن گزارش‌ها نوشته‌اند. به فارسی و عربی و اردو طبع شده و به زبان‌های دیگر هم گزارش‌هایی از آن ارائه‌شده است. نسخه‌های مخطوطی که از این رساله در دست است اقلاً بالغ بر پنجاه نسخه است و شرح‌های متعددی هم بر آن نوشته شده. به چند شرح و ترجمه‌این رساله اشاره می‌کنیم:
۱. ترجمه العلوی للطب الرضوی، للسید ضیاء الدین أبی الرضا فضل الله ابن علی الراوندی، المتوفى بعد سنه ۵۴۸ ه.
۲. ترجمه الذهبیه للمولى فیض الله التستری الماهر بالطب والنجوم فی عصر فتح علی خان وحکومته بتستر.
۳. ترجمه الذهبیه للمولى محمد باقر المجلسی.
۴. عافیه البریه فی شرح الذهبیه، للمیرزا محمد هادی بن محمد صالح الشیرازی، ألفها فی عصر السلطان حسین الصفوی.
۵. شرح طب الرضا (علیه‌السلام) للمولى محمد شریف الخاتون آبادی، ألفه حوالی سنه ۱۱۲۰ ه.
۶. ترجمه الذهبیه للسید شمس الدین محمد بن محمد بدیع الرضوی المشهدی، فرغ من تألیفها سنه ۱۱۵۵ ه.
۷. شرح طب الرضا (علیه‌السلام) للسید عبد الله شبر، المتوفى سنه ۱۲۴۲ ه.
۸. شرح طب الرضا (علیه‌السلام) للحاج المولى محمد بن محمد حسن المشهدی، المتوفى سنه ۱۲۵۷ ه.
۹. شرح طب الرضا (علیه‌السلام)، للمولى نوروز علی البسطامی.
۱۰. المحمودیه للحاج میرزا کاظم الموسوی الزنجانی، المتوفى سنه ۱۲۹۲ ه.
۱۱. ترجمه و شرح رساله ذهبیه از ملا فیض الله عصار شوشتری (نوشته شده به سال ۱۰۷۸ق)
۱۲. رساله ذهبیه از ملا محمد شریف خاتون آبادی (نوشته شده به سال ۱۱۲۰ق)
۱۳. ترجمه ملا محمد مؤمن قزوینی (نوشته شده به سال ۱۱۲۵ق(
۱۴. ترجمه‌ای از سید شمس الدین محمد رضوی مشهدی (نوشته شده به سال ۱۱۳۵ق)
۱۵. شرح احمد هندی به زبان اردو
۱۶. شرح ذهبیه از محمد باقر بن محمدحسین مشهور به غلام مکنون و ده‌ها شرح دیگر
۱۷. ازجمله شرح مرحوم مجلسی در بحارالانوار.
۱۸. و یک ترجمه کهن از این رساله در سال ۶۱۴ق نوشته شده به خط مترجم، ابوعلی حسن بان ابراهیم سلماسی.
اما بررسی رجال حدیث و بعضی قراین درون‌متنی باعث شده که برخی در صحت انتساب این رساله تردید کنند. البته می‌دانیم میان شیعه در برخورد با احادیث مشرب‌های مختلف فکری است. به‌خصوص در برخورد با روایات طبی، مشرب اخباری با مشرب اصولی مختلف است. به‌طور خلاصه، در رویکرد اخباری در معتبر شمردن احادیث طبی یک وسعتی است، همچنین تکیه‌بر فهم ظاهری عرفی از این احادیث و پرهیز از پیچیدگی‌های اصولی، یکی دیگر از مشخصه‌های رویکرد اخباری در برخورد با روایات طبی است. سومین مشخصه ارائه گزاره‌های جدا جدا و بدون اصرار برای رسیدن به یک رابطه نظام‌مند است.
اما اصولیین در برخورد با احادیث طبی نخست همان سخت‌گیری‌هایی را دارند در اعتبارسنجی احادیث استفاده می‌کنند. فراتر از اعتبار سنجی، در بحث فهم روایت به اقسام دلالت‌ها توجه می‌کنند و به تفاوت عرف عام و خاص و اقسام مجاز و… می‌پردازند. و بعد هم به دنبال به دست آوردن یک نظام کلی در این روایات هستند. (جستارهایی در اعتبارسنجی و فهم روایات طبی، تهران: انتشارات طب سنتی ایران، ۱۳۹۶، ص۱۸).
هم زمان با اوج گسترش علم اصول و علم فقه (دوره وحید بهبهانی و شیخ محمد حسن صاحب جواهر و شیخ مرتضی انصاری) بزرگان مکتب استبصار اعلی اللّه مقامهم به‌طور تدریج به نقطههای ضعف دو روش فقهی اخباریها و اصولیها اشاره نموده و احیاناً به نقد علم اصول متداول آن زمان پرداختند.
مرحوم شیخ اوحد احسایی اعلی اللّه مقامه که با صاحب جواهر و سید مهدی بحرالعلوم معاصر بود برخی از مباحث اصول و فقه را موردبررسی قرار داد. بر تبصره علامه حلّی (که فقه مختصری است) شرحی نوشت (گرچه ناتمام است) که سید بحرالعلوم را به شگفت آورد. مرحوم سید جلیل محمد کاظم رشتی اعلی اللّه مقامه رسالههایی را در نقد و تجزیه و تحلیل برخی از مباحث اصول تصنیف فرمود. نوبت به مرحوم حاج محمد کریم کرمانی اعلی اللّه مقامه که رسید روی جهاتی به‌طور تفصیل علم اصول را از ابتدا تا انتها مورد نقد و انتقاد قرار داد و بر «نتایج الاصول» سید ابراهیم قزوینی که از کتاب‌های درسی حوزه‌های آن زمان بود شرحی مفصّل مرقوم فرمود. و در همه مباحث آن نظر مکتب استبصار را اظهار داشت و آنچه را از «اصول» و «نصوص» قرآنی و روایی و قواعد محکم و بدیهی عقلانی در این زمینه استفاده می‌شد به‌طور مستدل روشن نمود. («علم اصول» ازنظر مکتب استبصار عبارت است از آشنا شدن با أوامر خداوند به آنچه محبوب او است، و نواهی او ازآنچه ناپسند او است و چگونگی این دستورها در مقام تشریع و نتیجه آن آشنایی با وظایف بندگان با خداوند، و چگونگی این دستورها در مقام تشریع و نتیجه آن آشنایی با وظایف بندگان با خداوند و چگونگی انجام آن وظایف می‌باشد که این نتیجه همان «علم فقه» است).
بزرگان دین اعلی الله مقامهم به گونه دیگری با روایات برخورد می‌کنند. یکی از مبانی بزرگان دین اع دلالت متن است. شیخ مرحوم اع در توثیق سند زیارت جامعه کبیره چند علت را ذکر می‌فرمایند. نخست: اعتماد الشیخ الصدوق علیها لایراده ایاها فی کتابه الفقیه الذی جعله حجه بینه و بین الله، فاعتماده علیها من المرجحات عندنا و من القرائن المقویه.
دومین علت: لِتَلَقِی الفرقه المحقه لها بالقبول. اینکه شیعه امامیه این زیارت را قبول کرده است.
سوم: مع ما اشتملت علیه الفاظها من البلاغه و الفصاحه و المعانی و الاسرار التی یقطع العارف بها آنها کلام المعصوم و لایصدر مثلها عن غیره. خود دلالت متن، یکی از راه های توجه به روایت است. در جای دیگر می فرماید: وجه تحققها ما اشرنا الیه من مقبولیتها عند الکل و ما اشتملت علیه من الظواهر الزاهره و البواطن الباهره و خفایا الدنیا و الاخره .
سید مرحوم اع در یکی از مباحثشان درباره شرایط شخص فقیه می‌فرماید: منها انه یعرف العلوم الثلاثه المعانی و البیان و البدیع لیکون کاملا فی اطوار الفصاحه و البلاغه حتی یحصل و یفتح له باب فی تمییز کلام المعصوم علیه‌السلام عن کلام غیره لا بالسند.
مرحوم آقای شریف طباطبائی اع در شرح رساله مفضلیه می‌فرماید این روایت نیاز به تصحیحات رجالی ندارد: و المراد ان امثال هذه التعبیرات مطابقه لسائر تعبیراتهم التی صدرت فی بیان التوحید فی شرح آیه من الکتاب المجید فلا تحتاج انشاء الله فی تصحیحها بقواعد علم الرجال المستحدث الذی سمعته من افواه الرجال… .
همچنین در شرح دعاء رجبیه، به مناسبت بیان می‌فرمایند که فقرات خطبه البیان، کاملاً مطابق با زیارت مطلقه حضرت سیدالشهداء صلوات‌الله‌علیه است و هر دو از یک مصدر (اهل‌بیت علیهم‌السلام) صادرشده است؛ اگرچه تعبیرات، مختلف است. در زیارت مطلقه عرض می‌کنیم: بکم تنبت الارض اشجارها و بکم تخرج الاشجار اثمارها، و در خطبه البیان است: انا مورق الاشجار و انا مونع الاثمار.
