حمله وهابیان به کربلا در سال ۱۲۱۶/۱۸۰۲ و تخریب بارگاه امام سوم شیعیان، از منظر ایرانیان، معنای مذهبی آشکاری داشت و بخشی از خاطره ناخوشایند ایرانیان از وهابیت را شکل داد. رویدادی که تاکنون کمتر مورد بررسی دقیق تاریخی قرار گرفته و چند و چون آن میان روایات متفاوت و گاه ناسازگار منابع پنهان است.

یورش سعودیان به کربلا افزون بر ایرانیان و ساکنان عراق، توجه اروپاییان را نیز بر انگیخت. آنان که سیاست خارجی‌شان با سرنوشت حکومت عثمانی درآمیخته بود، در این رویداد نشانه‌های ضعف و فروپاشی آن دولت را می‌دیدند. شناخت نیروی تازه در جزیره العرب که حالا برای امپراتوری عثمانی خط و نشان می‌کشید، در دستور کار اروپاییان قرار گرفت. در فاصله سال‌های ۱۸۰۹ تا ۱۸۳۴ میلادی، اروپاییان چند اثر درباره وهابیان به نگارش درآوردند و به گزارش تاریخ وهابیان و آل سعود و از جمله یورش آنان به کربلا پرداختند.

در مقاله پیوست که در شماره ۱۱۰ مجله میقات حج به چاپ رسید. بیشتر به دنبال فراهم آوردن گزارشی از جزییات رویداد، بر اساس آثار غربیان در فاصله زمانی پیش‌گفته بوده ام. آثاری که نویسندگانشان یا سیاح و خاورشناس بودند یا کارگزار دولت‌های غربی در منطقه. این آثار امروزه از منابع دست اول هر گونه تحقیق درباره تاریخ وهابیت و آل سعود به شمار می‌آیند اما کمتر مورد توجه پژوهشگران ایرانی هستند.

زمان رویداد، رفتار وهابیان در کربلا، تعداد کشته شدگان، مدت حضور وهابیان در کربلا و حجم اموال غارت شده از جزییاتی است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.

افزون بر آن سعی کردم نیم‌نگاهی بیاندازم به منظر اروپاییان و تحلیل آنان از زمینه‌ها و پیامدهای این رویداد. این نویسندگان از اشتباهات کارگزاران عثمانی در عراق که به قدرت یابی آل سعود منجر شد یاد کرده اند و موفقیت وهابیان در کربلا را عامل اصلی افزایش توان مالی و اعتماد به نفس آنان برای توسعه قلمرو خود در حجاز و دیگر نقاط جزیره العرب دانسته اند.

متن و pdf مقاله را در لینک زیر ببینید