آنچه عرض شد به‌طورکلی درباره برخورد با روایات بود و البته در فرصتی دیگر باید تفصیل داد. اما احادیث طبی، به گونه دیگری است. بیانی از بزرگان دین اع در دست است که این بیان برخورد منحصربه‌فردی با روایات طبی است. ایشان می‌فرمایند روایات طبی را اصلاً نیازی نیست وارد فقه کنید. مثلاً ائمه فرموده‌اند کلوا الرمان فانه یدبغ المعده این را برای تعلیم این و فهمیدن آن شنونده خاصیت این را فرموده‌اند. ارتباطی به استحباب ندارد که علماء می‌نویسند باب استحباب اکل الرمان. شخصی سرماخورده و به‌اصطلاح چاییده است حالا مستحب به عمل آورد و رمان بخورد دخلی ندارد و نمی‌شود حمل کرد. مثلاً فرموده‌اند العطسه من الرحمن برداشته‌اند نوشته‌اند باب استحباب العطاس همه از همین جهت است چطور عطسه مستحب است عطسه نمی‌آید چه‌کار بکند این؟! چه مستحبی است؟! حتی اینکه در حاشیه کتاب نوشته است که اگر عطسه‌اش نمی‌آید، زیرا که عطسه طبیعی است، در قرص آفتاب نگاه کند یا انفیه بکشد تا عطسه کند و همچنین نوشته باب کراهت عطسه ازید از ثلث چطور است. عطسه زیاده از سه تا مکروه است شخصی سرماخورده، پنجاه عطسه پی هم می‌کند چطور مکروه است زیادتر از سه؟ از این قبیل چیزها برداشته‌اند نوشته‌اند و حال‌آنکه امام از آن علم تکلم نکرده و دخلی به آن علم ندارد.
بله، مگر آنچه که قطعاً و حُکما و جزما حرام است مثلاً. مثل شُرب خَمر. که اشاره به حرمت آن بلامانع است.
گذشته از آنکه عرض می‌کنیم: بعضی روایات طبی مخاطب خاص دارد و باید مناسب با مزاج‌ها به آن عمل کرد یا نکرد. برای نمونه مرحوم آقای کرمانی اع در کتاب فصل الخطاب، روایتی را نقل می‌فرمایند در باب دخول الحمام علی الرّیق و مع الجوع و البطنه. روایت این است: و قال من دخل الحمام علی الرّیق انقی البلغم و ان دخلته بعد الاکل انقی المره و ان اردت ان تزید فی لحمک فادخل الحمام علی شبعک و ان اردت ان تنقص من لحمک فادخل الحمام علی الریق.
ایشان در حاشیه می‌فرمایند: امثال هذه الامور یحتمل ان یکون من باب الطبایع و لایتأسی بها الا مع اجتماع الشرائط فلاتغفل فلرب رجل لو فعل ذلک مرض و کذا الامر فی الاطعمه و الاشربه و الامور الطبیعیه.
پس این دو نکته مهم است که باید توجه داشت. نخست اینکه احادیث طبی در طب است نه در فقه. دیگر اینکه عمل به آن شرایط خاصی دارد. و اگر کسی بگوید خود این بزرگوار اع روایات طبی را در فصل الخطاب ذکر فرموده‌اند (در جلد دوم فصل الخطاب، چاپ بصره، از ص ۲۸۸؛ تحت عنوان: ابواب الطب و معالجه الامراض و خواص الادویه و ما یتعلق بها). عرض می‌کنیم اولاً این بزرگوار صرفاً نقل روایات فرموده‌اند چون کتاب، کتابی است که جمع‌آوری روایات است. دیگر نفرموده‌اند انفیه مستحب است یا رمان مستحب است و… .بلکه عناوین باب‌ها کلی است. چند نمونه را ذکر می‌کنیم: باب اکل السمک الطری علی اثر الحجامه، باب علامات الدم و المرار، باب الصداع، باب الزکام، باب ما یَنفع العین، باب ما یورث النسیان و…
ثانیاً ایشان طبق ترتیب مباحثِ کتاب فصل الخطاب، روایات طبی را در بُعد شریعت ذکر نفرموده‌اند؛ بلکه در آخر سِفر اول یعنی اعتقادات، بیان کرده‌اند. بعد از مباحث امامت و مباحث ولایت اولیاء‌الله و برائت از اعداء‌الله، «کتاب نوادر الحکمه و العلوم» را مطرح کرده‌اند و مباحث مربوط به کلیات عالم و علم نجوم و رؤیا و جن و سحر و چشم‌زخم را بیان کرده‌اند و ازجمله ابواب طب را مطرح کرده‌اند. پس ازنظر ترتیب و نقل روایات هم اخبارِ طب را در سِفر شریعت نقل نکرده‌اند.
اینک توضیحاتی درباره رساله طب الرضا ارائه می‌کنیم.
غیر از تضعیف یکی از رجال حدیث، نسخه‌بدل‌های حدیث و مشابهت‌های متن این رساله با دیگر متون طبی را دلیل رد انتساب آن به حضرت صلوات‌الله‌علیه می‌دانند؛ به‌گونه‌ای که یک‌دو مقاله در این موضوع تنظیم و چاپ‌شده است. عرض میشود امام صلوات‌الله‌علیه چه‌بسا نخواسته‌اند در این رساله بواطن و خفایا و اسرارِ آفرینش را بیان بفرمایند و علم الهیِ خود را در حد اعلای آن به نمایش بگذارند. ازاین‌رو بیاناتشان را در حد نقلِ تجربیات ظاهری و بشری محدود فرموده‌اند و البته در همین مقام نیز فرمایش‌هایی است که بعضی شارحان این رساله تصریح کرده‌اند که در کتب طبیِ دیگر ملاحظه نکرده‌اند.
امام صلوات‌الله‌علیه اگرچه ظاهراً مأمون را مخاطب قرار داده‌اند و با تعبیر یا امیرالمؤمنین (از روی تقیه) ازو یاد می‌کنند؛ و چه‌بسا فرازهایی از این رساله درباره مأمون است و مزاج مأمون. اما ملاحظه می‌کنیم که در پایان رساله می‌فرمایند:
«وَ مَنْ عَمِلَ فِیمَا وَصَفْتُ فِی کِتَابِی هَذَا وَ دَبَّرَ بِهِ جَسَدَهُ أَمِنَ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ صَحَّ جِسْمُهُ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یُعْطِی الْعَافِیَهَ لِمَنْ یَشَاءُ وَ یَمْنَحُهَا إِیَّاهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ أَوَّلًا وَ آخِراً وَ ظاهراً وَ بَاطِناً».
«و هرکس که عمل کند به آنچه بیان کردم در این کتابم ایمن میشود به‌اذن و اراده حق سبحانه و تعالى از جمیع مرضها و بدن او صحیح خواهد بود به‌قدرت و قوت خداى تعالى پس به‌درستى که خداى تعالى عافیت می‌دهد هرکس را که می‌خواهد و می‌بخشد عافیت را به او ستایش از براى پروردگار عالم است».
از این عبارت استفاده میشود که نه فقط مأمون که هر کسی با توجه به شرایط مزاجی خود می‌تواند از این رساله بهره ببرد.
یکی از مشخصه‌های این رساله این است که طب مطرح شده در این رساله، طب علاجی نیست. طب علاجی یعنی پس‌ازاینکه شخص مبتلا شد، چگونه خود را مداوا کند یا طبیب چگونه مداوا کند. خیر، این رساله به تعبیر عرب‌زبان‌ها، طب وِقائی است. یعنی طب بازدارنده و طب پیشگیری. یعنی شخص چه کند که محتاج به علاج و مداوا نشود. چه کند که سالم بماند. و این یکی از خصوصیات مهم این رساله است. برخی مباحث این کتاب، عبارت است از:
۱. تمثیلات زیبایی درباره اعضای مهم بدن؛ مانند: قلب، رگ‌ها، دماغ، دست‌ها، پاها، چشم‌ها، گوش‌ها، زبان و…؛
۲. مطالب متنوعی پیرامون بهداشت، بیماری‌ها، خواص خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و گیاهان، و شیوه پیشگیری از بیماری و درمان آنها؛
۳. بیان منشأ دردها و بیماری‌هایی که بر هر یک از اعضای بدن وارد میشود؛
۴. نام ماه‌های سال: ماه آزار، نیسان، ایار، حزیران، تموز، آب، ایلول، تشرین اول، تشرین آخر، کانون اول، کانون آخر و شباط و ارائه دستور العمل‌هایی متناسب با شرایط آب و هوایی در هر یک از این ماه‌ها؛
۵. بیان حالات طبیعی انسان در ادوار عمر، وقت و چگونگی حجامت و فصد، چگونگی حمام گرفتن و… .
طبایع اربعه، هوا و تأثیر آن بر مزاج، مسافر، جماع، حمام، نوره.
رساله این‌گونه آغاز میشود: اعلم یا امیرالمؤمنین ان الله تعالی لم یبتل العبد المؤمن ببلاء حتی جعل له دواء یعالج به و لکل صنف من الداء صنف من الدواء و تدبیر و نعت و ذلک ان الاجسام الانسانیه جعلت علی مثال الملک، فملک الجسد هو القلب و العمال العروق و الاوصال و الدماغ و بیت القلب قلبه و ارضه الجسد و الاعوان یداه و رجلاه و شفتاه و عیناه و لسانه و اذناه و خزانته معدته و بطنه و حجابه صدره.
پس‌ازاین معرفی اجمالی از این رساله، نظر مرحوم آقای کرمانی اع را درباره این رساله بررسی می‌کنیم. ایشان در حقایق الطب این تعبیر را به کار برده‌اند: ورد فی الخبر عن الرضا علیه‌السلام فی رسالته الی المأمون. و در جای دیگری از حقایق الطب می‌فرمایند: و من الذهبیه عن الرضا علیه‌السلام… .
اما در بعضی رسائل، به گونه دیگری تعبیر آورده‌اند. ازجمله در رساله در متعلقات به صنعت دلاکی، معروف به رساله دلاکیه می‌فرمایند: و در ذهبیه منسوب به حضرت رضاست علیه‌السلام. در موضع دیگر از این رساله می‌فرمایند: در کتب طبیِ منسوب به حضرت رضا علیه‌السلام است… .
در اینجا تعبیر آورده‌اند که به حضرت رضا «منسوب» است؛ اما در رسائل دیگری همچون حقایق الطب، تعبیر «رسالته علیه‌السلام الی المأمون» را به کار برده‌اند یا در در رساله دیگر می‌فرمایند: «ففی طب الرضا علیه‌السلام اعلم یا امیرالمؤمنین…»
همچنین این بزرگوار اع در پشت نسخه خطیِ اصل از کتاب «دقایق العلاج»، منابع کتاب را یادداشت فرموده‌اند و از کتبی طبی نام برده اند. ازجمله تعبیر «طب الرضا» را یادداشت فرموده‌اند.
نکته مهم دیگر در ادامه این بحث اینکه این بزرگوار اعلی الله مقامه این رساله را به‌طور کامل در رسائل خود ذکر نکرده‌اند (لااقل در استقصائی که نگارنده داشت به دست نیاورد) و حتی در کتاب فصل الخطاب،در مباحث طبی اگرچه روایات متعددی از حضرت رضا صلوات‌الله‌علیه به‌طور متفرق نقل‌شده است، اما این رساله نقل نشده است.
بنابراین ما نیز به تبعیت از این بزرگوار عرض می‌کنیم این رساله منسوب به حضرت است و البته مطالب آن با توجه به قراین و تجربیات صحیح است و به آن عمل میشود و طبق نظر مرحوم مجلسی ره از مشهورات بین اصحاب است.
منبع:
(۲۲۲)
قلم بردار و آن چه می‌خواهی ترسیم کن!: خاطره‌ای از استاد فرشچیان
| نقل وقایعی خارج العاده، یکی از اجزای فرهنگ رضوی است. آنچه در ادامه می‌آید گفتاری است از استاد فرشچیان، مینیاتوریست معاصر درباره واقعه‌ای که برای او در این زمینه پیش‌آمده است. |
استاد فرشچیان درباره خلق تابلوی ضامن آهو می‌فرمودند: «این اثر، ادای نذر من است!». بعد با چشمان اشک‌آلودی فرمودند: «پیش از خلقِ این اثر، مدتی بود دست راستم، حالتی فلج به خود گرفت و از کار افتاد به‌گونه‌ای که نمی‌توانستم انگشتانم را حرکت بدهم. پزشکان حاذق و پرآوازه هم تشخیص دادند که به‌مرورزمان و فشار زیاد، عصب‌های دستم به‌شدت آسیب‌دیده و به‌راحتی قابل‌ترمیم نیست و تأکید کردند، هرگز نباید قلم‌به‌دست بگیرم و نقاشی کنم!». دلم خیلی شکست که دیگر توان خلق اثر و نقاشی را ندارم تا اینکه به ذهنم رسید از امام رئوف و باب‌الحوائج حضرت رضا علیه‌السلام درخواست کنم کمکم کنند تا این بیماری علاج شود و همان لحظه نذر کردم که اگر این دستم بهبود یافت، ماجرای شفاعت و ضمانت آهو را به تصویر کشم.
استاد باحالتی بغض گونه می‌فرمودند: شب خواب دیدم تابلو را پیش رویم گذاشته‌ام و ابزار و قلم هم آماده است ولی دستم مشکل دارد ناراحت بودم که دیگر هرگز نخواهم توانست نقاشی کنم، در همان عالم خواب یک چهره مبارک و نورانی به من فرمان داد و فرمود: «قلم بردار و آنچه می‌خواهی ترسیم کن!». عرض کردم که دستم مشکل پیداکرده است و دیگر قادر نیستم!. همان صدای آسمانی فرمود: الآن می‌توانی، شروع کن! من از اینکه توانستم دست به قلم ببرم هیجان‌زده بیدار شدم و دیدم اثری از بیماری و ناتوانی در دستم نیست و از همان لحظه، خلق تابلو ضامن آهو را آغاز کردم که این هم مثل تابلو عصر عاشورا، که برای خلق آن بسیار دل دادم تأثیر فوق‌العاده‌ای در بیننده می‌گذارد.
استاد می‌فرمودند: برای طراحی ضریح مبارک حضرت رضا علیه‌السلام هم وقت زیادی گذاشتم و بابت آن هیچ دستمزدی هم نگرفتم تا هدیه ناقابلی به آستان مقدس آن بزرگوار باشد! استاد فرشچیان که مقیم نیوجرسی آمریکاست، همچنین می‌فرمودند: من هر سال چند بار برای زیارت حضرت رضا علیه‌السلام به ایران می‌آیم و به آستان مقدسش بسیار دل‌بسته‌ام!
منبع: سیره فرزانگان، عبدالحسن بزرگمهر نیا، نشر سامان دانش، به نقل از: خبرگزاری تابناک، ۸۹/۹/۶،
(۲۲۳)
کتاب کرامات رضویه: معجزات امام هشتم علیه‌السلام از شیخ علی‌اکبر مروج الاسلام
| همان‌گونه که در مطلب پیشین گذشت، نقل وقایعی خارج العاده، یکی از اجزای فرهنگ رضوی است. آنچه در ادامه می‌آید کتابی است که شماری از این وقایع را جمع‌آوری کرده است. |
این کتاب یکی از مهم‌ترین منابع در بیان خصائص و کرامات رضویه می‌باشد که به قلم حاج شیخ علی‌اکبر مروج الاسلام تحریر یافته است. فصول این کتاب عبارت‌اند از :بیان ولادت حضرت تا شهادت ایشان؛ بیان بعضی کرامات در زمان معاصر؛ بیان کرامات از کتاب آیات الرضویه ، عیون اخبار الرضا، و …؛ بیان تفاوت بین معجزه و کرامت؛ حکایات نقل‌شده؛ احادیث وارده بر فضیلت زیارت ایشان؛ آداب زیارت ایشان؛ احوال دعبل و ابی نواس
منبع: کانال تلگرامی انتشارات ولایت
@Velayatpub
(۲۲۴)
یک دوبیتی فولکلوریک درباره زیارت امام رضا (ع)
| سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) یکی از اجزای فرهنگ رضوی بوده است. برخی از این سروده‌ها در قالب فولکلور و فرهنگ‌عامه جای می‌گیرد. آنچه در ادامه می‌آید نمونه‌ای از این سروده‌هاست. |
این رباعی را امروز در کتاب بازار رضا علیه‌السلام اثر جناب عباس صادقی زرینی دیدم که بی‌تناسب با ایّام نیست البتّه با نگاهی طنزآلود: درب هتلش رو به حرم وا می‌شد…
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۲۲۵)
بررسی اولین نسخه‌های قرآن چاپ سربی و سنگی چاپ‌شده در ایران موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی
منوچهر آراسته
| کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی دارای گنجینه مهمی از آثار چاپ سربی و سنگی در ایران است. آنچه در ادامه می‌آید بررسی شماری از نسخه‌های قرآنی منتشره شده با این فناوری‌هاست که در این کتابخانه موجود است. |
چکیده
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی بزرگ‌ترین مجموعه نسخه‌های قرآن چاپ سنگی و سربی نفیس و بعضاً منحصربه‌فرد را در بردارد. هدف اصلی این تحقیق بررسی اولین قرآن‌های چاپ سربی قدیم و چاپ سنگی بین سال‌های ۱۲۵۰- ۱۲۹۰ق چاپ‌شده در ایران موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی است که از جنبه تاریخی و نفاست دارای اهمیت بیشتری می‌باشند. این منابع ازلحاظ اطلاعات کتابشناسی و نسخه‌شناسی مانند تاریخ چاپ، محل نشر، کاتب، ناشر، زبان، خط، جلد، آرایش و تذهیب و… موردبررسی قرار گرفتند. با بررسی صورت گرفته، ۵ نسخه قرآن چاپ سربی قدیم شناسایی گردید. قدیمی‌ترین نسخه چاپ سال ۱۲۴۶ق، علی‌الظاهر دومین قرآنی است که به شیوه چاپ سربی در ایران طبع گردیده است. ۵۸ نسخه قرآن چاپ سنگی بین سال‌های ۱۲۵۰- ۱۲۹۰ق شناسایی شد. قدیمی‌ترین نسخه قرآن چاپ سنگی موجود،چاپ سال ۱۲۵۴ق است.
مشخصات منبع شناختی: منوچهر آراسته. «بررسی اولین نسخه‌های قرآن چاپ سربی و سنگی چاپ‌شده در ایران موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال ۴، شماره ۱۴-۱۵، بهار و تابستان ۱۳۹۱، ۳۴-۱.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_51303.html
(۲۲۶)
نذر زیارت امام رضا (ع) اگر قرض‌ها تا رمضان آینده ادا شد: گزارشی نذری از دوره قاجار
| نذر زیارت امام رضا (ع) یکی از گونه‌های ارتباط انسان‌ها با امام رضا (ع) و به‌این‌ترتیب بخشی از فرهنگ رضوی بوده است. آنچه در ادامه می‌آید گزارشی از یک نمونه این‌چنینی در دوره قاجار است. |
یا امام ضامن ثامن
سرکار مقرب الخاقان خداوندگاری خان ناظر با خدای متعال نذر کرده که انشاءالله تعالی به برکت جناب خامس آل عبا ـ علیه آلاف التحیه الثناء ـ تا غره شهر رمضان المبارک ۱۲۹۹ آتیه قروض آنها به‌کلی داده شود به‌اتفاق عالی‌جنابان میرزا علی‌اصغر و میرزا اسماعیل و چند نفر نوکر و مقرب الخاقان آقای حسین‌خان به آستان‌بوسی امام هشتم امام ضامن ثامن علیه آلاف التحیه و الثناء مشرف گردند به تاریخ ۲۲ رمضان المبارک ۱۲۹۸.
منبع: کانال تلگرامی رسول جعفریان
@jafarian1964
(۲۲۷)
دو سروده از لطف‌الله نیشابوری درباره امام رضا (ع)
| لطف‌الله بن‌سلیمان‌شاه نیشابوری ملقب به مولانا شاعری است ایرانی که در قرن هشتم و آغاز قرن نهم هجری قمری و هم‌زمان با شاهرخ تیموری زندگی می‌کرده است. آنچه در ادامه می‌آید دو سروده از او درباره امام رضا (ع) است. |
سروده اول:
ای در تو کعبه دیار خراسان
قبّه تو قبله مزار خراسان
بنده درگاه دار ملک جلالت
هر چه ملک‌دار و ملک‌دار خراسان
جان موالی ز یاد نام تو خرّم
طبع معاشر چو از بهار خراسان
خاکی راه پیادگان سپاهت
هر چه سپهدار و شهسوار خراسان
از قدمت توتیای دیده حوراست
سرمه خاک در دیار خراسان
معتبر حضرت حقی و فزودست
از شرف و عزّت اعتبار خراسان
گر خراسانان است افتخار شهان را
از جَوار تو شاه است افتخار خراسان
گر نظری افکنی به‌عین عنایت
سوی گدایان خاکسار خراسان
روز خراسان شود ز نور تو روشن
وز نظرت سعد روزگار خراسان
شهر خراسان ورای خلد برین است
تا که درویی تو شهریار خراسان
سروده دوم:
وقت سحر چون غریو کوس برآمد
رایت بیضا ز کوه طوس برآمد
از مدد شاه شرق فیل جهان را
همچو ز رستم مُراد طوس برآمد
دست سحر چون سرای پرده زد از عاج
گرد ز خرگاه آبنوس برآمد
از شب تیره عذار روشنی روز
چون ز دخان آذر مجوس برآمد
شد ز فغان گوش کرکسان فلک کر
بس که خروش از دم خروس برآمد
غلغله از قاریان شب به گه صُبح
از ربض دهر پرفسوس برآمد
چنگ گرفته به چنگ زهره برین قصر
همچو نگاران نوعروس برآمد
تیر دبیر از برای شُغل ممالک
از افق چرخ چاپلوس برآمد
شب چو یکی بحر قیر بود و بشبگیر
ماه چو کشتی سندروس برآمد
خسرو انجم در ضریح رضا را
از ره تعظیم سُدّه بوس برآمد
منبع: وب‌سایت کتابخانه تخصصی اسلام و ایران
(۲۲۸)
قصیده‌ای از سید رضا حسینی درباره امام رضا (ع)
| سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) سابقه‌ای کهن دارد و یکی از بخش‌های غنی فرهنگ رضوی به شمار می‌رود. آنچه در ادامه می‌آید قصیده‌ای است که توسط یکی از شاعران معاصر سروده شده است. |
مرحوم سید رضا حسینی معروف به «سعدی زمان» در سال ۱۲۸۹ ش. در تبریز و محله منجم به دنیا آمد و پس از تکمیل تحصیلات مقدماتی و کسب علم در محضر استادان زمان، در شمار فضلای سرشناس قرار گرفت. وی علاوه بر مهارت در ادبیات فارسی، ترکی و عربی، با تحصیل علوم مرسوم، توانست در کلام، منطق، تاریخ، حدیث، فقه، تفسیر قرآن و حقوق و عرفان، اطلاعات وسیعی به دست آورد.
وی از ابتدای تحصیل، ذوق شاعری خود را شناخت و از چهارده‌سالگی شعر گفت. هنوز جوان بود که نامش بر سر زبانها افتاد و به جهت خلوص نیت و دل‌بستگی شدیدی که به خاندان عصمت و طهارت داشت، موردتوجه عاشقان اهل‌بیت علیهم‌السلام قرار گرفت.
رحیم نیکبخت میرکوهی معتقد است که ویژگی اصلی شعر حسینی «مستند سرایی» است. ایشان قبل از آنکه یک شاعر باشد، یک ناظم‌الاخبار بود؛ یعنی به مآخذ، منابع و مقاتل آشنایی کامل داشت و این اطلاعات در شعرش جلوه‌گر بود.
در نوحه‌های وی مفاهیم حماسی کربلا با مباحث عاطفی و زبانی ساده و تصویری سوزنده بیان‌شده‌اند. صلابت و قدرت شعر، آشنایی به فن شعرگویی، احاطه کامل به غزل، روایت بی‌نظیر و نقل گویی وی باعث شده تا اشعار و نوحه‌هایش جان‌گداز، تأثیرگذار، دل‌نشین و ملکوتی باشند. یکی از آنها شعری در وصف حضرت عباس علیه‌السلام و زندگی و رشادت‌های آن بزرگ‌مرد بوده که به زبان ترکی در هزار بیت سروده است.
سرانجام پس از سال‌ها تحمل بیماری، شامگاه روز یکشنبه پانزدهم تیرماه ۱۳۶۵ (۲۸ شوال ۱۴۰۶ ق) در تهران درگذشت و در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی دفن شد.
در ادامه قصیده‌ای از ایشان را در مدح امام رضا علیه‌السلام با یکدیگر می‌خوانیم:
امروز جشن در همه ارض و سما به‌پاست
میلاد ذی‌سعادت سلطان دین رضاست
از نجم آفتاب ندیده کسی ولی
از نجمه آفتاب در این روز بر ملاست
بین ائمه رأفت او دارد اشتهار
آیینه صفات خداوند و حق‌نماست
شمس ولایت‌اند ائمه یکان یکان
هر یک به چرخ علم و حکم نیّر هداست
شمس‌الشّموس سر زده از مشرق شرف
شمس فلک به خجلت و در پرده خفاست
خواهی چو عکس عرش الهی به روی فرش
بر طوس رو که آینه عرش کبریاست
قربان قبر پاک تو یا ثامن‌الحجج
من پرّ کاه و شوق وصال تو کهرباست
منبع: کانال موسسه ادب پژوهی شیعه (سلیس)
(۲۲۹)
سکه ولایتعهدی امام رضا(ع) ضرب سمرقند ۲۰۲ قمری
| سکه‌های مربوط به ولایتعهدی امام رضا (ع) یکی از ابعاد مادی فرهنگ رضوی است و به‌خوبی می‌تواند در پژوهش‌های تاریخی مربوط به این امر مورداستفاده قرار بگیرد. آنچه در ادامه می‌آید خوانش یکی از این سکه‌هاست که یک سال قبل از شهادت امام ضرب شده است. |
روی سکه به خط کوفی نوشته: لِلّه/ محمد رسول الله/ المأمون خلیفه الله/ مما أمر به الامیر الرضا/ ولی‌عهد المسلمین علی بن/ موسی بن علی بن ابیطالب. در حاشیه سکه هم نوشته شده: محمد رسول الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله ولو کره المشرکون. قطر سکه ۳/۲ سانتیمتر است وزنش ۴/۳ گرم.
این سکه در موزۀ ملک نگهداری میشود. در سایر موزه‌ها هم انواع درهم (سکه نقره) و دینار (سکه طلا) از آن دوران، ضرب شهرهای مختلف (از مصر تا سمرقند) وجود دارد که معمولاً روی درهم‌ها، بعد از اسم حضرت رضا (با تأکید روی پسرِ مولا بودن حضرت)، نام «ذوالریاستین» (فضل بن سهل، وزیر مأمون) هم درج شده است.
این سکه‌ها تا دو سال بعد از شهادت امام هم ضرب می‌شد، احتمالاً برای اینکه وانمود کنند دوستدار حضرت بودند و نقشی در شهادتشان نداشتند.
منبع: کانال تلگرامی احسان نامه
@ehsanname
(۲۳۰)
بررسی ویژگی‌های کتاب‌های چاپ‌شده در مطبعه چاپ سنگی آستان قدس رضوی
منوچهر آراسته
| آستان قدس رضوی دارای بخش‌ها و نهادهای مختلفی بود. یکی از این بخش‌ها مطبعه چاپ سنگی این آستانه به شمار می‌رود که کتاب‌هایی را منتشر کرده است. آنچه در ادامه می‌آید پژوهشی است درباره کتاب‌های منتشره از سوی این مطبعه. |
چکیده
شواهد و قرائن و کتب موجود نشان می‌دهد در گذشته مطبعه چاپ سنگی به لحاظِ انتساب به حضرت رضا(ع) وجود داشته و برای اولین بار از این شیوه برای چاپ منابع استفاده گردیده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی‌های کتب چاپ‌شده در مطبعه چاپ سنگی آستان قدس رضوی از لحاظ کتابشناسی و نسخه‌شناسی مانند، عنوان، موضوع، زبان، کاتب، خط، جلد و… است. روش پژوهش به شیوه تحقیق کتابخانه‌ای است. با بررسی صورت گرفته، تعداد ۱۵ عنوان کتاب چاپ سنگی طبع شده در این مطبعه شناسایی گردید. یافته‌ها حاکی از آن است که قدیمی‌ترین کتاب شناسایی و چاپ‌شده در این مطبعه موسوم به منتخب القصائد راقم مشهدی چاپ سال ۱۲۹۴ هـ.ق است. بر طبق اسناد موجود و نسخه‌های شناسایی‌شده مشخص میشود که این نسخه‌ها علی‌الظاهر بین سال‌های ۱۲۹۴- ۱۳۴۴ق در مشهد مقدس در مطبعه چاپ سنگی آستان قدس رضوی چاپ‌شده است.
مشخصات منبع: منوچهر آراسته. «بررسی ویژگی‌های کتاب‌های چاپ‌شده در مطبعه چاپ سنگی آستان قدس رضوی». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال ۳، شماره ۱۲-۱۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۰، ۱-۴۳.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50376.html
(۲۳۱)
امام رضا (ع) و بلاغت‌آموزی: گزارشی از واقعه‌ای خارق‌العاده در قرن پنجم هجری
| بروز وقایع خارج العاده و کرامات از سوی امام رضا (ع) یکی از بخش‌های مهم فرهنگ رضوی است که در گذشته و حال و در میان شیعیان و غیرشیعیان شیوع دارد. آنچه در ادامه می‌آید گزارشی است درباره این امر از قرن پنجم هجری. |
محمّد عوفی در لُباب الألباب از کتاب رُقیه‌القلم منتجب‌الدّین جوینی، دبیر سلطان سنجر و مؤلّف کتاب عَتَبه‌الکَتَبه نقل کرده است که جوینی نثر شیوا و پخته‌ای نداشت و به همین علّت آماج طعنه و تمسخر برخی بوده است. او با تنگ‌دلی به مزار امام رضا (ع) می‌رود و با استمداد از روح پاک آن حضرت می‌خواهد که نثرنویسی‌اش کمال یابد… . پس‌ازاین خداوند به برکت حضرت رضا زبان و بیانش را دگرگون می‌کند و… . سخنان جوینی را به نقل از عوفی بخوانیم:
«… در شهر نیشاپور رُقیه‌القلم را مطالعه افتاد. در آنجا گفته است که در اوایل عهد کتابت که هنوز آکامِ فضایل از اَغصانِ منصب نشکفته بود و در شیوۀ کتابت مرا تهدّی نیفتاده، در دیوان اِنشا به نیابت، کاری می‌کردم و هرچه نبشتمی استاد و مخدوم من آن را تزییف کردی و مرا برنجانیدی. تا روزی که مُعَسکَرِ منصور به مشهد طوس، خیامِ دولت نصب کرده بودند. اتّفاق افتاد که مَخدوم من مرا نامه‌ای فرمود و چون آن را تحریر کردم و به خدمت او آوردم، مرا سخت بسیار برنجانید و جفا گفت و آن نامه را بدرید و فرمود که بار دیگر نویس. من از غایت ضُجرت و تنگ‌دلی به مشهد مبارک امیرالمؤمنین على (بن) موسی‌الرضا رفتم و از روح پاک او استمداد طلبیدم و به تضرّع و اِبتهال در آن موقفِ متبرّک بنالیدم، و تسهیل این شیوه از حضرت صمدیّت درخواستم. آفریدگار -سبحانَه و تعالی- دعای مرا اجابت گردانید و درهای لَطایف غیبی بر ضمیر من گشاده گشت…»
لباب الألباب، به تصحیح ادوارد جی. براون، با مقدمه محمد قزوینی و تصحیحات جدید و حواشی و تعلیقات سعید نفیسی، نشر هرمس، جلد اوّل، ص ۱۲۲.
به نقل از کانال تلگرامی مجمع پریشانی
https://t.me/joinchat/AAAAAD7Fssu7AgJ7o97tgw
(۲۳۲)
سرودهای از نیر تبریزی درباره امام رضا (ع)
| سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) یکی از اجزای مهم فرهنگ رضوی بوده است. آنچه که در ادامه می‌آید سرودهای از نیر تبریزی شاعر ایرانی دوره قاجار است. |
نسیم قدسی یکی گذر کن
به بارگاهی که لرزد آنجا
خلیل را دست ذبیح را دل
مسیح را لب کلیم را پا
نخست نعلین ز پای برکن
سپس قدم نه به‌طور ایمن
که در فضایش ز صیحه لَن
فتاده بیهوش هزار موسی
ز آستانش ملائک و روح
رسانده بر عرش صدای سبّوح
به خاک راهش چو شاﺓ مذبوح
رُسُل به ذلت همی جبین سا
نسیم جنت وزان ز کوی‌اش
شراب تسنیم روان ز جویش
حیات جاوید دمیده بویش
به جسم غلمان به جان حورا
فلک به گردش پی طوافش
ملک به نازش ز اعتکافش
ز سربلندی ندیده قافش
صدای سیمرغ نوای عنقا
مهین مطاف شه خراسان
امین ناموس ضمین عصیان
سلیل احمد خلیل رحمن
علی عالی ولی والا
بگو که «نیّر» در آرزویت
کند ز هر گل سراغ بویت
مگر فشاند پری به کویت
چو مرغ جنت به شاخ طوبی
(۲۳۳)
نظر ابن خزیمه از بزرگ‌ترین محدثان اهل سنت ایران درباره حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع)
| اهل سنت همواره به امام رضا (ع) و زیارت ایشان توجه مخصوصی داشته‌اند و ایشان را به گونه‌های مختلف ستوده‌اند. آنچه در ادامه می‌آید اشاره‌ای به مقام امام رضا (ع) توسط ابن خزیمه از بزرگ‌ترین محدثان اهل سنت ایران است. |
… و سمعت أبا بکر محمد بن المؤمل بن الحسن بن عیسى یقول خرجنا مع إمام أهل الحدیث أبی بکر بن خزیمه وعدیله أبی علی الثقفی مع جماعه من مشائخنا وهم إذ ذاک متوافرون إلى زیاره قبر علی بن موسى الرضى بطوس قال فرأیت من تعظیمه یعنی ابن خزیمه لتلک البقعه وتواضعه لها وتضرعه عندها ما تحیرنا.
منبع: کانال تلگرامی حسن انصاری
@azbarresihayetarikhi
(۲۳۴)
سرودهای از جواد هاشمی (تربت) درباره امام رضا (ع)
| سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) یکی از اجزای مهم فرهنگ رضوی بوده است. آنچه که در ادامه می‌آید سرودهای از جواد هاشمی متخلص به تربت شاعر معاصر ایرانی است. |
آیینه‌ام دهید که رو سوی او کنم
با دل، حدیث دلبر آیینه‌رو کنم
چشم از خطای قافیه پوشید، شاعران!
فرصت دهید تا غزلم را شرو… کنم
زمزم کجاست؟ تشنه‌ی غسل زیارتم
کوثر بیاورید که با آن وضو کنم
ای محض مهربانی! یا ایّها الرّئوف!
تا رأفت است خُلق تو، من با که خو کنم؟
تو آبروی پهنه‌ی خاکی، اجازه ده
از خاک کوی تو، طلب آبرو کنم
نقّاره‌ها حضور تو را جار می‌زنند
نوبت نمی‌دهند که من های و هو کنم
گلدسته‌ها به دیدن تو قد کشیده‌اند
قدّم نمی‌رسد، گل روی تو بو کنم
در هر رواق تو شب شعر کتیبه‌هاست
با سنگ نیز مدح تو را گفت‌وگو کنم
تو آرزوی هشتم هر هفته‌ی منی
یعنی شبانه‌روز تو را آرزو کنم
چشمم به چشم‌های شما، دست بر ضریح
«کفران نعمت است، بهشت آرزو کنم»
ای کاش! بود دعبل و می‌خوانْد روضه‌ای
تا من ز اشک، روضه‌ی تو شست‌وشو کنم
مصراع داخل گیومه وامی از صائب تبریزی است.
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۲۳۵)
پیشینه منصب مهرداری در آستان قدس با استناد به اسناد
آمنه موسوی
| آستان قدس رضوی برای اداره امور خود سازوکارهای دیوان سالارانه متعددی داشته است. مؤلف این مقاله به بررسی یکی از این مناصب و سازوکارها در این آستان پرداخته است. |
چکیده
وسعت خدمات‌دهی و امور جاری در تشکیلات اداری آستان قدس که از دوره صفویه شکل گرفت، باعث به وجود آمدن مشاغل و مناصب زیادی در حوزه‌های مختلف اداری شده که در این میان می‌توان به شغل مهردار اشاره کرد. امروزه این شغل منسوخ‌شده و کاربردی ندارد. منصب مهرداری از مشاغل خاص، مورداحترام و منحصربه‌فردی بود که از دیرباز در این تشکیلات پدید آمد. همین امر انگیزه نگارش و ضرورت پرداختن به این منصب مهم می‌باشد. با بررسی اسناد آستان قدس رضوی می‌توان به نقش ویژه آن در دوره‌های مختلف تاریخی پی برد.
مشخصات منبع شناختی: آمنه موسوی. «پیشینه منصب مهرداری در آستان قدس با استناد به اسناد». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال ۳، شماره ۱۲-۱۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۰، ۱-۲۱.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50373.html
(۲۳۶)
خط نقاشی از سید مهدی حسینی با موضوع امام رضا (ع)
| خط نقاشی یکی از زمینه‌های هنری در فرهنگ ایرانی است. پرداختن به نام و یا احادیث صادرشده از امام رضا (ع) نیز یکی از محتواهای این هنر بوده است. آنچه در ادامه می‌آید یک نمونه از این آثار است. |
ازآنجاکه ممکن است نسبت طول و عرض این اثر در اینجا قدری تغییر کرده باشد، می‌توانید آن را در نسخه اصلی‌اش در اینجا ببینید:
https://shiaarts.ir/sites/default/files/back/emamreza020.jpg
(۲۳۷)
فیلم مستند نسیان درباره مدیریت بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع)
| تخریب بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) در سال‌های گذشته موضوع بحث‌ها و بررسی‌های متعددی بوده است. آنچه که در ادامه می‌آید گزارشی است درباره یک فیلم مستند در این زمینه. |
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، مستند «نسیان»، روایت مداخله در بافت پیرامون اطراف حرم، یکشنبه، ۱۷ دی‌ماه در بخش هنر و تجربه سینما هویزه مشهد اکران میشود.
بر اساس این گزارش، پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن، فیلم مستند «نسیان» را به کارگردانی، حسن آخوند پور تولید کرده است، این فیلم به آسیبشناسی طرح‌های بهسازی، نوسازی و توسعه بافت پیرامون حرم مطهر رضوی پرداخته و به‌شدت از معاصر سازی محله‌های فوق انتقاد می‌کند.
بر همین اساس، این فیلم ابتدا به ذکر تاریخچه‌ای از تشکیل شهرنشینی پس از گذشت ۲۰۰ سال از شهادت امام رضا (ع) می‌پردازد و سپس با گذر از دوران صفوی و پهلوی به دوره پس از انقلاب اسلامی می‌رسد و در آن به تغییرات شگرف در بافت پیرامونی حرم مطهر به‌عنوان هویت تاریخی و مذهبی پایتخت معنوی ایران اسلامی می‌پردازد.
همچنین، بخشی از سکانس‌های مستند شامل درخواست‌ها و سخنان شهروندان قدیمی این محلات است و کارشناسانی مانند، حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی‌مقدم و احمد توکلی نمایندگان پیشین در مجلس شورای اسلامی، حجت‌الاسلام محمدجواد نظافت، استاد حوزه علمیه، سیدمحمد بهشتی، حسین بلخاری، حمیدرضا ربیعی، مهدی حجت، عماد افروغ، سید جعفر طباطبایی، محمدجواد عرفانیان و … در این فیلم با رویکردی انتقادی دیدگاه خود را ارائه می‌دهند.
یکی از بخش‌های مهم این مستند، انتقاد جدی نسبت به عدم توجه مسئولان به توصیه‌های دلسوزانه و ۸ گانه رهبری در سال ۸۶ مبنی بر توجه و دقت نظر اساسی به مسائل زیست بومی، زیارت و معنویت در فرآیند توسعه و بهسازی اطراف حرم مطهر است.
بر همین اساس، در بخشی از این مستند، تجربیات شهرهای تاریخی و باستانی مانند پاریس و رم در حفظ میراث فرهنگی به تصویر کشیده میشود.
یادآور میشود، مستند «نسیان» روایت مداخله در بافت پیرامون اطراف حرم، یکشنبه، ۱۷ دی‌ماه در بخش هنر و تجربه سینما هویزه مشهد اکران میشود.
منبع خبر:
برای مشاهده این فیلم مستند به این لینک مراجعه کنید:
https://www.youtube.com/watch?v=_MhOKGpUBZ0
https://t.me/NesyanMovie
(۲۳۸)
« خط امانی ز گناهم بده»: اجرائی زنده با محتوای زیارت امام رضا (ع)
| تولید آثار هنری – سینمائی یکی از اجزای فرهنگ رضوی است. آنچه در ادامه می‌آید اجرائی زنده‌ای معطوف به فرهنگ‌عامه زیارت امام رضا (ع) است. در این اجرای زنده، گفتگوی یکی از زائران با امام رضا (ع) که به سبب گناه‌کاری خود را نالایق زیارت ایشان می‌داند تصویر شده است. |
برای تماشای این اجرا به این لینک مراجعه کنید:
https://www.instagram.com/tv/CCiGMi7pgft/?utm_source=ig_web_button_share_sheet
(۲۳۹)
تاریخ شفاهی معماری و توسعه حرم امام رضا (ع) در گفتگو با مهندس دیشیدی
| توسعه حرم امام رضا (ع) در دهه‌های اخیر موضوع گفتگوهای بسیاری بوده است. در اینجا خاطرات و روایت یکی از متصدیان این حرم یعنی مهندس دیشیدی در قالب تاریخ شفاهی ارائه‌شده است. |
مجموعه مصاحبه‌های تاریخ شفاهی معماری و توسعه حرم مطهر با مهندس دیشیدی در شصت یکمین جلسه با محورهای ذیل انجام شد.
✔️سابقه نقشه و پلان‌های اماکن ✔️آینده‌نگری و توسعه حرم مطهر ✔️نحوه نام‌گذاری رواق‌ها
منبع: کانال تلگرامی تاریخ شفاهی ایران
@oralhistoryiran
(۲۴۰)
اسناد تعمیرات مسجد جامع گوهرشاد در دوره صفویه و افشاریه
اعظم نظرکرده
| مسجد گوهرشاد یکی از اجزای اصلی مجموعه بناهای حرم امام رضا (ع) است. مؤلف این مقاله تلاش کرده تا پیشینه این مسجد را در دوره‌های صفویه و افشاریه موردبررسی قرار دهد. |
چکیده
حرم مطهر رضوی به‌عنوان یکی از مجموعه‌های باارزش معماری ایران، نظیر یک دایره‌المعارف هنر اسلامی تجربیات استادان معماری سبک‌های مختلف ساختمانی را در بردارد که در حقیقت در هر دوره تاریخی به‌رغم تحولات سیاسی، تغییرات و تکامل بنیادی و فضایی در کالبد آن به وجود آمده است. مسجد جامع گوهرشاد، عظیم‌ترین مسجد چهار ایوانی ایران در مجموعه آستان قدس رضوی و در جنوب حرم مطهر رضوی واقع‌شده و به خاطر ویژگی‌های ساختمانی و دارا بودن تزئینات غنی کاشی و کتیبه یکی از برجسته‌ترین بناهای تاریخی ایران است و بی‌شک بررسی اسناد تعمیرات و تحولات آنکه در آرشیو مدیریت امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی یکی از باارزش‌ترین مجموعه‌های موجود است، به پژوهشگران علاقه‌مند به این حوزه، نکات قابل‌توجهی را نشان خواهد داد و برخی نکات درموردتغییرات این مسجد باشکوه را در طی دوره‌های صفویه و افشاریه روشن خواهد ساخت.
مشخصات منبع شناختی: اعظم نظرکرده. «اسناد تعمیرات مسجد جامع گوهرشاد در دوره صفویه و افشاریه». شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سال ۳، شماره ۱۲-۱۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۰، ۱-۱۲.
برای مشاهده متن کامل این مقاله به این لینک مراجعه کنید:
http://shamseh.aqr-libjournal.ir/article_50336.html
(۲۴۱)
پروفسور روش بولوَن و بیمارستان آستان قدس رضوی
| بیمارستان آستان قدس رضوی یکی از اجزای این نهاد است که از سال‌های دور تاکنون به فعالیت می‌پردازد. آنچه در ادامه می‌آید درباره زندگی یکی از پزشکان خارجی این بیمارستان است. |
پروفسور بلژیکی چگونه مسلمان شد؟!
پروفسور «روش بولوَن» پژوهشگر و جراحِ مسیحیِ بلژیکی در سال ۱۳۳۳ شمسی توسط آستان قدس رضوی، جهت سامان دادن به بیمارستان امام رضا(ع) و انتقال تجربیات به مشهد دعوت شد. این جراح مسیحی از سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۸، ریاست بخش جراحی آن بیمارستان را بر عهده داشت. با حضور او برای نخستین بار، جراحی نوین در خراسان شکل می‌گیرد. بولوَن در جوار بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع)، بارها تحت تأثیر محیط حرم و کرامات امام(ع) در شفای بیماران، قرار گرفت. پس از عمل جراحی آیت‌الله سید عبدالله میلانی از مراجع شیعه توسط او، بعدازآنکه متوجه شد ترجمۀ کلماتی که در زمان به هوش آمدن به زبان آوردند، دعای ابوحمزه ثمالی بود، تصمیم گرفت مسلمان شود. به گفتۀ او «انسان در لحظۀ به هوش آمدن، خود واقعی‌اش را نشان می‌دهد وقتی دیدم که ایشان تمام وجودش غرق خداست، آن را با بعد از جراحیِ پاپ قیاس کردم که هنگامِ به هوش آمدن مشغول زمزمه‌کردن ترانه بود. آن لحظه دریافتم که اسلام، حقیقت واقعی است». او در اواخر عمر در حضور آیت‌الله فقیه سبزواری، مسلمان شد. وی در ۱۴ مرداد ۱۳۴۸ دارفانی را وداع کرد و در ضلع شرقی آرامگاه «خواجه‌ربیع» مشهد به خاک سپرده شد. با تشکر از احمد عبداله زاده مهنه
منبع: کانال تگرامی فطرس مدیا
@fotrosmediatv
(۲۴۲)
سرودهای درباره امام رضا (ع) از بانویی زرتشتی
| سرایش اشعار درباره امام رضا (ع) توسط شیعیان و غیرشیعیان تاکنون مرسوم و متداول بوده است. آنچه در ادامه می آید سرودهای از خانم توران شهریاری بانوی زرتشتی و ساکن ایران درباره امام رضا (ع) است. |
به مشهد سلام و به مشهد درود
سر آریم در خاک پاکش فرود
بر این خاک، نور خدا تافته
رهی بر در کبریا یافته
ز دوران دیرین و عهد کهن
چو نور است در چشم مام وطن
بود شهری آباد در روزگار
«امام رضا» خفته در این دیار
هر آن‌کس برش برد دست نیاز
از این در نگردید نومید باز
غریبی که با هر دلی آشناست
چو آیینه پاک ذات خداست
شفابخش درمانده دردمند
پناه پناهنده مستمند
امام به حق خسرو چاره‌ساز
نهد بر درش خلق روی نیاز
بسی شهریاران نام آفرین
نهادند بر خاک پاکش جبین
چو این خاک، خاک خراسان بود
هر آن مشکلی بهرش آسان بود
منبع: کانال تگرامی فطرس مدیا
@fotrosmediatv
(۲۴۳)
گزارش تصویری از کتابخانه آستان قدس رضوی
| یکی از بخش‌های مهم آستان قدس رضوی، کتابخانه آن است. این کتابخانه از دیرباز تاکنون موردتوجه زائران و مجاوران واقفان بوده است. آنچه در ادامه می‌آید، گزارشی تصویری از این کتابخانه است. |
برای مشاهده این گزارش به لینک زیر مراجعه کنید:
https://www.aparat.com/v/lPIOE
(۲۴۴)
اقامه نماز بر پیکر حاج حسین ملک در صحن عتیق حرم رضوی
| حاج حسین ملک یکی از تجار بزرگ و واقفان مهم ایران در قرن‌های اخیر بوده است. بخش مهمی از موقوفات او برای آستان قدس رضوی بوده است. تصویر زیر اقامه نماز میت بر پیکر او در صحن عتیق حرم رضوی را نشان می‌دهد. |
منبع: کانال تلگرام و اینستاگرام ناف تهرون @nafetehroon
(۲۴۵)
دعوت نایب التولیه آستان قدس رضوی از آیت‌الله‌العظمی بروجردی برای حضور در حرم به مناسبت زادروز میلاد امام رضا (ع)
| اداره آستان قدس رضوی یکی از موضوعات مهم در پژوهش‌های فرهنگ رضوی است. آنچه در ادامه می‌آید نمونه‌ای از برنامه‌های درونی این آستانه است. |
مندرج در روزنامه اطلاعات. ۱۳۳۲، تیر؛ جلد ۲۸، شماره ۸۱۲۹: ص۱،۴.
منبع: کانال کتابخانه مسجد اعظم قم در تلگرام
@boroujerdilib
(۲۴۶)
نسخه خطی «کرامات امام رضا علیه‌السلام» کتابت شده به دستور آیت‌الله بروجردی
| بروز امور شگفت‌انگیز در جریان زیارت امام رضا (ع) یکی از موضوعات مهم و پربحث در فرهنگ رضوی بوده است. آنچه در ادامه می‌آید کتابی است در این زمینه که به امر آیت‌الله بروجردی، مرجع تقلید وقت ایران، به رشته تحریر درآمده است. |
منبع: کانال کتابخانه مسجد اعظم قم در تلگرام
@boroujerdilib
(۲۴۷)
تصویری از درون ضریح امام رضا (ع)
| یکی از ابعاد مادی زیارت امام رضا (ع) ضریح ایشان است که از قرن‌ها قبل با استفاده از هنرهای ایرانی آراسته‌شده است. تصویر زیر درون ضریح و سنگ مزار امام رضا (ع) را نشان می‌دهد. |
منبع: کانال تلگرامی وب‌سایت وارثون
@varesoon
(۲۴۸)
استاد احمد مهدوی دامغانی و آرزوی زیارت امام رضا (ع)
| شوق و آرزوی زیارت امام رضا (ع) یکی از خواسته‌های شمار زیادی از شیعیان و غیر آنها بوده است. در اینجا استاد مهدوی دامغانی از آرزوی خود برای سفر به ایران، زیارت امام رضا (ع) و دفن در مشهد سخن می‌گوید. |
برای مشاهده این مصاحبه با استاد احمد مهدوی دامغانی که مشتمل بر زیارت امام رضا (ع) از راه دور و ذکر شوق و حسرت ایشان برای زیارت امام رضا (ع) است به این لینک مراجعه کنید:
https://www.aparat.com/v/dahZu
(۲۴۹)
سرودهای از مظاهر مصفا درباره امام رضا (ع)
| سرایش اشعاری درباره امام رضا (ع) یکی از ابعاد فرهنگ رضوی برای قرن‌ها بوده است. آنچه در ادامه می‌آید سرودهای از یکی از شاعران معاصر در این زمینه است. |
بی‌نام‌ونشانیم یا ضامن آهو
بی شوکت و شانیم یا ضامن آهو
از شأن تو گوییم، شوکت ز تو جوییم
نام از تو ستانیم یا ضامن آهو
حیران‌شدگانیم، خسران‌زدگانیم
جویای ضمانیم یا ضامن آهو
دوریم ز رویت، بگذار به کویت
یک چند بمانیم یا ضامن آهو
داریم هوایت، بگذار به پایت
اشکی بفشانیم یا ضامن آهو
بگذار به خاکت تن را بفشانیم
جان را برهانیم یا ضامن آهو
ما دردکشانیم، ما دردکشانیم
با درد خوشانیم یا ضامن آهو
آورده به لب جان، دل داده به طوفان
موج حدثانیم یا ضامن آهو
سر بر سر دست است، جان دل به تو بسته است
خسته‌دل و جانیم یا ضامن آهو
بنشین که نشینیم برخیز که خیزیم
میران که برانیم یا ضامن آهو
سرمایهی دردیم، درمایهی دردیم
از درد نوانیم یا ضامن آهو
کاهی سر خاکی، خاکی به مغاکی
بی‌نام‌ونشانیم یا ضامن آهو
سرگشته سرشکیم، دلسوخته آهیم
لب‌بسته دهانیم یا ضامن آهو
جان شاد دلانه، از دست رسانه
پیش تو رسانیم یا ضامن آهو
ما کشتهی خود را بر دوش کشیده
سوی تو کشانیم یا ضامن آهو
فریاد جنونیم، خونخواهی خونیم
خون گشته جنانیم یا ضامن آهو
شکوای تمامیم، غوغای بنامیم
رسوای جهانیم یا ضامن آهو
لبریز ملالیم، خونین پروبالیم
شور طیرانیم یا ضامن آهو
جوش می انگور، شور دل پرشور
اوج هیجانیم یا ضامن آهو
خرسندی درویش درویشی خرسند
لبخند غمانیم یا ضامن آهو
با ذوق چمانه با شوق چمانی
سوی تو چمانیم یا ضامن آهو
تبلرزهی تسبیح، لبتفتهی تهلیل
گلبانگ اذانیم، یا ضامن آهو
پیراهن یوسف، تن‌جامه‌ی عیسی
شولای شبانیم یا ضامن آهو
شور شب تعریس، سوز تب تقدیس
قدّیس مکانیم یا ضامن آهو
هو هو کن حقّیم، حق حق زن هوییم
هم این و هم آنیم یا ضامن آهو
خاک ره مولا، شاهنشه مولا
با مهر و نشانیم یا ضامن آهو
داغی که به بازوست، مهر نظر اوست
کز مُلک کیانیم یا ضامن آهو
دیوانهی بدریم، مست شب قدریم
ماه رمضانیم یا ضامن آهو
هشیاری مستی، خاموشی فریاد
غوغای نهانیم یا ضامن آهو
میخانه‌تباریم، دیوانه‌شماریم
بر خلق، گرانیم یا ضامن آهو
زنجیری زنجیر، شوریدگی تیر
تمکین نشانیم یا ضامن آهو
بی‌قدرترینیم فربه چو یقینیم
لاغر چو گمانیم یا ضامن آهو
هیچِ همه‌دانیم یا هیچ ندانیم
ما هیچ ندانیم یا ضامن آهو
آتش‌زنه‌ی دود، سودایی بیسود
دکّان زیانیم یا ضامن آهو
ماندیم به زنجیر چون غنچهی تصویر
مبهوت از آنیم یا ضامن آهو
بازیچهی تقدیر، آهو بره گر شیر
گر ببر بیانیم یا ضامن آهو
یا ضامن آهو بینی که چنینیم
دانی که چنانیم یا ضامن آهو
سروی نه ز بستان درّی نه ز دریا
زرّی نه ز کانیم یا ضامن آهو
پاکیم چو ژاله، سرخیم چو لاله
چون لاله‌ستانیم یا ضامن آهو
ما ابر گران باد، ما باد سبک خیز
ما برق جهانیم یا ضامن آهو
در دست رسانه در شست زمانه
تیری چو کمانیم یا ضامن آهو
رنجیدهی شهریم، غم‌دیده دهریم
مظلوم زمانیم یا ضامن آهو
از درد روایت، از غصّه حکایت
از ظلم بیانیم یا ضامن آهو
بیداری فریاد، زنهاری بیداد
جویای امانیم یا ضامن آهو
یا ضامن آهو اخرس به بیانیم
الکن به زبانیم یا ضامن آهو
حسان زمان نه، سحبان بیان نه
سهوی ز لسانیم یا ضامن آهو
آتش نه که دودیم، نه مشک نه عودیم
نه عنبر و بانیم یا ضامن آهو
نه شمع و چراغیم، نه لاله‌ی باغیم
برگی ز خزانیم یا ضامن آهو
ما درّ ثنایت سفتن نتوانیم
گفتن نتوانیم یا ضامن آهو
این چامه نه چامه است، در خون زده نامه است
ما قافیه‌خوانیم یا ضامن آهو
از بود نمودی، دودی است ز عودی
که آورده به خوانیم یا ضامن آهو
درد است و تو خوانی، ظلم است تو دانی
ما آه و فغانیم یا ضامن آهو
نه خون و نه آب است، یاقوت مذاب است
کز دیده چکانیم یا ضامن آهو
(با حذف چند بیت)
منبع: کانال تلگرامی جواد هاشمی (تربت)
@javadhashemi_torbat
(۲۵۰)
ترانوشت سرودهای خراسانی درباره امام رضا (ع): سرود «رضا رضا»
| سرودهای آئینی یکی از قدیمی‌ترین، متنوع‌ترین و قابل‌مطالعه‌ترین سرودها و مراسم در فرهنگ ایران است که تاکنون به‌صورت نظام‌مند و فراگیر موردمطالعه قرار نگرفته است. یکی از دلایل این امر فراهم نبودن مواد خامی شامل این مراسم است. در این سری نوشتارها بر آن هستیم تا این مواد را به صورتی که قابلیت حداکثری تحلیلی داشته باشند، برای استفاده دانشجویان و محققان فراهم آوریم. این مواد اغلب از کلیپ‌های تصویری که به اهداف آئینی طراحی و اجراشده‌اند، تهیه گردیده است. |
متن سرود:
رضا ! رضا ! (۴ دفعه)
دوست دارم نگات کنم، تو هم منو نگا کنی (۲ دفعه)
من تو رو صدا کنم، تو هم منو صدا کنی (۲ دفعه)
قربون صفات برم از راه دوری اومدم (۲ دفعه)
جای دوری نمی‌ره اگه به من نگا کنی (۲ دفعه)
رضا ! رضا ! (۲ دفعه)
دل من زندونی یه تو ای که تنها می مونی (۲ دفعه)
قفس وا کنی و پرنده رو رها کنی (۲ دفعه)
رضا ! رضا ! (۲ دفعه)
نوع ماده : کلیپ تصویری بدون تصویر خواننده
زمان اجرا : نامشخص
اجراکننده : نامشخص
مدت : ۱ دقیقه و ۴۲ ثانیه
ملاحظات :
این کلیپ کوتاه ترکیبی از صدای یک خواننده و تصاویری از حرم امام رضا (ع) است. این تصاویر اغلب در شب از حرم برداشته‌شده و در کنار برخی از آنها عبارت «السلام علیک یا علی بن موسی‌الرضا» نقش بسته است. این کلیپ توسط «استریو طوس، مرکز پخش نوارهای مذهبی، شرکتی و خام. سی‌دی‌های صوتی و تصویری و MP3» ارائه‌شده است که در «مشهد، بست پائین خیابان، بازار امین، مقابل مقبره پیر پالان‌دوز، شماره تلفن ۲۲۵۴۴۰۸-۰۵۱۱» قرار دارد. از دیگر مواد تصویری که در این کلیپ به همراه سرود به نمایش درمی‌آید، قطعه فیلمی است که بر زمین نشستن هواپیمای (زائران) را در فرودگاه نشان می‌دهد و در حرم امام رضا علیه‌السلام که باز میشود. در اواخر این کلیپ قطعه فیلم‌های کوتاهی از کبوتران حرم نشان داده می‌شوند که برمی‌خیزند. در این کلیپ به‌دفعات ضریح امام رضا (ع) نمایش داده میشود. خواننده آواز ظاهراً یک نوجوانی است. این سرود بر روی یک موسیقی که در تمام مدت در کلیپ پخش میشود، قرارگرفته است.
توضیحات روش‌شناختی:
در پیاده کردن متن این کلی آئینی سعی شده عین عبارات بدون دخل و تصرف ارائه شود. درصورتی‌که در فهم یک واژه تردید وجود داشت در برابر آن علامت سؤال قرار داده‌شده است. درصورتی‌که خواننده یک مصراع را بیش از یک‌بار تکرار کرده است، تعداد تکرارها با عدد (مثل ۲ که نماد دو بار تکرار است) نمایش داده‌شده است. درصورتی‌که این عدد در پرانتز قرارگرفته باشد، به این معنا است که کل بیت (دو مصراع) به آن تعداد تکرار شده است.
